REWATCH: Game Of Thrones

Tijd om na vijfentwintig jaar Golden Age Of Television te evalueren: blijven al die bejubelde series ook jaren na datum nog overeind? We haalden een familieverpakking chips in huis, hingen het bordje ‘niet storen’ aan de deur en gingen voor een REWATCH. Opener van deze rubriek: Game Of Thrones. Omdat iemand het moest doen. En: spoilers dus, nu moet u niet meer komen zeuren.

Geen serie die de laatste twintig jaar meer de gemoederen heeft beroerd dan Game Of Thrones, geen reeks die voor meer watercooler moments zorgde. Het verhaal van auteur George R. R. Martin hing aan elkaar van de verrassende momenten en cliffhangers en dan vraag je je af: blijft dat ook werken als je alles al eens hebt zien gebeuren? Geeft dezelfde overgesneden keel ook de tweede keer zoveel rillingen?

Neen, dus, en het tegendeel verwachten zou idioot zijn. Maar wat we bij deze rewatch verloren aan shock, wonnen we aan voorafschaduwingen. Heerlijk hoe een flard dialoog over smidsknecht/koningsbastaard Gendry – “half the country’s starving, and look at this one” – “maybe he’s the reason why they’re starving” – met de kennis van zoveel seizoenen later plots zo geladen blijkt te zijn. Je wéét wat de echte identiteit van Maester Aemon Targaeryen is en dat geeft elke uitspraak van hem net dat tikje extra mee.

Ja dus, het was ook in tweede zit, quite the ride.

Kinderen op zoek naar elkaar

Er bestaat een heerlijke foto waarop het jonge acteergrut dat Game Of Thrones zou kruiden samen poseert, ergens voor de eerste opnames. Het zijn kinderen nog, hoogstens puisterige pubers. Je herkent ze bijna niet, dat schattige dropje Maisy Williams die Arya Stark elf jaar later naar het volwassendom brengt, de bebrilde nerd Kit Harington die in de sneeuw de stug aan eer en loyaliteit verhangen Jon Snow zal neerzetten, of de ongemakkelijke puber Alfie Allen die de tragiek van Theon van kop tot hopelijk niet echt geamputeerde lichaamsdelen zal belichamen. En toch zou dat hele epos vooral hun verhaal worden: zeven seizoenen verder zullen de volwassenen van toen zo goed als allemaal aan hun einde zijn gekomen en hebben zij de touwtjes in handen.

Je zag het niet komen in dat eerste seizoen, waarin ze daadwerkelijk nog kinderen – en vooral kinderen-vàn – waren. Wie de fantasyreeks van George R. R. Martin niet in boekvorm had gelezen, kreeg de indruk dat dit een verhaal zou worden over de Noordelijke landheer Edward Stark die naar het zuiden van het fictieve Westeros trekt om er de rechterhand te worden van zijn vriend, koning Robert Baratheon; the hand of the king! Een half seizoen later lag Baratheon onder de zoden, en nog wat afleveringen verder mochten we ook afscheid nemen van Stark. En op dat moment, dàn pas, wanneer alle Stark-kinderen – geadopteerd of niet – uit elkaar zijn geslagen, begon het pas echt.

Het verhaal van Game Of Thrones is immers vooral dat: hoe zij elkaar uiteindelijk zullen terugvinden, en elk met de eigen verworven wijsheid bijdragen aan een finale oplossing. Martin doet in zijn boeken hard zijn best om die rode draad verloren te leggen, en ook de televisieversie is zo wijdlopig dat het niet opvalt. Zeven seizoenen lang zal Game Of Thrones heen en weer springen tussen een tiental verhaallijnen, waarbij een veelvoud aan iconische personages passeert: Lord Varys, ’s konings hoogsteigen inlichtingendienst, intrigant Littlefinger, de rad van de tongriem gesneden dwerg Tyrion,… Ze worden elk op zo’n manier tot leven gewekt dat hun vertolkers er tot op hun doodsbed mee zullen worden gelijkgesteld.

Iconische scenes

En toch is in die eerste seizoenen de echte ster van deze reeks, zo merk je bij deze nieuwe visie, het script, dat hevig leunt op de straffe boeken van Martin. De auteur baseerde zich voor zijn verhaal losjes op Shakespeares War Of The Roses, dat een Engelse opvolgingskwestie behandelde, goot er een hoop research over middeleeuwse geplogenheden en voeding overheen, vulde de rest in met een gulle geut fantasy – draken! Vreemde sektes!  Zwarte magie! – maar schreef vooral een spanningsboog vol onnavolgbare plotwendingen die dreef op spitante, geladen dialogen.

Daar zit het genie van die eerste paar seizoenen. Peter Dinklage moet als Tyrion maar het beeld binnen hobbelen, of je weet dat er een spervuur aan wisecracks aankomt. De draken zitten dan nog in hun ei, het productiebudget is nog eerder gelimiteerd, zodat we het bij veldslagen moeten doen met Rome-achtige ‘after the battle’-scenes, verbaal is er meer vuurwerk dan die draken later zullen genereren. Zet er één van de andere goed van de tongriem gesneden personages tegenover en je voelt bijna hoe Martin zat te gniffelen achter zijn computer bij een zin als “what good is the word extravagant if it can’t be used to describe a royal wedding?”

Zodoende bouwde Martin een wereld die tot leven komt en die hij vol herkenbare middeleeuwse elementen steekt. Het idee dat een maester per wetenschap die hij onder de knie heeft een schakel van een verschillende legering moet smeden is een mooie interpretatie van de royale kettingen die we op schilderijen van pakweg Jan Van Eyck zien, de figuur van de rechtschapen maar naïeve ridder komt terug in het personage van Brienne Of Tarth. Natuurlijk botst dat met het cynisme van de echte maatschappij. “Her loyalty comes free of charge”, gaat een citaat over haar; een achteloze belediging.

Het werkt ook in een tweede kijkbeurt nog allemaal. Ook dan blijft de onthoofding van Ned Stark een dramatisch en emotioneel hoogtepunt, je kijkt bijna met vreugde uit naar andere epische gebeurtenissen die je je herinnert, je glimlacht als dat zinnetje “you know nothing, Jon Snow” wordt geïntroduceerd. En er zijn de onvergetelijke, iconische scènes: Danaerys die het leger van de Unsullied overneemt en in één wip het regime van de slavenmeesters omver werpt, de legendarische Red Wedding, en natuurlijk: de rechtszaak waarin Tyrion wordt veroordeeld voor de moord op zijn neef Joffrey. We zitten op dat moment diep in seizoen vier en beter zal het niet meer worden dan dit proeve van scenarieel meesterschap, door Dinklage als kers op de taart uitgevoerd als een lesje acteerklasse. De manier alleen waarop hij tegen zijn oude geliefde “Shae, please don’t.” – dat punt is belangrijk – zegt en breekt. Wat volgt is nog beter. De bittere tirade “Yes. I am guilty of being a dwarf” behoort tot de beste vijf minuten van deze serie.

Meisjes met trauma’s

Moeten we het verder over die sexplanation-scènes hebben? Er is sexplanation. Waren blote borsten nodig om een stuk dialoog met wat dynastieke geschiedenis verteerbaar te maken? Misschien niet. Meer fronsten we echter bij de verkrachting van Cersei door tweelingbroer Jaime bij het lijk van hun gezamenlijk kind; een vreemde scène die nog altijd zo problematisch is als toen ze voor het eerst werd uitgezonden.

Het is een gekke zet voor een reeks die minstens deels het verhaal is van vrouwen die vechten om geen lijdzame speelbal te zijn in een wereld van mannen. De bitterheid van Cersei is voelbaar als ze haar aanstaande schoondochter Margery Tyrell uitlegt hoe, terwijl Jaime leerde zwaardvechten, zij leerde glimlachen, en “werd verkocht als een paard” tot koningsbruid. Wanneer haar dochter wordt uitgehuwelijkt aan het Zuidelijke koninkrijk Dorne wordt ze gerustgesteld dat “we daar geen kleine meisjes pijn doen”. Het antwoord is bitsig en droog: “Iedereen in de wereld doet kleine meisjes pijn.” De koningin wordt niet zomaar een kwaaie heks; het is trauma.

Ook in de ontwikkeling van de twee Stark-zussen Sansa en Arya gaat veel aandacht naar het onrecht dat vrouwen moeten overwinnen. De jongste moet zich letterlijk vechten uit het te strakke jurken-en-borduren-carcan en Sansa, die wel netjes het voorbestemde pad wil volgen, leert tot haar scha en schande waar zoveel gedweeheid toe leidt. Hoe beiden op hun pootjes vallen zijn twee romans op zichzelf.

Avonturenverhaal

Kakt het allemaal in, zoals ik me dat vooral van het vijfde seizoen herinner? Gek genoeg valt dat bij deze rewatch die aan een strakker tempo gebeurde – zonder gaten van een jaar tussen de seizoenen in – beter mee dan ik had verwacht. Alles leek toen wat te kabbelen, deze keer werkt het probleemloos. Het doet zelfs pijn om afscheid te nemen van Dorne; als één plotlijn van Martin in deze adaptatie onrecht wordt gedaan, dan wel deze. Jammer dat een fascinerende wereld met één brute moordplot van het schaakbord verdwijnt. En als er actie komt, is het met een emotionele lading. Wanneer we tijdens een adembeklemmende vlucht leren waarom Hodor zo heette, is ook dat keeldichtschroevend.

Meer nog: wie nu terugkijkt, ziet hoe alles langzamerhand aan elkaar wordt geknoopt. Theon Greyjoys, tot nu een laffe verrader, wordt een complex personage, dat vernederd en verminkt, door Sansa gedeprogrammeerd moet worden. Zijzelf heeft op dat moment de kelk tot op de bodem moeten ledigen – die huwelijksnachtscène blijft intens – en begint langzamerhand te begrijpen hoe de dingen in elkaar zitten. En dan is er nog Daenaerys.

Wie nu opmerkt dat hier weinig aandacht naar dat verhaal aan de andere kant van de Narrow Sea gaat; u heeft gelijk. Dat is het rechttoe-rechtaan avonturenverhaal van Game Of Thrones: vrouw-met-draken bevrijdt slavensteden en dat gaat niet helemaal zonder slag of stoot, maar al bij al valt het wel mee. Subtiliteit en complexiteit zijn daar minder te vinden, en het is dan ook wanneer deze ‘rechtgeaarde erfgename van de IJzeren Troon’ Westeros binnenvalt dat de serie ietwat aan het wankelen slaat. Maar kom niet klagen dat u het allemaal niet zag aankomen. Haar mean streak was op dat moment al seizoenen lang zichtbaar, als iemands teloorgang hier gradueel wordt aangekondigd, dan wel die van haar.

Die ene misstap

Natuurlijk zitten er gigantische plotholes in zoveel afleveringen, maar bestaat er één verhaal waar dat niet het geval is? Zaak is of we bereid zijn onze disbelief tussen haakjes te zetten en of we ademruimte vinden om op te merken dat iets niet spoort. Dat is persoonlijk, een rollercoaster is voor de een ook spannender dan voor de ander. Slechts twee keer viel Game Of Thrones bij deze rewatch door de mand. Want serieus, Jon Snow in een cliffhanger van een seizoensfinale laten vermoorden om hem nauwelijks twee afleveringen verder alweer tot leven te wekken is onnozel; doe het dan niet.

En dan is er die ene aflevering, die misstap. Seizoen zeven, aflevering zes. Een expeditie in het land over de muur die volledig fout loopt. Jon zal (nog maar eens) sterven, het ziet er al even benauwd uit voor Jorah, Thoros, en al die anderen. Wat een geluk dat Gendry op dat moment in no time zo’n afstand aflegt dat Daenaerys via raaf gealerteerd kan worden, op een draak kan kruipen, naar het noorden kan vliegen (we schatten even ruw duizend kilometer), en de boel op het nippertje redt. Goed, ze verliest haar draak ook wel, maar toch: die tocht die u voelt was de geloofwaardigheid die via alle ramen en kieren het pand verlaat. En ja, ‘danny kinda forgot about the fleet’, in dat laatste seizoen. Dom, maar zo gaat dat in het heetst van de strijd wat mij betreft. Er waren specialisten voor nodig voor ik het opmerkte. Do I care dan?

Eerlijk? Ik wil nog zoveel navertellen. Ik heb meer dan twintig bladzijden nota’s genomen, meer uitspraken en scènes genoteerd dan ik hier kwijt kon. Nog eentje, een laatste om het af te leren. Hightower is gevallen, Lady Olenna weet dat het over en uit is, en ontvangt Jaime Lannister gelaten en biecht hem op dat zij het was die zijn zoon vergiftigde. Zelf heeft ze haar gifbeker ondertussen gedronken, het onvermijdelijke is in zicht. Bijna glimlachend gebiedt ze hem haar boodschapper te zijn: “Tell Cersei. I want her to know it was me.” Wat. Een. Scène.

En dan daagt het je. Wat Game Of Thrones zo goed maakt, zijn niet die rijkelijke sets. Niet de kostuums. Niet al het epoustouflante epateren, het schudden met de productionele geldbuidel, maar gewoon wat theater soms zo goed maakt: de combinatie van tekst en spelers. In Game Of Thrones zaten een paar van de beste acteurs van hun respectieve generaties – zelfs motherfucker Ian McShane (Deadwood) krijgt een passage – in rollen die hen op het lijf geschreven leken. Met zinnen die bedoeld waren om te blijven weerklinken. En als het klopte, was het een triomf.

Godverdomme, ja. Game Of Thrones is nog altijd de moeite.