In het kader van Europalia, het internationale kunstenfestival dat dit jaar rond India draait, schotelt BOZAR haar bezoekers de tentoonstelling India Belichaamd voor. Maar liefst 250 meesterwerken uit tientallen Indiase musea, archeologische instituten en privécollecties worden samengebracht onder het dak van het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten.
Alle mogelijke kunstvormen zijn vertegenwoordigd in India Belichaamd: schilderkunst, sculptuur, architectuur, poëzie, noem maar op. Verrassend zijn vooral de vele gouache miniaturen: sierlijke, kleurrijke pareltjes uit de rijke schriftgeschiedenis van India. Hoewel de tentoonstelling aangekondigd wordt met “Yoga, ayurveda, kama sutra… : geen enkele beschaving die het lichaam op zo’n fascinerende manier benadert als India,” blijkt al snel dat deze de lading van de tentoonstelling niet dekt. Het gouache folio uit Nath Charta bestaat uit vier delen, waarin de weg van aardse meditatie naar hemelse, geestelijke bevrijding geschetst wordt. De gouden achtergrond staat daarbij net als in de westerse middeleeuwse kunst voor een hemelse context. Onder meer uit dit sleutelwerk komt naar voren dat, ondanks de titel, de nadruk van de tentoonstelling niet ligt op het lichaam, maar op de geest. Verspreid over tien zalen passeren allerhande religieuze en mythische rituelen de revue, waaruit systematisch blijkt dat het lichaam in deze handelingen slechts een tijdelijk vervoermiddel is naar permanente hogere sferen.
Naast de erg figuratieve schilderijtjes en sculpturen, zijn er echter ook miniaturen die – hoewel antiek – compleet modernistisch aandoen. Zij hebben de transcendente, absorberende kracht waarnaar andere werken enkel verwijzen. Een link met het Amerikaans modernisme had hier voor een boeiende spanning kunnen zorgen, maar deze tentoonstelling is introvert en heeft duidelijk niet de bedoeling een debat te openen.
Hedendaagse Indiase kunstwerken zijn er in de tentoonstelling wel, maar ze staan jammer genoeg niet in dialoog met de oudere stukken. Het “Ei” van Subodh Gupta staat ergens los in de ruimte, waar het enkel de aandacht trekt omdat het toevallig het pad van de bezoeker kruist. Het monumentale eivormige sculptuur bestaat uit metalen keukengerei, waarvan de link met het thema van de tentoonstelling niet volledig duidelijk is. Wel is het ei Brahmanda, het beeld van het universum, en heeft het dus te maken met de transcendente cultuur van India.
Ook het wonderbaarlijke “Untitled (Interactive Shadow Projections)” van Shilpa Gupta zet veel meer de verbeelding op het spel dan het lichaam. De bezoeker loopt door twee witte schermen en ziet aanvankelijk enkel zijn of haar eigen schaduw. Een tel later wordt tegen de eigen schaduw echter een totaal vreemde, uit het niets ontspruitende schaduw gekleeft. Deze originele installatie past perfect in de expo, omdat ze een meditatie inhoudt over het beeld van het lichaam, maar ook de afwezigheid van datzelfde lichaam. Het wordt hier in de schaduw iets transcendents.
Scenografisch weet BOZAR duidelijk niet goed welke richting het uit wil met deze spectaculaire tentoonstelling. Want spectaculair is ze wel: het aantal werken is overweldigend, het aantal afgehakte lichaamsdelen is niet te tellen en de zaal met als thema “de dood” is volledig verduisterd. Het exotisme van de negentiende eeuw is duidelijk nog niet uitgestorven. Maar de bezoeker kan maar beter voorbereid zijn op totale chaos gezien dat is wat men krijgt eens men de rijk versierde trappen naar de expo voorbij is. De meeste werken zijn willekeurig en ongeordend over de ruimtes verspreid, waardoor de coherentie verloren gaat. Anderzijds kan de bezoeker dan weer wel gebruik maken van een gratis audiogids, van vergrootglazen bij de prachtige miniaturen, en van een tablet waarop een antiek geïllustreerd boek volledig te doorbladeren is.
Een vreemd eendje in de BOZAR-bijt, dit India Belichaamd. De titel is niet relevant, de scenografie incoherent en de thematiek geforceerd, terwijl we van deze Brussels ‘kunssttempel’ toch wat beter gewend zijn. Maar gaat u alstublieft wel kijken, want voor u het weet gaan al die prachtige sculpturen, fascinerende archeologische vondsten en betoverende miniaturen terug naar de nationale musea van India en komen ze nooit meer weer.
India Belichaamd, binnen het kader van Europalia, loopt nog tot 26 januari 2014 in BOZAR, Brussel.
