Over de loop van de verschillende seizoenen, hebben David Simon en co geprobeerd om in ‘The Wire’ een beeld te scheppen van een Amerikaanse stad in verval, en de manier waarop “het systeem”, de instituten waar we op vertrouwen, proberen om dat verval tegen te gaan, maar gedoemd zijn om te falen. De politie en de politiek maken er deel van uit, maar zij zitten maar al te vaak vast gewrongen in corruptie. En voor zover dat niet het geval is, zijn ze vooral bezorgd om de misdaadstatistieken die omlaag geholpen moeten worden – met als gevolg dat er heel wat energie wordt gestoken in nutteloze arrestaties van kleine dealers en straatcriminelen, terwijl de grote jongens vrijuit gaan. In seizoen twee zagen we hoe de middenklasse, de arbeiders, deel uitmaken van het systeem, maar zodanig worden achtergelaten door de veranderende economie en technologisering, dat ook zij zich laten verleiden tot misdaad. En natuurlijk zijn er de drugdealers, die opgroeien in verarmde wijken en nooit de kans krijgen om deel uit te maken van het systeem – zodat ze dan maar voor hun enige andere optie kiezen.
Mijn voornaamste bezwaar tegen reeks drie was dat we dat alles al wisten uit de eerste twee reeksen, en dat het derde seizoen daar niet genoeg nieuws aan kon toevoegen. Als drama werkte het nog steeds, maar thematisch bleef de serie min of meer ter plaatse trappelen. In seizoen vier is het echter wel prijs. Simon en Burns keren hun aandacht naar de wortels van het kwaad: de kinderen die moeten opgroeien in de sloppenwijken van Baltimore, en hoe zij, willen of niet, terechtkomen in the game. We volgen vier jongens van een jaar of twaalf, die aan het begin van de reeks klaar zijn om hun eerste jaar high school te beginnen. Namond is de zoon van Weebay, één van de adjutanten van Avon Barksdale die nu in de nor zit. Hij is een gevoelige jongen, die door zijn eigen moeder manu militari de straat wordt opgestuurd, onder het motto: “je hebt lang genoeg op school gezeten, de deur uit en dealen, jij.” Michael is een stille, teruggetrokken kereltje, wiens moeder zwaar verslaafd is, zodat hij zelf zijn jongere broertje moet opvoeden. Er wordt gesuggereerd dat hij vroeger misbruikt werd door zijn stiefvader. Randy is een businessman-in-wording, die snoep verhandelt op school, maar tegen zijn eigen moraliteitsgevoel aanloopt wanneer hij betrokken raakt bij een moord. En Dukie is gewoon een typisch verwaarloosd kind, dat al half op straat leeft, nooit genoeg te eten krijgt en nooit propere kleren aan zijn lijf heeft.
We volgen die vier jongens over de loop van zo’n drie maanden en we zien hoe ze genadeloos verteerd worden door het systeem – hun school, waar “Prez” tegenwoordig wiskunde geeft, en de politie kunnen hen niet helpen, zodat ze telkens opnieuw teruggetrokken worden naar de straat en the game. Net zoals de politie bezorgd is om hun statistieken, moeten de scholen zich ook meer toeleggen op hun (zwaar geforceerde) testresultaten dan op het effectief onderwijzen van kinderen. Zoals een leerkrachte zegt tegen het einde van de reeks: “Voldoende wil zeggen dat ze zo’n twee jaar onder hun niveau zitten. Uitstekend wil zeggen dat ze er maar één jaar onder zitten.” Het gaat niet zozeer over onderwijs, als wel over het voorleggen van resultaten, ongeacht hoe je aan die resultaten bent gekomen.
Parallel daaraan volgen we de burgemeesterverkiezingen, waarin Thomas Carcetti het opneemt tegen huidige burgemeester Royce. En we krijgen ook te zien hoe Marlo Stanfield de rol van drugbaron overneemt, nu Avon Barksdale is weggevallen. Met het verschil dat Barskdale nog enig eergevoel had – Stanfield daarentegen, is een ijskoude moordenaar zonder code. Meer dan ooit concentreert ‘The Wire’ zich in zijn vierde seizoen dus op de tegenstelling tussen high en low: van de hoogste politieke kringen van de stad, tot aan de basis van het drugs- en crimininaliteitsprobleem – de kinderen en hun gebrek aan opvoeding. Simon en Burns wijken daarbij trouwens af van de vertrouwde structuur van de reeks, waarin er telkens één onderzoek gebruikt wordt als basis van het scenario. Ditmaal komt het team rond McNulty helemaal niet samen – alle personages bevinden zich op verschillende plaatsen en behandelen verschillende delen van de intrige. Hun paden kruisen zich sporadisch, maar daar blijft het dan ook bij. En wat nog het meeste opvalt: McNulty zelf is zo goed als afwezig. Af en toe laat hij zijn gezicht eens zien (gemiddeld heeft hij één scène per aflevering), maar verder gaat het niet. De echte hoofdpersonages zijn de vier kinderen, die we met een tragische onvermijdelijkheid steeds verder weg zien zinken in de criminaliteit.
Meer nog dan zijn voorgangers, geeft die verhaallijn een enorme emotionele impact aan het vierde seizoen. Je krijgt echt de indruk dat de makers kwaad zijn over het feit dat dit alles echt zo werkt. Naar goede gewoonte zijn de laatste twee afleveringen alweer absolute mokerslagen: realistisch, rauw, compromisloos en deprimerend. Een scène aan het einde van de serie, waarin agent Carver Randy niet kan helpen zoals hij had beloofd (You gonna protect me?!) is weinig minder dan hartverscheurend. Maar zoals altijd vermijden Simon en zijn ploeg om nihilistisch te worden. ‘The Wire’ is bedoeld als een wake up call, en de makers zoeken ook geen excuses voor de sensibiliseringseffecten die ze voor ogen hebben. Maar ze vergeten nooit om de menselijkheid van de personages te benadrukken – reeks vier draait voor een groot deel zelfs rond de vraag hoe dealers en moordenaars worden wie ze zijn – en blijven er ook van overtuigd dat individuen van goede wil, zoals Prez, Freamon, Daniels en de anderen, wel degelijk een verschil kunnen maken. Misschien geen groot verschil, maar toch. De sterke acteerprestaties helpen daarbij. De kerncast blijft natuurlijk onveranderd, maar ditmaal krijgen we een opvallend sterke bende kindacteurs als nevenpersonages. Alle vier de voornaamste kindacteurs krijgen complexe rollen te spelen, waar niet omheen gemonteerd kan worden, maar zelfs lange, dramatische confrontaties die simpelweg in één wide shot worden uitgespeeld, zijn telkens opnieuw perfect uitgevoerd.
Waar ‘The Wire’ in zijn vorige seizoenen nog een politiereeks was, neigt de serie nu steeds meer naar een sociaal drama, dat op een methodische en volstrekt overtuigende manier in kaart brengt met welke problemen de Amerikaanse grootsteden zitten, en hoe moeilijk het is om er iets aan te doen. Met een nog ruimere horizon, nog meer memorabele personages en een nog sterkere emotionele basis, is seizoen vier zonder meer het beste uit de reeks. En dat wil wat zeggen.
