Ja, het klimaat verandert. En ja, dat zien we vooral aan bepaalde weerfenomenen op grote schaal. Stijgende temperaturen, dito zeeniveaus, verstoorde straalstromen en uitstervende ecosystemen. Soms lijkt het alsof ecologen dagelijks nieuwe onheilstijdingen afkondigen. Dat de Nederlandse schrijfster en vertaalster Pauline de Bok met De poel een boek over de klimaatverandering geschreven heeft, is zeker. Anderzijds dekt die term de lading allesbehalve en wel omdat de auteur de wijzigingen niet in theorie bestudeert of benadert, maar vanuit de tuin in haar Duitse tweede verblijf.
De groene vingers die de Bok al jaren had en vaardiger maakte in natuurbeheer op kleine schaal, worden werkloos eenmaal zij geconfronteerd wordt met wijzigende getijden. De poel waarnaar het boek vernoemd is, komt immers droog te staan na een opeenvolging van jaargetijden met onvoldoende neerslag. Al wat voor de Bok evident was, haast vanzelfsprekend, houdt ineens op dat te zijn. Deze kaalslag is een kaakslag en meteen ook het begin van een literaire verkenning van de verhouding tussen mens en natuur.
Ongewoon is de Boks werkwijze zeker. Nochtans is haar uitgangsmateriaal zo gewoon mogelijk. Niets in De poel streeft namelijk naar het buitengewone. Over haar schouder kijkt de lezer mee hoe de schrijfster onkruid te lijf gaat, vogels ziet nesten, een ooievaar probeert ander voedsel te doen nuttigen, wasberen in de val lokt en ga zo maar door. Spannend? In geen geval. Integendeel primeert doorheen dit boek gelijkmatigheid en alledaagsheid, waarbij het proza ontzettend dicht bij het reële leven blijft. De schrijfster gaat zelfs erg ver in het ontwikkelen van wat een uiterst persoonlijk idioom is. Zo voert ze doodgewoon de kibbelende stemmen in haar hoofd op, wanneer die het niet eens geraken over hoe ze al dan niet moet ingrijpen in het ecosysteem dat haar lapje grond de facto is.
Niet spannend, wel aardig om lezen: de Bok heeft ruim voldoende ervaring om zelfs de meest banale voorvallen tot voorwerp van haar notities te maken. Toch ligt de klemtoon wel erg nadrukkelijk bij al wat biologie en verrukking om fauna en flora is. Wie zelf weinig voeling heeft met welke vogels precies wat doen op een uitgelezen ogenblik, kan de Boks fascinatie, extase of verdriet wel aanvoelen, maar sterk doorleven zit er voor hen niet in. Om die reden is het jammer dat De poel geen extra lagen bevat: het is geen filosofische mijmering over de relatie tussen mens en natuur, hoezeer de Bok er ook gerenommeerde denkers of wetenschappers bij pleegt te betrekken.
Hierin schuilt inderdaad het voornaamste manco van De poel: het mist een universeel register, op basis waarvan ook een lekenpubliek zich tot de klimaatverandering in de tuin van de auteur zou kunnen verhouden. Haar goede intenties ten spijt, zal dit boek enkel doorwinterde natuurliefhebbers kunnen overtuigen. En klinkt dat niet een beetje als preken voor eigen kerk?
