Wat tien jaar geleden begon als een klein festival met enkel maar nieuwe Canadese groepen, is vandaag een vierdaagse muzikale ontdekkingsreis met meer dan 150 bands. Jawel, het Utrechtse Le Guess Who? is zo hét najaarsfestival voor de avontuurlijke alternatieve muziekliefhebber geworden.
Dag 1 :: Jeff Tweedy for president!
We hebben het al eens aangehaald: Le Guess Who? is een festival naar ons hart. Elk jaar presenteert de organisatie een line-up om u tegen te zeggen, boordevol avontuurlijke en vernieuwende muziek, wars van alle commerciële wetmatigheden. In Utrecht beleven experimentele artiesten hun eerste grote optreden. Muzikaal avontuur komt er op de eerste plaats, en dat dus al tien jaar lang. Dit jaar kregen de organisatoren hulp van vier curatoren — Wilco, Savages, Julia Holter en Suuns — voor de samenstelling van het indrukwekkende programma. Op de eerste festivaldag was het de beurt aan Wilco.
19.15u. Tivoli – Grote Zaal. Meditatieve gitaarmuziek lijkt wel de rode draad doorheen de eerste twee optredens van donderdag. En dat half Amerika in rouwstemming verkeert door de verkiezing van Trump, is ook te merken aan William Tyler: de sympathieke gitarist verontschuldigt zich daarvoor zelfs meermaals. Met zijn repetitieve, echoënde gitaren leunt hij echter iets te veel aan bij een soundtrack — wat ook niet slecht is natuurlijk. Een echt concert van hem kan dus (nog) niet de hele tijd boeien. Projecteer een experimentele film op de achtergrond, en dan wordt het een ander verhaal. Maar hey, het is nog maar het eerste optreden.
19.40u. Tivoli – Pandora. Next up: de klim met roltrap naar de Pandora-zaal — helemaal bovenaan in het TivoliVredenburg-complex — voor het New Yorkse, Arabisch geïnspireerde duo 75 Dollar Bill. En dat is duidelijk een groeier live. Op het eerste gehoor komt het geheel over als een eindeloos uitgesponnen bluessolo, maar het wordt steeds beter. En meeslepender. Vooral tijdens het laatste kwartier halen gitarist Che Chen en percussionist Rick Brown alles uit de kast. Die laatste zit trouwens op een houten doos. Geloof het of niet, maar dat is ook zijn instrument. Het publiek blijft muisstil na dit rauwe, bezwerende minimalistische schouwspel. Een eerste hoogtepuntje.
21.00u. Tivoli – Pandora. En zo is 75 Dollar Bill de ideale opwarmer voor Steve Gunn. Die rockt bij momenten stevig door, maar blijft nog altijd minimalistisch, ingetogen, en ook Arabisch geïnspireerd. Met de prachtige openers “Way Out Weather” en “Conditions Wild” bewijst Gunn dat hij een van onze favoriete gitaristen van het moment is. Wat een verfijnd gitaarspel, maar ook minimalistische psychedelica en poppy hooks intrigeren, verbazen en ontroeren. En zo raken we een uurtje in de ban van Gunns eigen universum. Dat zijn concert voorbij vliegt, is dan ook geen verrassing. Koop Gunns laatste plaat Eyes on the Line, u zal er geen spijt van krijgen.
22.00u. Tivoli – Grote Zaal. Tijd voor die andere, nog grotere gitaarheld: Jeff Tweedy. Wilco was al bevestigd voor de editie van vorig jaar achter de rug was. Voor de Le Guess Who?-organisatie moet de rootsrock/alt country-legende een wel heel grote wens geweest zijn. De overigens schitterende Grote Zaal is dan ook tot de nok gevuld. Het moet meteen gezegd: wat een concert! Er is dan ook niets aan te merken op de show van Tweedy en co. Er heerst een unieke synergie tussen de zes bandleden; met sprekend gemak zweven ze tussen ingetogen nummers en gitaargeweld. Wat onthouden we van de setlist? Veel. Dat we meteen kippenvel kregen bij “I Am Trying To Break Your Heart”, “We Aren’t The World” (van Schmilco) en, uiteraard, “Jesus, Etc.”. En dat “Via Chicago” met een gigantische drumbreak van Glenn Kotche meedogenloos hard klonk. En zo kunnen we nog even doorgaan.
00.00u. De Helling. Nog niet helemaal bekomen van een fietstocht door de barre koude, of daar staat het nog jonge Ierse Girl Band — iets als Melvins versus Birthday Party — al op het podium. Girl Band had met Holding Hands With Jamie een van de beste debuten van 2015 geschreven en moest om gezondheidsredenen even uit het concertcircuit. Maar wat zijn we blij dat het geniaal geschifte viertal terug is! Hoogtepunten van de zinderende set zijn “Pears For Lunch”, “Paul” en afsluiter “The Cha Cha Cha”. Dit is withete agressie maar allerminst voorspelbaar. Extra gevaarlijk dus. Girl Band is het muzikale equivalent van het Syndroom van Gilles de La Tourette. Wat een band, wat een band.
01.25u. De Helling. Preoccupations (het vroegere Viet Cong) klinkt als afsluiter veel minder gevaarlijk. Van bij opener “Anxiety”, waarin geëxperimenteerd wordt met synths, geeft de Canadese band een ietwat vermoeide indruk. Fijn om oudere nummers als “Silhouettes” en “Continental Shelf” te horen, maar ze worden slordig afgehaspeld. Een (dronken) deel van het publiek in de moshpit lijkt zich daarvan niets aan te trekken. Gelukkig komen de met eighties wave verweven nieuwe nummers (“Memory”, “Monotony” en “Zodiac”) wel tot hun recht, al ligt dat waarschijnlijk aan het extreem late uur. Op het einde verknalt de band het weer door de altijd verschroeiende afsluiter “Death” eindeloos uit te spinnen. Of hoe je een motherfucker van een nummer slaapverwekkend kan maken. Jammer. Besluit: we missen de urgentie en het explosieve karakter van de Viet Cong die we anderhalf jaar geleden leerden kennen. Toch kunnen we moe maar voldaan gaan slapen. Want donderdag is en blijft een topdag. Morgen: meer van dat!
Dag 2 :: De stagedive van Jehnny Beth
Dag twee van Le Guess Who? stond garant voor nog meer experiment. Alles is mogelijk, lijkt de rode draad wel te zijn. Wat had u gedacht van een accordeonist in een kerk, neoklassieke muziek met een ferme hoek eraf of een ambientmuzikant in het pikdonker? En dan hebben we de uppercut van Savages nog niet vernoemd.
19.00u. Janskerk. Eerste optreden van de dag, eerste schot in de roos. De Bosnische accordeonist Mario Batkovic intrigeert vanaf de eerste minuten met afwisselend rustgevende en dramatische composities. Zijn instrument heeft het volume van een kerkorgel, en wat hij ermee doet, is op z’n minst genre-overschrijdend te noemen. Zijn composities vertonen raakpunten met zowel jazz, minimalisme als modern klassiek. Soms moeten we zelfs aan Yann Tiersen denken. Met de sfeervolle belichting in de Janskerk erbij ontstaat een perfecte setting voor deze introspectieve componist. Hij legt net voor het einde uit hoe moeilijk het is om alleen voor zo veel volk te spelen. Een staande ovatie is meer dan terecht zijn deel op het einde van een adembenemend concert. Kippenvel bij Batkovic. En ook bij ons.
20.30u. Tivoli – Hertz. Daarop mooi aansluitend: de Amerikaanse multi-instrumentalist Jherek Bischoff, die in het halfronde Hertz-theater mag aantreden. Met deskundige hulp van drie violisten en één cellist brengt Bischoff zowel eigen onvoorspelbaar werk als verrassende covers. Hijzelf speelt mee op bas, percussie of piano. Een muzikale duizendpoot dus. Het concert is dan ook op z’n minst gevarieerd te noemen: er passeren een energieke cover van “Kule Kule” van Konono No. 1, alsook rustige piano-ambient én “Life On Mars” van David Bowie. En Bischoff maakt niet alleen wondermooie muziek, hij blijkt ook een begenadigd verhalenverteller te zijn. Een dramaqueen, zo je wil; tijdens “Life On Mars” lijkt hij in tranen uit te barsten. Neoklassiek met een serieuze hoek eraf. Nog maar eens een ontdekking dus.
21.45u. EKKO. Na twee neoklassieke virtuozen zou een stevige portie gitaren wel op zijn plaats zijn. Met andere woorden: het Londense vijftal Ulrika Spacek komt in EKKO als geroepen. Nog beter: we zien drie gitaren en vanaf het eerste nummer lijkt het of de late jaren 80 en vroege jaren 90 helemaal terug zijn. De afkeer van traditionele songstructuren hebben ze van Sonic Youth, de snijdende gitaren van My Bloody Valentine en de vocalen zitten heerlijk diep in de mix. De band zelf geeft een nonchalante indruk maar de muziek doet zijn werk automatisch. Vooral een hypnotiserend “Porcelain” en het lang uitgesponnen, ijle “There’s A Little Passing Cloud In You” behoren tot de hoogtepunten, dankzij de kraut- en psychinvloeden. Ook de hard-zacht contrasten in het intense “She’s A Cult” kunnen we wel smaken. In het oog houden, deze band.
23.00u. Tivoli – Pandora. En zo is Ulrika Spacek de ideale overgang naar de post-punkvrouwen van Savages, die de Pandora-zaal in het Tivoli-complex goed doen vollopen. De curator én headliner van de tweede dag heeft tot het vijfde nummer echter te kampen met een erbarmelijke geluidsmix. Vanaf een furieus “Husbands” is het hek van de dam. Ook Jehnny Beth voelt zich meer en meer in haar sas naarmate ze het publiek kan opruien. De interactie met het publiek is schitterend. En aandoenlijk: Beth doet haar schoenen uit voor ze zich aan een spectaculaire stagedive waagt. Er volgen nog kopstoten als “Hit Me” en “Surrender”, een zalvend “Adore” en de eeuwige splinterbom “Fuckers” als afsluiter. Wat een band, wat een energie. Stijlvol, sensueel en verschroeiend: dat is een optreden van Savages kort samengevat. Morgen (zondag) mogen Beth en co het kot gaan afbreken in Kortrijk. De Kreun weze gewaarschuwd.
00.45u. Tivoli – Pandora. Na vier meer dan geslaagde optredens duiken we de nacht in met de machinale eighties-synths van Wrangler (Pandora), de richtingloze Don Teel Curtis (Cloud Nine) en geluidskunstenaar Tim Hecker (Ronda). Bij die tweede dj lijkt het alsof twee bands door elkaar soundchecken — en dat lijkt nog bewust gedaan ook. Te weinig structuur, te veel ideeën. Die laatste, overigens legendarische naam brengt zijn futuristische, intense ambient altijd in het pikdonker, maar daar heb je als publiek dus weinig aan. Toch maar beter zijn laatste plaat Love Streams thuis opzetten, denken we. Container en A Death Forest Index laten we over aan de echte nachtwolven, want zaterdag wordt nog drukker. Slaapwel!
Dag 3 :: Wedstrijdje genrehokjes slopen
Op welk ander najaarsfestival kan je pakweg Dinosaur Jr. skippen voor een niet-westerse, experimentele act (uit Japan, Ethiopië, Brazilië of Egypte, noem maar op) die voor het eerst buiten zijn land van herkomst optreedt? Of waar anders kan je tien festivalgangers tegenkomen met een compleet ander parcours met nieuwe acts waarvan je nog nooit hebt gehoord?
18.10u. Janskerk. De rij voor Circuit Des Yeux — door The Quietus uitgeroepen tot een van de beste live-acts van het moment — is indrukwekkend lang. Het blijkt dan ook onbegonnen werk om nog binnen te geraken: dat is pas de eerste keer tijdens deze Le Guess Who?-editie. Maar geen reden tot zorgen. Er is in Utrecht altijd een Plan B beschikbaar.
19.00u. Stadsschouwburg. Zoals het moderne theatercomplex, waar Les Filles de Illighadad, afkomstig uit een dorpje in Niger, zijn opwachting maakt. Normaal vormen Fatou Seidi Ghali (gitaar) en Alamnou Akrouni (percussie) een duo, maar live krijgen ze hulp van een extra gitarist en een zangeres, wiens keelzang meteen in het oor springt. Ook de waterdrum is op z’n minst opvallend te noemen: een gebold instrument dat in een bak water drijft en waarop Akrouni met een slipper tikt. De eerste nummers zijn enkel op percussie en zang gebaseerd, maar daarom niet minder meeslepend. Wanneer de dromerige bluesgitaren erbij komen, drijft Tinariwen meteen naar boven. Maar de muziek van deze vrouwen (en man) klinkt nog puurder. Er wordt gedanst, geklapt en ook weggedroomd. Missie geslaagd dus voor Les Filles.
21.15u. Tivoli – Cloud Nine. Over naar iets totaal anders. Misschien is het weer wennen aan westerse en vervormde klanken, maar de dissonante piano, spervuur aan samples en Nintendo-geluidjes van de Londense producer Beatrice Dillon zijn niet aan ons besteed. Te veel spielerei, te weinig songs.
21.30u. Tivoli – Ronda. Dinosaur Jr. dan maar? Geen beter nummer om binnen te komen dan een verschroeiend “Feel The Pain”. J Mascis (de apathie zelve), Lou Barlow (de atypische bassist) en Murph (de bulldozer) rocken beter, luider en harder dan veel jong geweld vandaag de dag. Het beste bewijs daarvan is toch wel “Freak Scene”. Wat een energiestoot! De drie indiedino’s blijven onvermoeibaar touren sinds hun reünie in 2005 en een trouw publiek lokken, getuige een bomvolle Ronda. En terecht, want Dinosaur Jr. staat live nog altijd als een huis.
22.40u. De Helling. Hoog tijd voor wat metalgeweld! Er waren hoge verwachtingen voor Ggu:ll, maar na een dik halfuur eentonige doom is een geeuw moeilijk onderdrukbaar. De set is een uitdaging voor de oren, en toch blijven we op onze honger zitten — uitgezonderd bij een iets meer up-tempo nummer op het einde. Verschiet echter niet van dit strenge oordeel. Deze Tilburgse band heeft potentieel, maar nog wat werk voor ze een stekje op Roadburn Festival verdienen.
23.55u. De Helling. Hoe doet Oathbreaker het in Nederland? Goed, zeer goed zelfs! Na de verbluffende thuismatch van vorige zondag in Gent blijkt onze Belgische metaltrots ook zijn Nederlandse publiek omver te blazen. De merchandisestand lokt heel wat bekijks, De Helling loopt ook goed vol. En dat zal elders in Europa niet anders zijn. “Second Son Of R.” is de perfecte emotioneel geladen opener. In “Immortals” en “Needles In Your Skin” komen de ingetogen, rustige passages en engelenstem van Caro Tanghe helemaal tot hun recht dankzij een nagenoeg perfect geluid. Tussen de door merg en been gaande gitaren en blastbeats horen we een andere, zalvende Oathbreaker. Deafheaven komt (soms) in de buurt, maar hebben die zo’n schone vocalen? Neen. Hier kan menig band in het hardere genre nog een puntje aan zuigen. Wow. Nogmaals: wow.
01.00u. Tivoli – Pandora. Het improviserende trio The Dwarfs Of East Agouza uit Cairo zou de perfecte kers op de taart kunnen zijn. Noem het nooit zomaar Egyptische muziek; het is een moeilijk te beschrijven mix van kraut, jazz en Noord- en West-Afrikaanse elementen. Met keys en allerlei samples, en twee jazzy gitaren kan dit dus de hypnotiserende afsluiter zijn. Of toch niet. Bedtijd wordt uitgesteld door een zinderend Brits trio dat naar eigen zeggen apocalytpische spacefunk speelt. Met Channel The Spirits heeft The Comet Is Coming een van de beste vergeten platen van het jaar — ook wij pleiten schuldig. Vijf minuten lang swingt de pulserende jazzset als een tiet. Sfeer, virtuositeit en een lak aan regels, The Comet Is Coming heeft het allemaal. STUFF.-fans moeten zich aangesproken voelen. Besluit van dag drie: de meest genre-overschrijdende bands hebben de beste optredens gegeven.
Dag 4 :: Bloedende oren en een feel good-fanfare
Met onder anderen Anna Van Hausswollf, Swans, SUUNS én Junun (mét Radioheads Jonny Greenwood) is het allesbehalve uitbollen op zondag. Al deze toppers maken hun opwachting in de onvermijdelijke TivoliVredenburg, de tweede thuis van de Le Guess Who?-bezoeker.
15.30u. Tivoli – Ronda. De laatste dag is doorgaans de moeilijkste dag op een festival, zeker wanneer dat vier dagen duurt. Een muzikale overkill dreigt. Je hebt (soms) het gevoel dat je alles al gehoord hebt. Niet zo op Le Guess Who? Wat had u gedacht van een boeddhistische ceremonie van het Russische Phurpa (genoemd naar een Tibetaanse rituele dolk, speciaal voor u opgezocht) vlak na het toetje? Het enige instrument dat gebruikt wordt door twee zittende mannen is een langgerekte drone uit hun, jawel, kelen — ook wel een trantrismestem genoemd. En o ja, af en toe wordt een cimbaal aangeslagen. De boeddhische rituelen worden voor een (bij voorkeur) zittend en liggend publiek gebracht. Best wel vermoeiend om de laatste festivaldag mee aan te vangen, maar des indrukwekkender om te horen. Veel bands op Le Guess Who? leggen de nadruk op sfeer en trance, maar minimalistischer dan dit kan echt niet. Eat this, Sunn O)))
17.00u. Tivoli – Pandora. Patrick Higgins is weer iets helemaal anders, en eveneens een bijzondere muzikale ervaring. Filmische passages, freaky effecten, percussie en voorgeprogrammeerde blazers; alles komt uit een gitaar en laptop. Veel aanwezigen vragen zich ongetwijfeld af hoe Higgins zo’n eclectisch geheel in elkaar knutselt. We zijn niet altijd volledig mee, maar wanneer dat wèl het geval is (vooral bij de soundscapes) neemt hij ons mee op een gigantische kosmische trip. Higgins is meer geluidskunstenaar dan een muzikant in de letterlijke zin van het woord. Laat deze man in een gewoon bandje spelen, en hij wordt gek. Ook opvallend hoe enkele toeschouwers na de set met open mond zijn effecten aanschouwen. Een inspirerende ontdekking, met andere woorden.
17.45u. Tivoli – Cloud Nine. Volgend hoogtepunt: Anna Von Hausswolff, die met haar band de Cloud Nine met tribale drums, ultradonkere keys en een pokkeluide pedalsteel, onderdompelt in een begrafenissfeer. Gelukkig is er soms ook een gewone gitaar te horen. Het is Swans-lid Christoph Hahn die de pedalsteel bedient, en daardoor moeten we soms denken aan Swans. Maar niet altijd dus. Van Hausswolf bouwt eveneens laag na laag op, tot het plots relatief stil wordt in een volgepakte zaal. Von Hausswolffs subtiele, atmosferische stem torent boven de andere instrumenten uit. Maar dan weer klinken weer oorverdovend luide dreunen. Eerlijk: we hadden meer melodie of nummer verwacht, maar dat is echt kicken op intensiteit: daarin zijn ze heer en meester in Utrecht.
19.15u. Tivoli – Ronda. Het afscheidnemende Swans op zondag, het is eens iets anders. Neen, dit is geen gezellige zondagsmuziek. En niet bepaald evident om in één paragraaf samen te vatten. Zeker als je weet dat de opener “The Knot” drie kwartier duurt. Van orgelgeluiden naar riffs tot beukende drums: Swans sleurt je langzaam maar zeker in hun eigen universum. Als na een dikke tien minuten de eerste echte drums, bastonen en repetitieve riffs, invallen, wordt massaal naar de oordoppen gegrepen. Swans moet de set samenballen tot twee uur — het klinkt vreemd, maar naar zijn normen is dat vrij kort —, dus er wordt niet getreuzeld. Wanneer “The Knot” zijn climax bereikt, lijkt het alsof we in verwoestende golven verdwijnen. Stoppen op een hoogtepunt, heet dat dan.
Ook “The Man Who Refused To Be Unhappy” waarin Gira als een priester van Le Guess Who? aanschouwt en zijn mantra’s uitroept, en “Cloud Of Unknowning” zijn garant voor uiterst verschroeiende epiek. Gira laat niet alleen zijn publiek maar ook zijn muzikanten – Hahn, Norman Westberg, bassist Christopher Pravdica en pianist Paul Wallfisch – verdomd hard afzien. Die laatste is overigens mooie vervanger van Thor Harris, en moet dus net als de andere muzikanten in meerdere nummers minutenlang dezelfde noot aanhouden — ook dat is Swans. Drie keer hebben we Gira en co nu gezien, drie keer in verschillende settings. Nu is Swans voorgoed weg, en gaat Gira voort met andere projecten. Wie zal deze machtige band opvolgen? Niemand kan dat, denken we. Bon, die ene paragraaf is ons bij deze niet gelukt. Maar voor de zwanenzang van Swans mag dat wel.
23.00u. Tivoli – Grote Zaal. Maar nog is het niet gedaan. Wie er nog niet genoeg van heeft (en dat zijn er heel wat), maakt zich tijdig op voor Junun, het project van Jonny Greenwood met de Israëlische componist Shye Ben Tzur en The Rajasthan Express, een Indisch ensemble met verschillende (muzikale) oorsprongen. Enkele blazers van dat opgewekte orkest luiden het concert in terwijl ze van de trappen achterin de zaal stappen. De sfeer voor de rest van de show is gezet, de vloer gaat door de springende massa zelfs op en neer. Greenwood, die zijn gezicht verstopt achter zijn lokken, is meer de onderdanige begeleider terwijl de feel good-fanfare de massa verder opzweept. We horen ook opruiende drumbeats, maar het zijn vooral de blazers die de Grote Zaal op stelten zetten. En met Ben Tzur als orkestbegeleider blijft Greenwood vakkundig niet opvallen. Zelden zo veel euforie meegemaakt op een najaarsfestival. Sorry voor al onze meligheid, maar vandaag mag dat. Zeker in een wereld die gebukt gaat onder verdeeldheid en pessisme. Niet SUUNS, dat trouwens ook voortreffelijk was, maar Junun was de gedroomde afsluiter van Le Guess Who? Wat een luxe, wat een luxe.
Vier dagen lang werden we muzikaal uitgedaagd, in andere sferen gebracht, en omver geblazen. Je kan Le Guess Who? niet alleen een showcase festival met relevante, experimentele bands noemen. Het is ook een festival met een ongelooflijk breed amalgaam aan genres dat men nergens anders durft te programmeren. Dat aanbod werd dit jaar verder verrijkt met hulp van vier curatoren. Dat brengt ons bij dezelfde bedenking als vorig jaar: waarom is zoiets niet in België haalbaar? In Kortrijk is er gelukkig Sonic City. Maar hoe komt het dat andere Belgische steden dergelijk festival niet hebben? Het is al vijf jaar geleden dat de laatste Domino in de AB werd georganiseerd. Eerder dit jaar was er weliswaar een meer dan geslaagde poging met BRDCST. Waarvoor hulde. Er is niet alleen meer geld en infrastructuur in Nederland, maar ook lef. Bij ons wordt niet alleen veel te veel op veilig gespeeld. Er is blijkbaar ook politieke inmenging — denk maar aan de recente overname van het Koninklijk Circus door de vzw Brussels Expo. Zo’n euvel zal zeker geen creativiteit toelaten. Maar soit, dat Le Guess Who?, net als Sonic City trouwens, nog lang mag meegaan.
