Er gaat geen dag voorbij of de internationale pers maakt er gewag van: nieuwe slachtoffers in Gaza door bommen, kogels en hongersnood. Wat kan een boek nog toevoegen aan de stroom van informatie die de voorbije maanden op gang is gekomen? Het antwoord is evident: een satellietvisie.
Een boek is nu eenmaal geen artikel. Toch vertrekt de Amerikaanse journalist Nathan Thrall vanuit zeer concrete casuïstiek, met name een waargebeurd busongeval. Met nieuwsfeiten als kapstok, dendert de auteur van het specifieke naar het algemene. Resultante is een ontluisterend panorama van systematische pesterijen, jarenlange schending van mensenrechten en het chronisch negeren van VN-resoluties.
Een geschiedenisles vermomd als fout gelopen schooluitstap: Thrall maakt er haast een thriller van. Nochtans zijn de feiten bekend en gemakkelijk na te trekken, kortom de uitkomst mag niet echt verrassend heten. Naarmate het boek vordert, zoomt de schrijver evenwel almaar verder uit. Hoewel het karakter Abed Salama de spil van de handeling blijft, kortom de centrale figuur die de metronoom van het narratief vormt, gaat Thrall almaar meer mensen bij het verhaal betrekken, of andersom: hij laat zien hoe deze of gene (on)rechtstreeks bij het ongeval betrokken was, waardoor het boek over talloze mensen gaat, en lang niet alleen over Abed Salama. Daarbij heeft Thrall zowel aandacht voor Palestijnen als voor Israëli, waarbij de journalist de kunst verstaat om zich vooral tot het empirische te beperken. Het boek leest dan ook niet als een langgerekte aanklacht tegen Israël, dankzij de observationele en dus objectief-nuchtere stijl die Thrall het hele boek door aanhoudt.
Een dag uit het leven van Abed Salama beroept zich met andere woorden op een nadrukkelijk documentair karakter, met weinig literaire franjes. Toch heeft Thrall de hem toegekende Pulitzerprijs voor non-fictie in 2024 in geen geval gestolen. Precies de droge, beschrijvende stijl – los van het emotionele of activistische register waarin het debat rond de Israëlisch-Palestijnse kwestie doorgaans gevoerd wordt – maakt dat dit boek uiteindelijk bijzonder veel impact heeft. Thrall melkt geen emoties, ze ontstaan uit de opeenstapeling van feiten. Het is de lezer zelf die van ontluistering vervalt in woede, om in de hartverscheurende finale een traan te laten. Bij momenten lijkt dit boek zorgvuldiger gecomponeerd dan de meeste fictie, en toch beperkt Thrall zich strikt tot de realiteit.
Vormt Een dag uit het leven van Abed Salama dan hooguit een opstap voor mensen die nog niet vertrouwd zijn met de Intafada’s, de Oslo-akkoorden en wat daarmee in de nadagen van Ariel Sharon is gebeurd? Thralls doelpubliek is zeker breder, want precies de casuïstiek nodigt elke lezer, zowel leek als kenner, uit om zéér concreet na te denken over de ommuring, over de betekenis van gescheiden snelwegen, over het hoe en waarom van verschillende soorten identiteitskaarten, enzovoort. Het ongeval, waarin tientallen kinderen betrokken zijn waar ontredderde ouders in volle chaos naar op zoek moeten omdat niemand de reddingsoperatie gecoördineerd heeft, is niet zomaar een nieuwsfeit om te laten zien hoezeer Israël via infrastructuur een nauwelijks verholen apartheidsregime voert, want ook talloze andere feiten komen vanuit de levens geraakt door het ongeval naar boven.
Getalenteerde jonge intellectuelen die gewoonweg geen kansen krijgen, politiek geëngageerde Palestijnen die voor de minste feiten in detentie worden gehouden, jongedames die het getreiter van gewapende militairen moeten ondergaan, en ga zo maart door: Thrall geraakt niet uitverteld over hoe polymorf en vernuftig het Israëlische beleid is die de Palestijnen op alle mogelijke manier geknecht houdt, of hen zelfs aanmoedigt om de gegeerde rand van Jeruzalem te verlaten. De Engelstalige ondertitel Anatomy of a Jerusalem Tragedy dekt de lading wat dat betreft beter dan het Nederlandstalige Een Palestijnse tragedie, want Thrall gaat inderdaad met het scalpel te werk, om laagje na laagje de dieperliggende oorzaken van het ongeval (en de misschien vermijdbare doden) bloot te leggen.
Aan het slot expliciteert Thrall zonder omhaal wat zijn spreekwoordelijke reconstructie heeft opgeleverd, met name dat de kiemen van het ongeval al jaren voordien gezaaid zijn, in wat een moreel onverdedigbaar en fundamenteel ongelijk beleid is geweest, eenzijdig gevoerd door de Israëlische autoriteiten. Wie, in het verlengde daarvan, nog beter wil begrijpen waarom in het voorbije anderhalf jaar in de Gazastrook alleen al maar liefst 53528 Palestijnen het leven lieten door Israëlisch geweld: lees Een dag uit het leven van Abed Salama. En weet: 7 oktober 2023 was slechts de aanleiding, niet de oorzaak voor de horror die nu honderdduizenden mensen dagdagelijks treft…
