Momenteel kun je in het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK) in Gent terecht voor de
tentoonstelling z.Z(t).(’94-’01) van Dirk Braeckman. Zeventwintig bijna monochroom
zwarte foto’s hangen verdeeld over drie zalen in de tentoonstellingsruimte van het SMAK. Het
schrille contrast met de witte muren van het museum is enorm.
Dirk Braeckman (º1958) behoort momenteel tot de top van de kunstfotografen, in België en
ver buiten de landsgrenzen. Braeckman is een kunstenaar en dat merk je meteen. Hij is niet zomaar
een fotograaf die zijn visie op de wereld wil verkondigen. Er is een brug tussen hetgeen de fotograaf
toont in zijn foto’s en hetgeen de toeschouwers zien. Braeckman deconstrueert de bestaande
wereld en construeert vervolgens een nieuwe wereld, vertrekkende van de materialiteit van de dingen,
in zijn foto’s. Vandaar dat je zijn foto’s als verhullend en tegelijkertijd als onthullend
ervaart.
In het ensemble z.Z(t).(’94-’01) kun je een zekere uniformiteit ontdekken. Alle
foto’s zijn zwart-wit, maar eigenlijk eerder zwart-donkergrijs, ze hebben nagenoeg allemaal
hetzelfde formaat (120 op 180 centimeter, overigens de maat van een twijfelaar, het tweepersoonsbed
dat wat de maat betreft tussen een tweepersoons- en een eenpersoonsbed zit) en ze contrasteren
één voor één op schrille wijze met de witte muren. Die vormelijke
eenvormigheid dient de gevarieerde onderwerpen van de foto’s. Doordat de foto’s
één voor één in een beperkt aantal grijs-zwart-tonen afgewerkt zijn, kun
je slechts na een grondige blik op de foto’s zien wat Braeckman gefotografeerd heeft. Soms
herken je niets in het beeld, buiten enkele glinsterende puntjes, soms herken je wat behangpapier,
soms zie je het silhouet van een vrouwenlichaam. Juist door die bewuste donkere wijze van afdrukken,
benadrukt Braeckman het reeksaspect van zijn fotografie.
Het is uiteraard de bedoeling van Braeckman dat je niet echt ziet wat er gefotografeerd is. Hij
plaatst een filter tussen de kijker en de foto, de kijker kan niet rechtdoor kijken, de kijker kan
niet zonder handleiding naar de foto’s kijken. Je moet eerst naar Braeckman kijken en dan pas
mag je de foto’s aanschouwen. Ook hieraan merk je dat Braeckman eerder kunstenaar is dan
fotograaf.
Dat verdraaien van de wereld of het opbouwen van een nieuwe wereld, komt wel vaker voor in de
fotgrafie van Dirk Braeckman. Net zoals een schilder vertrekt van een homogeen wit vlak of een
beeldhouwer van een ruwe blok hout of steen, wil Braeckman een eigen wereld construeren. Met dat
verschil dat een schilder of een beeldhouwer van een tabula rasa kan vertrekken en een
fotograaf niet. Een fotograaf vertrekt altijd van een visie, een zicht op de werkelijkheid. Zijn
zoeker, of hij nu rechthoekig of vierkant is, bepaalt altijd de voorstelling van de werkelijkheid.
De fotograaf legt de bestaande werkelijkheid vast, of beter gezegd: hij knipt er een klein stukje
uit. En die cadrage bepaalt de toon en het realiteitsgehalte, de herkenbaarheid van het beeld en de
realiteit. Wil hij echter die werkelijkheid deformeren of een nieuwe realiteit opwekken, zal hij
anders dan de meeste fotografen moeten te werk gaan.
En dat is nu hetgeen Dirk Braeckman doet. Hij probeert het anecdotische en het herkenbare uit zijn
fotografie te weren. Een van de mogelijkheden om dit doel te bereiken, is het beeld te deformeren
zodat het niet realiteitsgetrouw afgedrukt wordt. Jammer voor Braeckman is ons oog zo getraind om de
tekens die het opvangt ineens om te vormen tot een herkenbaar beeld. Ter verduidelijking:
glinsterende puntjes op een zwart vlak ervaren wij als de weerkaatsing van het flitslicht op een
oneffen behangpapier. Of de donker voorgestelde bedsprei die we in onze gedachten als een witte
bedsprei op het bed van onze grootouders zien liggen.
Geen enkel beeld kreeg een titel, of de titel van alle foto’s is dezelfde: Zonder
Titel, maar dan afgekort weergegeven: ZT, met enkele initialen en wat cijfers, verwijzend
naar het ogenblik van opname en afdruk. Het past perfect in de evolutie van het werk van Dirk
Braeckman. Hji puurt zijn beelden uit, gaat steeds verder en verder hierin en komt later misschien
eens terecht bij het zwarte vlak, zoals de grote meesters van de schilderkunst (denk onder andere aan
Mark Rothko) hem hebben voorgedaan. Tegelijk met het uitpuren van de beelden wil Dirk Braeckman zich
behouden voor de nevenverschijnselen in de fotografie. Met andere woorden, als hij blijft verder doen
zoals hij bezig is, zal hij zich steeds verder en verder verwijderen van de fotografie. De
materialiteit speelt geen rol in het werk van Braeckman. Misschien is hij eerder schilder dan
fotograaf, hij benadrukt zijn eigen beleving.
z.Z(t).(’94-’01) kun je tot 18 november 2001 in het SMAK, Citadelpark, Gent bekijken.
Meer info op www.smak.be en op
www.braeckman.be.
