Als je navolgers ook uitgroeien tot referenties, dan kan je stilaan beginnen te spreken van een nalatenschap. Gesproken in Werchter-termen zal Neurosis nooit groot worden, maar door de langzaam toenemende erkenning wordt de band intussen beschouwd als één van de meest invloedrijke en unieke van zijn tijd. Terecht. Als zo’n band er dan ook nog eens in slaagt de navolgers het nakijken te geven, wordt er opnieuw geschiedenis geschreven.
Given To The Rising is een meesterwerk. Een plaat die, net als de andere albums van de band, gemaakt werd op leven en dood, en er zelfs niet aan denkt toegevingen te doen. Wie mee wil zijn, moet moeite doen. Wie te lui is, kan vast elders terecht. Sinds Souls At Zero (1992) bewandelt Neurosis een pad dat even boeiend als intimiderend is. Zowel op plaat als tijdens optredens gaan kracht en emotie hand in hand, worden verlaten oorden opgezocht die op een kleurenkaart tussen donkergrijs en zwart te situeren zijn. Dit tiende album is misschien wel het meest representatieve dat de band al uitbracht. Net als op de voorbije albums wordt er geëxperimenteerd met geluiden, sferen en opvulling, maar deze keer wordt ook weer heil gezocht bij de rauwe energie van de oudere albums. Meer dan ooit klinkt de band daarbij als een niet te categoriseren machine, eentje die zijn eigen plaats in de geschiedenis van de overdondering heeft afgedwongen.
Naar goede gewoonte nemen de songs de tijd om zich te ontvouwen. Geen enkele song is er een waarop je even uit de bol gaat, geen enkele is gemaakt om je op te amuseren. Daar is de muziek te contrair, te intens en te donker voor. Grote stukken van de nummers bestaan uit kalme passages, lange intro’s en outro’s, maar net door de consequent dreigende sfeerinvulling houdt het album de luisteraar in z’n greep. "At The End Of The Road" heeft vijf kille minuten nodig om op gang te komen, maar eens dat gebeurt, ben je wel klaargestoomd om het tribale gebonk te ondergaan. Denk aan de hedendaagse Killing Joke, maar dan epischer en dramatischer. Of neem nu "Distill (Watching The Swarm)": meer dan negen minuten drumsalvo’s, onheilspreken, en ook een paar minuten sinistere kalmte die de spanning zo mogelijk nog opdrijven.
Eén song zijn er regelmatig twee. Het titelnummer dat de plaat opent, is meteen een Neurosis-classic, een tergend wrang, tussen Swans, doom en sacrale ambient zwervend beest dat na vijf minuten slaan en zalven en slaan en zalven zijn eindpunt bereikt lijkt te hebben, en vervolgens een andere richting uitdraait en zorgt voor een gepaste instrumentale coda met wrecking ball-allure. Een vergelijkbaar scenario doet zich voor in "Water Is Not Enough", de vooruitgeschoven song die al geruime tijd op het net te vinden is. Het is niet voor niets de meest toegankelijke song van de plaat, een rond een repetitieve riff en grauwe zang opgetrokken mokerslag met dubbele climax, die in zijn tweede helft ook om zich heen slaat met knoerthard gehamer en de gierende manipulaties van toetsenman Noah Landis.
En zo weet elke song zich wel te onderscheiden: "Fear And Sickness" klinkt als een pervers stampend eerbetoon aan een in een stammencultuur gesloten pact met het kwade, "To The Wind" verleidt aanvankelijk met een clean gitaarlijntje dat van Red Sparowes of Explosions In The Sky had kunnen komen, en komt terecht bij een ronduit titanische veldslag van schedelbrekend gebeuk. Teksten zijn naar goede gewoonte vaag en spiritueel getint, en dat lijkt ook niet anders te kunnen. Muziek die zo groots en confronterend is, met songs die met zo’n controle en focus worden opgebouwd (afsluiter "Origin" stelt het geduld negen minuten lang op de proef), is niet gediend van kleine verhalen en bekommernissen. Het zorgt ervoor dat ook deze nieuwe Neurosis uitpakt met een symfonisch gewicht dat op het gepaste moment, en in z’n geheel, meegemaakt moet worden.
Je bent niets met Given To The Rising in het gezelschap van anderen, pik er niet zomaar een song uit om te delen, ga niet selectief te werk. Net zoals een boek en film idealiter in één keer geconsumeerd worden, zo ook is dit album een totaalpakket. En als u de kans heeft om ongestoord te luisteren met een koptelefoon, nog beter. Een parcours als dit leg je alleen af.
