Enkele maanden geleden ontstond er enige heisa in de VS, toen
uitlekte dat in Nicole Kidmans nieuwe film ‘Birth’, een scène te
zien zou zijn waarin de superster in bad zit met een tienjarig
jongetje. De tongen kwamen alvast goed los, maar beeldt u zich
vooral niets in: ‘Birth’ is van begin tot eind een smaakvolle,
intelligente, zeer zorgvuldig in elkaar gestoken film die lak heeft
aan goedkope sensatie. La Kidman – nog steeds onze persoonlijke
huisgodin, voor wiens altaar we elke avond een kaarsje branden –
revancheert zich nadat ze verleden jaar zowel een halve (‘The Human Stain’) als een hele flop
(‘The Stepford Wives’) op haar conto
moest schrijven. Het doet verdomd deugd om dat te kunnen
melden.
Anna (Kidman), is een vrouw uit een rijke familie in New York,
wiens echtgenoot Sean tien jaar geleden met een hartaanval in
elkaar stuikte tijdens het joggen. Nu pas lijkt ze de draad van
haar leven weer op te kunnen nemen: ze staat op het punt van
trouwen met Joseph (Danny Huston), een ietwat suffe, maar
uiteindelijk goedbedoelende upper class twit. Dan, tijdens het
verjaardagsfeestje van haar moeder (de onverwoestbare Lauren
Bacall), staat er plots een tienjarig jongetje voor Anna’s neus dat
blijkbaar Sean heet en beweert de reïncarnatie te zijn van haar
overleden man. Anna is begrijpelijkerwijs enigszins van haar melk,
maar over de loop van de volgende dagen komt de vroegrijpe snaak
met zoveel persoonlijke, intieme details opzetten over het
gezamenlijke leven van Anna en haar overleden man, dat ze toch
begint te twijfelen.
Zo begint een intrigerend spelletje is-hij-het-of-is-hij-niet, maar
het mooie aan ‘Birth’, is juist dat het antwoord op die vraag bijna
irrelevant wordt naarmate de film verdergaat. Regisseur Jonathan
Glazer, eerder al verantwoordelijk voor het soms bizarre, soms
briljante ‘Sexy Beast’, maakt hier geen pief-poef-paf show, waarin
hij er op uit is om het publiek een paar oppervlakkige thrills te
bezorgen met een surprise twist op het einde. Nope, hij maakt hier
een langzame, methodische film die ons zowaar een aantal dingen
wenst mee te delen over de manier waarop we omgaan met ons
verdriet, met onze rouw. Is het kleine jongetje écht een herboren
volwassen man? In zekere zin is het antwoord op die vraag vanaf het
begin een overduidelijk en volmondig ja. Hij is Anna’s man, omdat
Anna haar man in hem wìl zien, meer dan wat ook. Ze is nog niet
klaar met haar verleden en ongeacht de ware identiteit van de jonge
Sean, geeft zijn verschijning haar de kans en de verplichting om
haar gevoelens onder ogen te komen. Is hij het of is hij het niet?
Who cares? De vraag is: gelooft zij het of gelooft ze het niet? En
waarom dan?
Dat zijn intrigerende ideeën, die door Glazer in een film werden
gestopt die alleszins heel wat geduld van het publiek vereist. Het
tempo is lijzig, de personages spreken in soms gefluisterde
monotonen, bijna alsof het volume van de prent zelf werd gedempt.
We krijgen een minutenlange close-up van Kidmans gezicht terwijl ze
naar een concert zit te luisteren – waarom? Wel, als je maar lang
genoeg iemand recht in de ogen kijkt, dan komt er een moment waarop
je je begint af te vragen: “Wat gaat er in Godsnaam door dat mens
haar hoofd heen?” En dat is precies het punt waarop Glazer je wilt
hebben. ‘Birth’ is een trage film, die met zorgvuldige babystapjes
vooruit gaat en een inspanning vraagt van de kijker, een soort van
investering. Ga mee met de premisse, weersta aan de drang om op je
horloge te kijken, en je zùlt er een erg mooie eindervaring voor
terugkrijgen.
Maar al te veel mensen zullen die inspanning niet willen leveren –
voor hen zal ‘Birth’ simpelweg een saaie, langdradige film zijn.
Maar wie er toch een open geest voor kan bewaren, ziet een heel
ander verhaal. Een hypnotiserende prent, net als de muziek – een
score die bewust continu in herhaling valt, maar juist daardoor een
vreemd, bezwerend effect krijgt. Een film waarin misschien niet al
te veel gebeurt aan de oppervlakte, maar die onderhuids knettert
van de sfeer en de ingehouden emoties.
Glazer liet zich duidelijk inspireren door Kubrick (zoek de pakweg
vijfhonderd verwijzingen naar ‘The
Shining’ die hij erin verwerkte en win een migraineaanval!), in
het opzettelijk slome tempo van de film en de onderkoelde
acteerprestaties. Het is geweldig hoe geen enkele van de personages
tijdens het begin van de film elkaar echt aankijken. Anna en haar
hele familie zijn rijke mensen die al lang geleden hebben geleerd
hoe ze naast elkaar moeten leven, terwijl ze toch de indruk geven
dat ze nog steeds een echte familie zijn. Let op een scène waarin
Anna luncht met haar moeder – ze hebben een conversatie, daar niet
van, maar niet één keer kijken ze naar elkaar. Tijdens een feestje
aan het begin van de film zien we Anna doorheen de gasten zweven,
maar ze maakt niet echt contact met iemand, het blijft allemaal
oppervlakkig. Zelfs wanneer ze seks heeft met Joseph, is er
nauwelijks sprake van enige passie of intimiteit – ze liggen met
hun gezichten naar elkaar, dat is het probleem niet, maar ze kijken
niet naar elkaar. Dan komt dat tienjarige jongetje binnen, die
nieuwe Sean, en let op z’n priemende blik. Hij kijkt naar iedereen,
hij kijkt écht, vooral naar Anna. Tijdens de gewraakte scène waarin
Sean in bad kruipt bij Anna, vraagt Anna hem wat hij aan het doen
is. ‘Ik kijk naar m’n vrouw,’ is z’n antwoord. Dat is voor een
groot deel waar ‘Birth’ rond draait: na tien jaar emotionele
onderkoeling krijgt ze voor het eerst weer het gevoel dat er iemand
naar haar kijkt met absolute liefde en afhankelijkheid. Geen wonder
dat ze hem wil geloven.
Kidmans vertolking hier doet soms wat té zeer denken aan het
onschuldige engelennummertje dat ze ook al opzette in ‘Dogville’, maar niettemin houdt ze zich
mooi staande. Tenslotte is dit een rol die maar weinig externe
emoties bevat – geen grootschalige dialogen, geen tirades. De echte
revelatie hier is echter kindacteur Cameron Bright, die erin slaagt
om een mengeling tot leven te roepen van kinderlijkheid en tóch de
wereldwijze blik van een volwassene. Af en toe zie je echt de ogen
van een veertiger in het hoofd van een tienjarige steken. Het
effect is ronduit griezelig. Op een goeie manier.
Het zou makkelijk zijn om ‘Birth’ af te doen als nonsens, en al wie
er geen geduld voor kan opbrengen zal dat ook ongetwijfeld doen.
Maar dit is en blijft knappe cinema, met vaste hand geregisseerd en
met een geweldige mini-volwassene in de hoofdrol.
http://www.birthmovie.com/