Dorothée Van Den Berghe, geboren en opgegroeid in Nederland maar
al jaren actief in België, maakte in 2002 haar langspeelfilmdebuut
met ‘Meisje’, een intimistisch vrouwenportret, waar helaas maar
weinig volk op afkwam. De film flitste zo snel de bioscoopzalen in
en uit, dat het pas nu, met de release op video en dvd is, dat ik
hem te zien heb gekregen. Het was een fascinerende, zij het vaak
ook bevreemdende en schijnbaar doelloze reis doorheen de psyche van
drie vrouwen.
Charlotte Vanden Eynde speelt Muriël, een twintigjarig meisje
die de beklemmende omgeving van haar ouderlijke huis ontvlucht naar
de grote stad, Brussel. Haar ouders en haar vriendje laat ze
niet-begrijpend achter. In Brussel huurt ze een kamer van Laura
(Els Dottermans in groten doen), een vrijgevochten 37-jarige
would-be zangeres, die niet goed weet wat ze wil in haar leven. Een
zangcarrière, een man, een kind…
En dan is er nog Martha (Frieda Pittoors), de moeder van Muriël,
die na 35 jaar huwelijk eindelijk nog eens iets voelt kriebelen, en
(misschien juist door het vertrek van haar dochter) de behoefte
gaat voelen aan nieuwe dingen, nieuwe ervaringen, risico’s.
Je wéét dat je naar een vrouwenfilm zit te kijken wanneer het
eerste shot je een close-up toont van een pluk schaamhaar. Van Den
Berghe heeft met ‘Meisje’ schijnbaar maar één doeleind voor ogen,
en dat is ons deze vrouwen, mysterieus als ze vaak ook zijn,
volkomen te leren kennen. Die intimiteit met de personages wordt
uitgelokt door met de camera hun persoonlijke ruimte binnen te
dringen. In die eerste scène zien we Muriël naar het toilet gaan,
dat is alles. Het naakt dat we zien, wordt volkomen gedeserotiseerd
vanaf de eerste minuut, en zo zal het ook blijven gedurende de rest
van de film. We zien de vrouwen zich wassen, zich omkleden, vrijen
(of daar pogingen toe ondernemen), en dat wordt allemaal heel
nuchter in beeld gezet – we kijken niet naar acteurs die de kijkers
willen opwinden door naakt voor een camera te paraderen, maar naar
mensen die helemaal geen perfect lichaam hebben en zich gedragen…
Tja, zoals mensen zich gewoon gedragen als ze thuis zijn. De manier
waarop dat alles geënsceneerd wordt, geeft een zeer voyeuristisch
gevoel, alsof we naar dingen zitten te kijken waar we helemaal geen
zaken mee hebben. Echte vrouwen, die in niets lijken op de
Hollywoodtypes die we in Amerikaanse films zouden krijgen.
Van Den Berghe probeert de drie vrouwen in ‘Meisje’
psychologisch in kaart te brengen door ze op die manier visueel op
de huid te zitten. En waar we mee eindigen, zijn drie individuen
die proberen een richting aan hun leven te geven. Wat de vrouwen
hier bindt, over de generaties heen, is de zoektocht naar een doel,
iets dat zin zal geven aan hun bestaan. Het meest voor de hand
liggende is schijnbaar dat ze die zin gaan zoeken bij mannen –
Laura begint een relatie met de goed bedoelende Alain (Wim
Opbrouck), Muriël voelt zich aangetrokken tot Oscar (Matthias
Schoenaerts) en zelfs Martha waagt zich aan een avontuurtje. Eén
van de mooie aspecten van de film is hoe de mannen van de schepping
niet zomaar ééndimensioneel worden afgeschilderd als sukkels die
nooit iets van vrouwen zullen begrijpen, of als rotzakken die enkel
wensen bij te dragen aan de onderdrukking van de vrouw. In
tegendeel, Alain en Oscar begrijpen hun vriendinnen beter dan
zijzelf. De dames liggen met zichzelf in de knoop, en het is dan
ook in zichzelf en bij elkaar dat ze de oplossing van hun problemen
zullen moeten zoeken.
Dat klinkt als zware kost, en dat is het ook. De kans is klein
dat de gemiddelde zestienjarige bioscoopbezoeker hier een boodschap
aan zal hebben, maar dat wil niet zeggen dat je noodzakelijk een
vrouw moet zijn om hier een degelijke film in te herkennen. Van Den
Berghe regisseert enorm intiem, maar ook zeer smaakvol, zodat het
nergens sensationeel of manipulatief overkomt. En een paar shots
getuigen van een zeer groot gevoel voor schoonheid: het gezicht van
Muriël in de achteruitkijkspiegel van een brommer, bijvoorbeeld. Of
een scène waarin ze zich helemaal laat gaan op een dansvloer.
Vooral Muriël is een raadselachtige figuur – een bleek, fragiel
meisje dat weinig zegt, maar dat continu op het punt van tranen
lijkt te staan. Charlotte Vanden Eynde speelt het nagenoeg perfect.
Ze laat zelden in haar kaarten kijken (heel haar personage drijft
op het mysterie van wat ze denkt en voelt), en haar rol bestaat
hoofdzakelijk uit reacties op wat anderen zeggen en doen. Maar
alleen met dat gezicht weet ze een memorabele acteerprestatie neer
te zetten, waarmee ze tegen het einde onvoorstelbaar veel sympathie
en medeleven kan opwekken.
Els Dottermans daarentegen, heeft meer te doen, is actiever, en
heeft daarmee een schijnbaar eenvoudigere rol – er is meer om mee
te werken. Dat neemt niet weg dat ze, zoals gewoonlijk, veel gevoel
in haar spel weet te leggen, leven in de film brengt. Een verhaal
over Muriël alleen zou saai zijn – het is in contrast met de veel
extravertere Laura dat het boeiend wordt.
‘Meisje’ is een intrigerende film, maar daarmee nog niet
perfect. Bepaalde scènes lijken wat al te voor de hand liggend
(zoals de uit de hand gelopen babysit), en ook de dialogen zijn
hier en daar te pompeus voor hun eigen goed. Neem bijvoorbeeld de
scène waarin Wim Opbrouck afscheid neemt van Dottermans door even
de hele clou van haar personage in twee regels tekst samen te
vatten. Zouden mensen echt zulke dingen zeggen, zeker als ze kwaad
zijn?
Ook schijnt er op het einde van de film een punchline te
mankeren, een extra scène die alles afrondt. Een open einde, tot
daar aantoe, maar hier krijg je eerder de indruk dat bepaalde
thema’s, enkele gedachten die door ‘Meisje’ lopen, niet worden
afgewerkt. Hoe zit dat nu uiteindelijk tussen Muriël en Oscar? Of
tussen Martha en haar echtgenoot, die schittert door zijn vrijwel
volkomen afwezigheid in de hele film? Misschien was het helemaal
niet de bedoeling om een antwoord te geven op al die vragen, maar
op z’n minst moet je wel de indruk krijgen dat de hoofdpersonages
op een punt in hun leven zijn gekomen waar ze met die vragen kunnen
omgaan. Een film moet àf zijn, ook al heeft hij een open einde.
‘Meisje’ is een mooie, kleinschalige film die zeker niet naar
ieders smaak zal zijn. Maar er vallen, ondanks de gebreken die hier
en daar opduiken, zeer mooie dingen in terug te vinden.
