Wat nog schrijven na Congo. Een geschiedenis? Die studie, lopend van het ontstaan van het land tot de recente geschiedenis na de laatste eeuwwisseling, was een atypische biografie verteld door tallozen die de feiten aan den lijve ondervonden hebben. Dezelfde methodologie maakt van Revolusi een indrukwekkend naslagwerk.
In het zoeken naar bronnen, hen ontmoeten, hun getuigenis verifiëren en ten slotte een destillaat maken van het vertelde om het te integreren in een boek: er kropen tijdens het schrijven van Congo geen maanden, maar jaren werk in. Dat David Van Reybrouck dezelfde methodiek zou toepassen voor wat een analyse van de Indonesische geschiedenis geworden is, kwam bijgevolg als een verrassing. Tussentijds publiceerde de auteur immers over maatschappelijke thema’s zoals politieke vertegenwoordiging, wereldvrede en ecologie, waarnaast hij erg aanwezig was op het maatschappelijk toneel. Waar Van Reybrouck de tijd en de energie gehaald heeft om met Revolusi eens te meer een mijlpaal in de historische geschiedschrijving neer te pennen, weet alleen de man zelf. Dat ook dit boek qua grondigheid zijn gelijke niet kent, staat echter als een paal boven water.
Waarom Indonesië? Omdat het de kolonie van onze Noorderburen is geweest, en zodoende deels via Nederlandstalig bronnenmateriaal kon worden bestudeerd? Dat speelde allicht mee. Van Reybrouck heeft echter een grondiger reden om specifiek deze regio onder de loep te nemen. Zo ging nog niemand hem voor, althans niet voor wat betreft de zoveel mogelijk uit de eerste hand gedocumenteerde en absoluut niet verhullende teneur van het betoog. Feit is immers dat Van Reybrouck uitsluitend geschiedenis schrijft op zoek naar waarachtigheid. Dat zijn onderzoek in Nederland gevoelige snaren heeft geraakt, betekent dat het land nog niet in het reine is met wat het zelf heeft aangericht. Van Reybrouck is, als het om misdaden tegen de mensheid gaat, alleszins erg duidelijk: als deze van hogerhand werden gedoogd, dan is er politieke aansprakelijkheid – wat evenwel niet betekent dat iedere Nederlander ter plekke met bloed aan de handen is teruggekeerd. Zeer genuanceerd legt Van Reybrouck de verantwoordelijkheid waar ze effectief ligt: bij overheden die hun ogen en oren stijf dichtknepen om niets te hoeven veroordelen, alsook bij enkele Einzelgänger die zich het recht toe-eigenden hele groepen uit te moorden.
Behalve de harde hand waarmee Nederland haar kolonie als overzees grondgebied probeerde te handhaven, is Revolusi ook het verhaal van hoe economische motieven, gerepresenteerd door de VOC, uiteindelijk uitmonden in systematische onderdrukking. De periode na de onafhankelijkheid, mede geïnstigeerd door de Verenigde Staten die onder impuls van het oprukkende communisme in een vrij Indonesië geloofden, komt eveneens uitgebreid aan bod. Het verhaal van de Indonesische revolutie laat zich inderdaad niet vertellen zonder na te gaan wat er zich op het internationale politieke en ideologische toneel afspeelt, en ook die dimensieverbreding capteert Van Reybrouck schitterend. Niet te versmaden is de rol van de VN en de nationale diplomatieke houding van Indonesië als kersvers land, wat in samenspel met Nederlands tomeloze arrogantie tot een onverwachte morele omwenteling zorgde binnen de westerse samenhorigheid na de Tweede Wereldoorlog.
Waarom echter proberen comprimeren wat Van Reybrouck zo fantastisch uitlegt? Ondanks zijn omvang omvat Revolusi geen woord te veel. Het is de resultante van én menselijk kapitaal, én oprechte waarheidsdrift én journalistieke ijver van de nobelste soort. Een historisch meesterstuk dat leest als een thriller, wie doet het Van Reybrouck na?