Jan Verheyen kon nauwelijks een interview geven over ‘Dossier K’
zonder er op te hameren wat een moeilijk productieproces het wel
geweest was – weet u wel dat het geregend had op sommige
draaidagen? Schandalig! Het mag dus niet verwonderen dat hij voor
zijn nieuwe project, ‘Zot van A’, opnieuw vertrouwd terrein
opzocht: in navolging van ‘Team Spirit’ en ‘Buitenspel’, levert hij
opnieuw een remake van een populaire Nederlandse film af, en
opnieuw betreft het een donzige, eminent knuffelbare feel
good-movie, die zijn publiek zo nadrukkelijk probeert te
manipuleren dat je er bijna misselijk van wordt. De originele
versie, ‘Alles is Liefde’, was sowieso al niet echt een meesterwerk
– het was ‘Love Actually’ op z’n Hollands, met alle stroperige
gevolgen van dien – maar het feit dat Verheyen die prent bijna shot
voor shot heeft gekopieerd, maakt het allemaal nog net iets erger.
Een sentimenteel romcommetje maken, oké. Maar daar dan nog eens een
fletse kopie van gaan trekken? Waarom?
In zuivere ‘Love Actually’-modus, levert ‘Zot van A’ een
lappendeken van een vijftal verhaaltjes, die elkaar gaandeweg
kruisen en samensmelten. Alles begint wanneer een arrogante acteur
(Jappe Claes) die al jaar en dag Sinterklaas speelt, dood
neerzijgt, ongeveer een half uur voor de blijde intrede van de Sint
in Antwerpen. In zeven haasten regelt producente Annette (Joke
Devynck) een vervanger – de norse, onvoorspelbare Jean (Michel van
Dousselaere), die zich wel eens dingen laat ontvallen als
“Sinterklaas kapoentje, mijn hol!”. De avonturen van de
goedheiligman worden vervolgens gebruikt als rode draad doorheen de
verhalen van Anna en Bruno (Veerle Baetens en Koen De Graeve), die
uit elkaar zijn nadat hij een slippertje maakte; van Arno en Lydia
(Mathias Sercu en Barbara Sarafian), die al jaren gelukkig zijn bij
elkaar, totdat Arno ontslagen wordt; van Fred en Alain (Mathijs
Schepers en Jan Van Looveren), een homokoppel dat op trouwen staat;
en van Astrid (Lotte Heijtenis), een winkelbediende die schrik
heeft dat ze eenzaam en opgedroogd zal sterven, tot ze beroemde
tennisspeler Paul (Kevin Janssens) ontmoet.
Dat alles is dus zo goed als letterlijk overgenomen van het
originele scenario van Kim Van Kooten. In ‘Alles is Liefde’ is het
personage van Kevin Janssens een lid van het koningshuis in plaats
van een tennisser, maar gezien het publieke imago van onze eigen
vorsten (dat nog ergens in de negentiende eeuw is blijven hangen),
heeft men dat toch maar even aangepast. Voor de rest is alles
hetzelfde: de plaatsing van de scènes, de rolverdeling en zelfs
gigantische brokken dialoog. Aangezien ‘Alles is Liefde’ een
Nederlandse film is die niét ‘Flodder’ heet, is de kans klein dat
er meer dan vijf mensen rondlopen in Vlaanderen die hem hebben
gezien, maar toch kun je jezelf de vraag stellen: waarom? Ik denk
te weten wat Jan Verheyen daarop zou antwoorden: if it ain’t
broke, don’t fix it. Waarop ik dan weer zeg: If it ain’t
broke, don’t remake it.
Los daarvan heeft ‘Zot van A’, net zoals het origineel en net
zoals ‘Love Actually’, nog het meeste weg van een twee uur durende
aflevering van een sitcom. De grappen zijn soms leuk (een cynische
Sinterklaas was een geweldige vondst), vaak ook flauw (Sven De
Ridder als übernicht was géén goed idee!), maar komen sowieso
altijd net iets te gemakzuchtig over. Er wordt geen enkele
running joke op poten gezet – op elke situatie, op elke
grap moet en zal onmiddellijk geïncasseerd worden – en dat
versterkt het gevoel dat je eigenlijk naar een opgeblazen
tv-programma aan het kijken bent. Bovendien lopen er veel te veel
personages elkaar voor de voeten, zodat de mogelijkheid tot ook
maar de minste uitdieping… Maar wat zeg ik nu,
uitdieping? Ik schrijf het woord en besef me opeens dat ik
niet eens de zin hoef af te maken.
Waar ‘Zot van A’ wel nog geinig is, is in de knipoogjes naar het
medialandschap die er gegeven worden. Mike Verdrengh die de baas
van de VTM speelt, is een aardige in-joke, evenals de
manier waarop de carrière van Jappe Claes wordt toegedicht aan
diens personage. (Hoewel er ook vreemde vrijheden worden genomen
met dat medialandschap: zo is er in heel Vlaanderen blijkbaar maar
één regisseur, gespeeld door Kurt Rogiers, die zowel de intrede van
de Sint, de Laatste Show, een live Sinterklaas-special van de VTM
als een kinderprogramma op Ketnet regisseert. Buiten het feit dat
de pax media plots wel heel ver wordt doorgedreven, kan ik
me niet voorstellen dat die mens ooit kan slapen als hij dat
allemaal in elkaar moet steken.)
Wanneer Verheyen en co dan onze gevoelige snaar willen bespelen,
nemen ze – zoals verwacht – geen halve maatregelen en gaan ze
meteen aan de slag met plat sentiment. De monoloog van Jean de Sint
aan het einde van de film is waarlijk tenenkrullend, en wat moet je
denken van een film die eindigt (spoiler!) met vijftig kindjes die
in de sneeuw naar Sinterklaas toe fietsen, om daarna met een warme
chocomelk in de hand naar zijn verhalen te luisteren? Verheyen
mikt daar op een clichématig gezelligheidseffect, dat even
voorspelbaar en plat is als een foto in een catalogus van een
gezinnetje dat in pyjama voor de open haard zit. Met een labrador
erbij.
De beeldvoering is professioneel maar ook weer weinig
opmerkelijk – opnieuw kreeg ik er een sterk tv-gevoel bij – terwijl
de acteurs nobel hun best doen om er iets van te maken. Barbara
Sarafian heeft de beste rol als oermoeder, terwijl Koen De Graeve
veel te weinig te doen krijgt en Mathias Sercu krek dezelfde rol
van echtgenoot-sloef moet spelen als in ‘Team Spirit’. De anderen
doen hun ding, zonder passie of overgave. Wanneer we niet naar de
BV-acteurs zitten te kijken, mogen we, zoals in de meeste
Verheyen-films, de sponsors tellen die ostentatief door het beeld
paraderen. Samsung, Renault, Videohouse, Inno, VTM en – uiteraard –
de stad Antwerpen zijn bij de hoofdwinnaars. Wie er nog spot, mag
het altijd melden.
‘Zot van A’ is Verheyens elfde film. Als je even terugkijkt naar
zijn vierde, ‘Team Spirit’, dan zie je dat dat eigenlijk dezelfde
prent is. En dat is wat me nog het meest dwarszit: de regisseur
heeft met ‘Team Spirit’ blijkbaar een formule gevonden die
populistisch genoeg is om zo goed als een garantie op commercieel
succes te bieden. In de tussentijd heeft hij een paar keer
hired hand gespeeld op projecten als ‘Vermist’ en ‘Dossier
K’, maar als je hem niet tegenhoudt, valt hij steeds weer terug op
dezelfde oppervlakkige modus operandi. Hij evolueert niet
als filmmaker – of althans, zijn films evolueren niet – en waarom
zou hij, zo lang hij publiek lokt? Ach ja, noem mij gerust één van
die culturele snobs waar Verheyen zo graag elke criticus voor
verslijt die hem niet mag. Maar wat mij betreft mag een film – ook
een romantische komedie – best wel iets meer eigenheid,
originaliteit, oprechtheid en geslaagde grappen hebben dan ‘Zot van
A’.
