Begin jaren negentig schreef Richard Price de roman ‘Clockers’, over een bende drugdealers die werkte van op de bankjes in the projects – luizige, vervallen flatgebouwen die goedkope woningen bieden aan arme gezinnen. Price vertelde zijn verhaal zowel vanuit het perspectief van één van de dealers, de jonge Strike, als vanuit het standpunt van een oudere, blanke inspecteur van Moordzaken, Rocco, en wist op die manier een verrassend geloofwaardig en uitgebalanceerd portret te bieden van een war on drugs waarin er geen goeien en slechten zijn. Spike Lee maakte één van zijn beste films gebaseerd op het boek. In 2002 kwam er dan ‘The Wire’, een serie die hetzelfde uitgangspunt neemt (zij het dan ditmaal gesitueerd in Baltimore) en het over de loop van zijn eerste 13 afleveringen nog eens veel verder uitbreidt. De reeks was niet meteen een groot succes toen hij eerst werd uitgezonden, maar is ondertussen uitgegroeid tot een cultserie met een hondstrouwe aanhang. De redenen daarvoor liggen voor de hand: te moeilijk en te weinig emotioneel bevredigend om het grote publiek te plezieren, biedt de reeks nochtans een fascinerende blik in de onderbuik van Amerika, die wordt getoond in al zijn complexiteit en ambiguïteit.
De plot draait rond Jimmy McNulty (Dominic West), een moordinspecteur die een jonge verdachte, D’Angelo Barksdale (Larry Gilliard Jr) ziet vrijuit gaan nadat een belangrijke getuige plotseling van verhaal verandert. McNulty vermoedt dat die getuige is omgekocht of bedreigd door iemand, en komt al gauw te weten dat D’Angelo werkt voor de drugbende van zijn oom, Avon Barksdale (Wood Harris). Avon zwaait de plak over grote delen van Baltimore en verdient, zonder zelf ooit z’n neus te laten zien op straat, miljoenen aan de handel. Via een bevriende rechter weet McNulty een team samengesteld te krijgen om achter de bende van Barksdale aan te gaan. Deels flikken van narcotica, deels van moordzaken, worden deze mensen nu, dik tegen hun zin, samengesmeten om een klus te klaren waar niemand om gevraagd had.
In navolging van ‘Clockers’ wordt dat verhaal afwisselend verteld vanuit het standpunt van de drugdealers en de flikken, en de nuance die deze structuur met zich meebrengt, vormt één van de grote krachten van de reeks. Schrijvers David Simon en Ed Burns moraliseren niet, maar begrijpen dat handelen in drugs voor veel van de arme jongeren uit the projects de enige manier is om echt geld te verdienen. De handel wordt volledig losgekoppeld van moraliteit – ze groeien er mee op, ze zien het elke dag om zich heen. Het is de normaalste zaak ter wereld, en de vraag of dealen moreel goed of fout is, komt niet eens bij hen op. Het is simpelweg wat mensen moeten doen om te overleven.
Aan de andere kant van het spectrum staat dan de politie, die wordt afgeschilderd als een organisatie waarin individuen die het goed bedoelen, het continu moeten opnemen tegen een moordende bureaucratie, waarin iedereen vooral naar zijn eigen belang kijkt. McNulty gaat aan het begin van de reeks over de pet van zijn directe overste heen, door een rechter aan te spreken over de zaak Barksdale. Zijn chef is daar zo pissig over, dat hij de rest van de reeks probeert om McNulty tegen te werken. En wanneer het team ontdekt dat er een geldspoor van Barksdale naar bepaalde politici leidt, wordt hen heel snel heel duidelijk gemaakt dat ze die aanleidingen maar beter kunnen laten liggen. Corruptie is alom tegenwoordig, aangevuld met hier en daar wat simpele incompetentie (enkele oudere, verbitterde leden van het team gooien zich nog liever van een trap dan verder te moeten blijven werken), en tegenwerking op federaal niveau.
De eerste reeks van ‘The Wire’ speelt zich af in 2002. In de wake van 9/11 werd het budget voor drugszaken drastisch teruggeschroefd, wat betekende dat heel wat agenten die al maanden aan een zaak aan het werken waren, plots te horen kregen dat ze binnen de zoveel weken hun verdachten moesten arresteren, omdat daarna de stekker er uit getrokken zou worden. “We hebben blijkbaar niet genoeg liefde in ons hart om én de oorlog tegen het terreur, én de oorlog tegen drugs uit te vechten,” zegt een FBI-agent op een bepaald moment. Aan het einde van de reeks probeert het team van McNulty de federale politie aan hun kant te krijgen, maar het enige waar ze in geïnteresseerd zijn, zijn de politici die eventueel gelinkt zijn aan de bende van Barksdale. “Geef ons bewijzen dat ze banden hebben met politici of met terroristen, anders kunnen we niks doen.”
Simon en Burns presenteren dat hele verhaal zonder enige concessies te doen naar het publiek. We krijgen één verhaal in de loop van de hele reeks, dat steeds ingewikkelder wordt en waar steeds meer personages bij komen – het kan zijn dat u pas zo ergens rond aflevering 3 helemaal mee bent. Gebeurtenissen uit aflevering 4 komen plotseling terug in aflevering 10 en niets wordt twee keer uitgelegd. ‘The Wire’ is televisie waar je voor moet gaan zitten en van de eerste tot de laatste seconde moet opletten. In dat opzicht is het dus de perfecte serie om op dvd te zien, zodat je de reeks met een paar afleveringen tegelijk kunt bekijken en af en toe al eens iets kan terugspoelen. David Simon heeft ‘The Wire’ ooit een novel on film genoemd, en dat is een goede manier om het te omschrijven. De makers gebruiken de lengte die het televisieformat hen biedt (13 afleveringen van een uur) en gebruiken die tijd om elk personage uit te benen en om een plot te ontwikkelen met de complexiteit van het echte leven. Films moeten noodgedwongen vereenvoudigen, omdat ze maar twee, hooguit drie uur hebben om alles verteld te krijgen. ‘The Wire’ kan echter z’n tijd nemen en wees gerust: de makers proppen die tijd overvol met incidenten en karakterontwikkeling.
Om ons toch doorheen dat kluwen van verhaallijnen te leiden, krijgen we een uniform sterke cast, met als uitschieters Dominic West, die de eenzaamheid en verbittering van McNulty perfect tot leven wekt, maar toch een gevoel voor humor weet te bewaren, Sonja Sohn als ‘Kima’ Greggs, een harde drugsagente die zowat de enige is met een sociaal leven buiten haar werk en Andre Royo als Bubbles, een drugverslaafde die werkt als tipgever voor de politie.
‘The Wire’ is één van de meest uitdagende, gedurfde tv-reeksen in de geschiedenis van het medium. De makers durven af te stappen van de voorspelbare ritmes, waarin elke aflevering, ook al volgt ze dan rechtstreeks op de vorige, toch z’n eigen climax moet hebben, maar presenteert ons één lang, ingewikkeld en genuanceerd verhaal, waarin op het einde niet eens helemaal duidelijk is wie nu de goeien en de slechten zijn. Laat staan dat we zouden weten wie er wint.
