No more misses rock girl. Zoveel was duidelijk voor Mitski toen ze haar laatste album Be The Cowboy schreef. Wat dan wel? Dat was nog niet helemaal duidelijk, en ook op de planken van Trix zag je iemand op weg naar iets anders dan ze was en is. Het tekende voor een spannend en intens concert dat nooit helemaal gaf wat je verlangde, maar je blik gekluisterd hield.
Vreemd. Nauwelijks had Mitski eindelijk de marge overstegen, met het puike Puberty 2, of de Japans-Amerikaanse gooide alweer het roer om. Op Best Kept Secret zagen we haar in 2017 een tent platwalsen als het jonge zusje — of was het de dochter? — van PJ Harvey: afstandelijk, hard, ongenadig en kil rockend, vandaag laat ze de gitaar aan een bandlid, en probeert ze dat akelig leeggelaten voorpodium te vullen met enkel haar microfoon. Waarvan ze de standaard na een paar nummers ook alweer opzij zet.
Misschien moet het ook niet zo hard verbazen. Puberty 2 mag dan zwaar op de gitaar geleund hebben, wie debuut Lush of Retired From Sad, New Career In Business (haar afstudeerproject) oplegt, hoort iemand die al vaker andere hoeken van het muzikale spectrum verkende. En met Be The Cowboy zijn we dus toe aan weer een nieuwe incarnatie: minder dagboek, meer focus op personages die ze zelf niet is, en een muzikale verscheidenheid die haar studie compositie oproept.
“I gave too much of my heart tonight / Can you come to where I’m staying and make some extra love, that I can save till to tomorrow’s show” gaat opener “Remember My Name” en dat zal als een motto over deze show blijven hangen. Als één ding Mitski kenmerkt dan wel die spanning tussen openhartigheid en afstandelijkheid. Wat ze in haar teksten prijsgeeft, countert ze in haar performance. Al in “Washing Machine Heart” roept het de robotische show op die St. Vincent tegenwoordig geeft. Net als Annie Clark lijkt ook Mitski er immers op gebrand de vierde wand opnieuw op te trekken; theater mag bij wijze van scherm opnieuw theater zijn, en in dit geval moeten we al eens denken aan wat wij van het Japanse Kabuki menen te weten.
Bij gebrek aan gitaar zoekt Mitski het immers in choreografie. In “I Don’t Smoke” grijpt ze naar hypergestileerde gebaren, later zal ze in “Thursday Girl” op haar knieën zijgen en weer opveren. Een stoel krijgt een hoofdrol in “Dan The Dancer” en “A Pearl”, in “Francis Forever” marcheert ze al zingend tussen de twee uiteinden van het podium, blik op oneindig. Alsof ze zichzelf wil dwingen om de hele ruimte te verkennen, die het nochtans niet eens zo grote Trix Club-podium biedt — je weet maar nooit dat er ooit een Sportpaleis van komt.
Want ergens voelt het zo. In de Verenigde Staten is Mitski al net iets meer doorgebroken dan hier, de grote podia lijkt ze daarom nog niet beet te hebben. Hoe hard ze ook controle houdt, je ziet de ongemakkelijkheid die verborgen wordt achter ijzige cool en onbereikbaarheid. Dat ze slechts drie keer het woord tot ons richt is geen toeval: de façade mag niet instorten. Want zolang dat niet het geval is, houdt ze de touwtjes in handen, gebeurt wat zij wil. Te weten: een sneltreintempo-doorsnede van haar laatste vier platen — Lush mag vandaag niet meedoen — waarin songs al eens voortijdig worden afgeknepen. Zo is “Your Best American Girl”, het doorbraakhitje van op Puberty 2, slechts twee minuten grungegitaren en smachtende zang; gedaan nog voor het goed en wel begonnen is. Mitski houdt ons niet langer dan een flink uur aan de praat, maar in die tijd krijgen we wel een twintigtal nummers. Precies zoals dat ook op Be The Cowboy gaat. “Veertien soorten eenzaamheid” vatte (se) dat bij verschijning samen, vandaag doet Mitski er nog een paar bij.
De akoestische desperaatheid van het solo gebrachte “Fireworks”, bijvoorbeeld. En het al even eenzaam gebrachte bisnummer “Two Slow Dancers”, waarin ze zich in de plaats stelt van een ouder wordend koppel dat alles al een keer te veel heeft gezien. “It would be a hundred times easier if we were young again”, zucht ze. “But as is, we’re just two slow dancers, last ones out”. Het is misschien het meest kwetsbare moment dat Mitski — opgegroeid in dertien landen na elkaar, en dus altijd alleen — laat vallen vandaag, en dus ook tijd om afscheid te nemen. Weg is ze, voor al dat theater niet genoeg meer is, voor het allemaal opnieuw te confessioneel wordt. Ze maakt het zichzelf noch ons makkelijk daarmee, maar wees maar zeker: deze zien we nog terug. Mitski is een zeldzaam unieke stem in het huidige muzikale landschap.
