The Van Jets zijn niet meer, maar dat wil niet zeggen dat Johannes Verschaeve de muziek heeft losgelaten. En omdat u het vooral niet zou vergeten, heet zijn nieuwste project Johannes Is Zijn Naam. Een gesprek over een Bijbelse terugkeer en het toelaten van kwetsbaarheid. “Als introvert zoek je op het podium de grootsheid als veiligheid.”
enola: Was het voor jou altijd duidelijk dat je ook na The Van Jets muziek zou blijven maken?
Verschaeve: “Het zou niet meer op dezelfde manier zijn, maar: toch wel. Ik schrijf graag nummers en amuseer me op het podium. Al tijdens de laatste jaren van The Van Jets hield ik er dus rekening mee dat ik ooit iets solo zou doen, maar ik durfde de stap nog niet te zetten. Toen de groep ermee ophield, wist ik meteen dat ik muziek zou blijven maken en dan zou ik wel zien wat dat zou worden.”
enola: Moesten The Van Jets eigenlijk wel stoppen?
Verschaeve: “Er was geen duidelijke aanleiding voor het afscheid van The Van Jets. We zijn gewoon gestopt omdat het leven ons inhaalde. We waren een clubje vrienden dat niet volledig uit professionele muzikanten bestond. Sommigen van ons, zoals mijn broer Mich of onze bassist Frederick Tampere, hadden ook nog ‘echt’ werk, er kwamen kinderen, … Het werd moeilijker en moeilijker om het vol te houden op het niveau waar we stonden.”
“We vonden het ook cool hoeveel groepen slechts drie platen knallen en het daarna voor bekeken houden. Eigenlijk werkt dat goed, en toen het voor ons agendawijs begon te wringen, leek het geen slecht idee: we houden het bij dat vijfde album en geven ons nog een mooi einde voordat we de boel moeten compromitteren, of we leden moesten vervangen. Het zou te raar zijn geweest als The Van Jets ‘ik’ werd met andere muzikanten. Neen. Veel bands doen dat, maar ik vond het fijner om het verhaal zuiver te houden. The Van Jets was een groep vrienden die samen muziek maakten, en dat was dat; samen uit, samen thuis.”
enola: Je was op dat moment bijna veertig. Speelde ook het besef dat rock in essentie toch een young man’s game is?
Verschaeve: “Die kijk klopt op zich wel, maar het was niet de reden dat we er de brui aan gaven. The Van Jets hadden net zo goed muzikaal verder kunnen evolueren, zoals we dat op onze laatste platen al aan het doen waren. We maakten al lang niet meer dezelfde muziek als toen we twintig waren, maar ja: er is een soort jeugdigheid en ongebreidelde branie vol volume en lawaai waar je op den duur wel over raakt. Dat begon een spanning op te leveren. Uiteindelijk is het ondertussen ook flink raar om Iggy Pop op zijn zeventigste nog altijd bezig te zien zoals in de jaren zeventig. Het zou randje zielig kunnen zijn, maar hij raakt er nog mee weg. Anderen kunnen beter de eer aan zichzelf houden.”
enola: Voelden jullie ook een soort frustratie over het plafond waar jullie, zowel in binnen- als buitenland tegen botsten?
Verschaeve: “We zijn daar zeker gefrustreerd over geweest, maar dat hadden we achter ons gelaten. Zelfs al waren we niet de meest originele groep, ik vond ons wel origineel genoeg om ook in het buitenland iets te betekenen, maar dat vraagt zoveel tijd en energie dat het uiteindelijk niet gebeurd is. Hetzelfde in België; we hadden onze positie als subtopper, en dat was fijn, maar echt veel groeimarge leken we niet meer te hebben. Dat kan wel wat meegespeeld hebben bij ons besluit. We wilden vooral de neergang vermijden, dus beter stoppen voor we albums maakten die minder scherp waren.”
enola: Will Sheff van Okkervil River noemde dat niveau ooit dat van de ‘midlevel band’. Het lijkt me het moeilijkste om leefbaar te houden.
Verschaeve: “Zo is dat. Je bent niet meer the new kid on the block, hebt een parcours afgelegd waarbij je muzikaal bent veranderd, en de mensen haken soms af. En wat je dan bij veel groepen ziet, is dat als je maar tien jaar wacht, je kunt terugkomen als een soort legende. Kijk maar naar Noordkaap nu; als je lang genoeg wegblijft, word je vanzelf tijdloos. De geschiedenis doet dan zijn werk.”
enola: Voel je al of The Van Jets een kleine vier jaar na het afscheid nog leven? Hoor je “The Future” al eens passeren op de radio?
Verschaeve: “Daar is het nog wat vroeg voor, maar het gebeurde al eens dat ik “Two Tides Of Ice” – ons andere bekendste nummer – in een café hoorde, en niet anders kon dan denken: ‘ja, het staat er nog’. Je moet daar gewoon geluk mee hebben, dat een aantal nummers blijven bestaan. We zullen wel zien, ik kan leven met alle scenario’s. Een triomfantelijke terugkeer binnen tien jaar? Ik heb daar geen nood aan, en niemand in de groep, geloof ik. Het is tof geweest, het is gedaan. Ik ben geen fan van reünies.”
enola: Wat bij The Van Jets al eens speelde: jij viel na elke plaatopname in een zwart gat. Je was op. Leeg. Is dat beter nu?
Verschaeve: “Ik denk het wel, maar dat is afwachten. Ik mis de druk niet. We deden die onszelf aan, hoor. We waren onderling steevast heel scherp. Het was dat wat ons deed marcheren, maar het zorgde ook voor een grote verantwoordelijkheid. Het vroeg dat ik diep ging. Dat gevoel te moeten scoren, die hang naar grootsheid, is nu weg.”
“Nu sta ik er alleen voor, maar dat zorgt niet voor stress. Ik moet met niemand rekening houden, dus ik kan gewoon zonder discussie mijn zin doen. Ik maak soundtracks, muziek voor theater, een beetje van alles, dus Johannes Is Zijn Naam moet niet het grote antwoord op The Van Jets zijn, of Het Moment Waarop Ik Me Bewijs. Dat zorgt ervoor dat ik er niet aan ten onder ga, zelfs al voel ik nu toch weer druk, want die plaat moest goed zijn, ik moet pers doen, optredens geven, … Ik probeer me er niet meer in op te winden, het loopt zoals het loopt. Geld? Het project is zo kleinschalig dat ik de investering wel terugverdien. Dit is gewoon een klein hok dat ik hier huur, waarin ik alles zelf gemaakt heb op de meest goedkope manier, ik treed alleen op, … Het landt wel.”
enola: Een nieuwe band was geen optie?
Verschaeve: “Neen. Niets kan The Van Jets vervangen, dat groepsgevoel ga ik nooit op dezelfde manier terugvinden. Misschien speel ik in de toekomst nog wel eens met muzikanten samen, maar ik blijf een einzelgänger. Dat was ik in The Van Jets ook al. Ik maakte de demo’s, schreef de muziek; nu wilde ik gewoon helemaal los gaan, wars van alle verwachtingen.”
enola: Dat je nu geen compromissen meer moet maken, liet je al in eerdere interviews vallen. Ging dat bij The Van Jets dan zo moeilijk? Voelde je je gebonden door beperkingen?
Verschaeve: “Uiteraard. Ons politiek model was de consensus. Ik maakte dan wel alle demo’s, het was pas als alle vingers in de lucht gingen dat een nummer op repetitie ook werd bekeken. Dat was een hele zware filter, maar het maakte ons als band wel sterker, want iedereen stond honderd procent achter de nummers die we speelden. En ik wist dan wel dat ik met die afgewezen songs wel iets solo kon doen, naast de band, maar daar dacht ik nooit echt aan. Ik durfde niet, er was geen tijd voor, … Enfin, het kwam er niet van.”
“”Apparaat” is zo’n nummer dat al van toen meegaat. Ik had een kwart van de melodie, maar kreeg het niet opgelost. Wat nu het refrein is, was toen de strofe, en ik was aan het wachten op een superrefrein dat zich zou aandienen om daar nog over te gaan. Dus dat bleef liggen, tot het nu van pas kwam, en ik wel zag hoe het kon werken.”
enola: “Apparaat” is het grootste popnummer van het album, een buitenbeentje.
Verschaeve: “Daarom heb ik ook getwijfeld om het uit te brengen onder deze naam; het leek te toegankelijk in vergelijking met de rest. Ik heb het toch gedaan omdat het wel in hetzelfde geluidsuniversum beweegt, en het publiek misschien net naar de rest kan trekken. Sommigen gaan de rest van de plaat waarschijnlijk wat moeilijker vinden.”
enola: Want wie verwacht dat de frontman van The Van Jets solo ook zijn gitaar pakt, is eraan voor de moeite. Hoe ben je bij dit elektronische eigthiesgeluid uitgekomen?
Verschaeve: “Door dit cadeau van een vriend (wijst op de debuutplaat van Suicide die in een hoek staat). Ik kende de band niet echt goed, maar deze heruitgave had een erg straf geschreven voorwoord van Thurston Moore dat me helemaal meenam in de sfeer van CBGB’s in New York toen ze daar stonden. Ik ben nogal gevoelig voor dat soort beschrijvingen, en dat triggerde de basis van Johannes Is Zijn Naam: brute, fucked up, vrij machinale en simpele melodieën, met een performer die gewoon aan zijn statief staat te zingen. Suicide is natuurlijk veel heftiger en, welja, suïcidaler, dat is punk met elektronische apparatuur. Maar het contrast tussen machinerie en een warmbloedige, menselijke stem is wel hetzelfde.”
“Ik wilde vooral vermijden dat ik plots de voorspelbare singer-songwriter met akoestische gitaar zou worden, dus kocht ik allerhande tweedehands synths en leerde mezelf daar mee werken. Want ik speel slechts een beetje toetsen, begrijp slechts tot op bepaalde hoogte hoe synths werken, en net die beperking vind ik fijn. Niet helemaal weten wat je doet, schept mogelijkheden. Ik had alle muziek overigens ook op computer kunnen maken, maar het fysieke ervan, dat archaïsche knopjesdraaien deed het hem net voor mij.”
enola: Mij doet het resultaat wat denken aan de Neue Deutsche Welle. Andreas Dorau, D.A.F., … Dat soort zaken.
Verschaeve: “Dat zit er wel in, ja. Dat is muziek uit de tijd dat al die apparaten werden uitgevonden, en iedereen aan het experimenteren ging. Een heel interessante tijd, op de grens tussen oude instrumenten als gitaar en drums, en het geluid van Kraftwerk, dat nog heel bruut, archaïschen robotisch was. Erg fysiek ook. En het klopt: toen was dat cutting edge-technologie, nu heeft dat een heerlijk vintage, retro-futuristisch laagje. Soms kraakt het, de hi-hats zijn bijna ruis die gefilterd wordt, … ”
enola: Was het Nederlands als voertaal de evidente keuze?
Verschaeve: “Neen. Ik had al de muzikale richting gevonden, was van plan om in het Engels te zingen – natuurlijk – en toen kantelde het. Die keer dat ik “Rigoureus” van The Scene moest zingen met Roland was zo’n moment. Ik voelde me als West-Vlaming helemaal niet zeker om dat te doen, maar uiteindelijk heb ik het in mijn tussentaal gebracht, en dat werkte. Het was heel eerlijk. Plots voelde ik hoe het was om in mijn eigen taal te zingen. Daarnaast heb ik ook een tijdje columns geschreven, en waren er ook mijn samenwerkingen met Spreej en Brihang, die in het Nederlands rappen. Op aansporen van hen ben ik dan in het Nederlands gaan schrijven.”
enola: Zullen we het anders maar eens over dat pseudoniem hebben? Wat was het idee achter dat Johannes Is Zijn Naam?
Verschaeve: (glimlacht) “Je vindt het ofwel heel erg irritant, ofwel grappig, of veeleer poëtisch of filosofisch. En dat is goed zo. Het ademt iets conceptueels uit, en ja: het is een personage. Overigens ben ik niet genoemd naar de Bijbelse Johannes, maar naar Johannes van Eeden. Het beviel me echter hoe dat woordje letterlijk in de Bijbel staat, vandaar dat ik dat fragment als intro van de plaat heb genomen. Als ik toch in het Engels was verder gegaan, was het overigens Johnny Is His Name geworden. Want ik wilde absoluut niet als Johannes Verschaeve naar voor komen; ik wilde afstand creëren, verwarring scheppen.”
“Natuurlijk zit er veel van mij in die nummers, maar het is fijner om dat op een personage te projecteren. Ik was altijd al fan van Bowie en andere artiesten die spelen met dat hele jezelf zijn/niet jezelf zijn. Ik vind dat iets interessants. Het heeft iets kinderlijks, als een beeldverhaal.”
enola: Hoe zou je Johannes-het-personage omschrijven?
Verschaeve: “Als een eenzame observator, iemand die in de constructie van zijn eigen gedachten leeft en moeilijk contact kan leggen met andere mensen. Hij is een beetje kwetsbaar, misschien wel een vogel voor de kat daar in de buitenwereld.”
enola: Het zinnetje “Ik ben er niet” keert een paar keer terug.
Verschaeve: “Dat soort eenzaamheid zit wel diep in mij. Op dat vlak is The Van Jets een valse voorzet naar de wereld geweest, want daardoor ging iedereen ervan uit dat ik een nogal extraverte man ben. Terwijl mijn DNA anders is. Ik was een stille, angstige, dromerige jongen. Een observator, die onzichtbaar was. Ik ben dus nooit gepest geweest, in school, ik bestond eerder niet.”
“Dat is later veranderd. Door The Van Jets ben ik veel socialer geworden, heb ik vaardigheden ontwikkeld. Het podium opkruipen, was leren hoe die blufpoker werkt, en geleidelijk aan leerde ik om beide te zijn. Maar in essentie blijf ik een introvert die in zijn hoofd leeft en van aan de zijlijn toekijkt.”
enola: Die tweespalt gaat voor wel meer frontmannen op. Morrissey is naar het schijnt hyperverlegen naast het podium. En Chris Corner van I Am X vertrouwde me ooit toe dat hij het moeilijker vond om met mij te praten dan voor duizend man op te treden.
Verschaeve: “Dat is ook zo! Het podium is soms een redding, want dat is een andere realiteit. Er heerst een soort magie, waardoor je iemand anders kunt zijn. Daarom gaan introverten ook heel breed op een podium, als een manier om op de planken een veiligheid te creëren; anders ga je gewoon dood van de stress.”
“Ik herinner me het moment dat ik op het podium ben geduwd als zanger nog heel goed. We hadden geen frontman, dus ik was de stand-in. En toen we een optreden hadden, was er nog altijd niemand, en moest ik aan de bak. Ik voelde gelijk die bluf-knop aanslaan. Het was een geweldig concert, en ik moet toen een enorme indruk hebben gemaakt op dat café. Sindsdien heb ik elke keer opnieuw die knop moeten vinden. Het is pas nu, met Johannes Is Zijn Naam, dat ik daarin genuanceerder ben geworden. Dit is een oefening om ook kwetsbaarheid toe te laten – zelfs al blijft het een act, want ik geloof nooit dat iemand ooit echt als zichzelf op het podium staat.”
enola: Voor de Rock Rally op je weg kwam, had je filosofie gestudeerd. Kun je je voorstellen wat je leven was geworden als je dat pad had gevolgd?
Verschaeve: “Dan was ik ongetwijfeld iemand heel anders geworden; lesgever of zo, al zag ik dat niet echt zitten. Ik heb het ook even gedaan, maar filosofie geven is best een uitdaging. De meeste mensen vinden dat snel te moeilijk of te abstract.”
“Ik zou mij in elk geval totaal anders ontwikkeld hebben, maar het artistieke zat er sowieso wel in. Ik schilderde en tekende heel veel, tot ik vijftien was en ik muziek ontdekte. Dat werd mijn hobby tijdens mijn studies. Ik kan me voorstellen dat ik daar later iets mee zou hebben gedaan dat me ook boeide; het was echt puur die Rock Rally die er voor zorgde dat ik jaar na jaar muziek kon blijven maken op dat niveau. Het is boeiend hoe een zijspoor zo plots je hoofdspoor kan worden. En dat is daarom geen toeval, want ik schreef goeie nummers. Achteraf gezien is het dus maar logisch dat dit mijn beroep is geworden, maar het was ook nodig dat die overwinning er kwam, want ik was op dat moment wel wat zoekend in mijn leven. Plots explodeerde alles, en was ik vertrokken. Life’s what happens while you’re busy making other plans, ja.”
