Een lege theaterzaal. Achtergelaten handtassen. Volledige stilte, op het geritsel van enkele kleine dieren na. De premise van World without us is simpel: wat als iedereen plots van de aardbol verdwijnt? Een beetje zoals The Leftovers, maar dan zonder achterblijvers. Het leven minus de mens.
Dat Ontroerend Goed zelden focust op de kleine dingen des levens, wisten we al langer. Stukken als A history of everything en Are we not drawn onward to new erA lieten een drang zien om ‘het leven’ tot hoofdpersonage te bombarderen. Wanneer het bij A history of everything om het verleden ging, toont World without us ons een mogelijke toekomst. Dat dit er eentje is zonder menselijk leven wordt ons door Valentijn Dhaenens op meesterlijke wijze uit de doeken gedaan. Karolien De Bleser levert de monoloog bij de volgende voorstelling. Zo’n alternerend systeem benadrukt dat de verteller geen personage is, maar een objectief medium. Dit lijkt redelijk noodzakelijk bij een stuk dat het niet over de mens, maar over de wereld wil hebben.
Dat de verteller in de tekst zit, en niet in de stem, wordt snel duidelijk. Op bijna pragmatische wijze wordt uitgelegd hoe de wereld zijn menselijke vlooien achteloos afschudt. Dhaenens zelf verdwijnt en verschijnt door zich te verschuilen achter de monoliet die het podium siert, in een volledig donkere theaterzaal. Wanneer je als toeschouwer letterlijk in het zwart tracht te turen, klinkt het: ‘het oog kan niet niets zien, het verbeeldt zich dan nog liever dingen.’ Een oproep om vooral niet te staren naar de figuur op het podium (die overigens zelf vaak de ogen dicht houdt), maar om je voor te stellen wat er gezegd wordt. Hier zien we het grote verschil met A history of everything: het verleden valt makkelijk uit te beelden, maar eens het de toekomst betreft, tasten we onherroepelijk in het (dit zag je nooit aankomen) duister. Hierin ligt de kracht van deze productie: dit is noch politiek theater noch entertainment. World without us is een uiterst interessante denkoefening, die iedereen vooral voor zichzelf moet maken.
Gelukkig biedt de zeer visuele tekst, die trouwens ronduit prachtig is, heel wat ondersteuning. Het standpunt van de theaterzaal die lange tijd onaantastbaar lijkt, ook wanneer de natuur zijn suprematie bewijst buiten de dikke muren van het gebouw, is origineel en wekt meteen de aandacht. Hoe interessant levenloze objecten kunnen zijn krijgen we te horen bij een anekdote over een marmeren toog, waarbij gegrinnik van herkenning door de zaal ruist. Dit soort herkenningsmomenten vormen de motor van het stuk en zorgen ervoor dat de denkoefening niet gaat vervelen, maar net voelbaar wordt. Die realistische sfeer maakt dit stuk ook eng. De mens heeft een redelijk onwrikbaar geloof in zijn eigen overleven. Dat ieder individu ooit tot aan zijn einde komt, weten we, maar over een toekomst zonder mensen wordt zelden nagedacht. Hier zien we duidelijk het verschil tussen World without us en andere ‘post-apocalyptische’ verhalen. Door de mens uit de vergelijking te halen wordt een nieuwe denkpiste geïntroduceerd, en dat maakt dit stuk net zo interessant.
De voorstelling eindigt met foto’s en geluiden van de Voyager Golden Record, een grammofoonopname die door president Carter in 1977 de ruimte werd ingestuurd. Dit buitenaardse testament typeert sterk het menselijke geloof in de verderzetting van het leven zoals wij het kennen. World without us doet dit geloof even wankelen en geeft daarom veel stof tot nadenken. Wat zouden wij het meest missen, moest de mensheid ophouden met bestaan? Gezelschappen die dit soort theater maken. En koffie uiteraard.
Je kan World without us nog tot 28 mei in België en Nederland gaan bekijken. De volledige speellijst vind je op