Een van de fijnste verrassingen van muziekjaar 2014 komt van het Nederlandse duo Dead Neanderthals, dat z’n imago van onrustige verkenners in de marge van het experiment nog eens alle eer aandoet. DNMF, de samenwerking met geluidskunstenaar Rutger Zuydervelt (Machinefabriek), is een even versmachtend als uitgepuurd document dat de werelden van drones, noise, avant-garde en freejazz samenbrengt zoals dat in deze contreien (en vermoedelijk ver daarbuiten) nog maar zelden gebeurde.
DNMF
Minstens even opmerkelijk: het feit dat de vinylrelease, zelfs met een beperkte oplage, haast uitverkocht was voor de officiële releasedatum. Saxofonist Otto Kokke en drummer Rene Aquarius zijn net zo verrast: “Het is zeker opvallend. Wij begrijpen het eigenlijk ook niet zo goed. Natuurlijk heb je wel fans van Machinefabriek en van Dead Neanderthals, en mensen die Moving Furniture Records volgen, maar toch… Misschien is de plaat wat toegankelijker dan de meeste andere dingen die we uitbrengen? We zijn vooral blij dat een plaat waar we zo trots op zijn, zo goed wordt opgepikt.”
Inderdaad niet slecht voor een samenwerking die op eerder ongebruikelijke wijze tot stand kwam, met een creatieproces dat niet bepaald verliep zoals je zou verwachten van een muzikanten die nogal snel het label van freejazzterroristen opgekleefd krijgen: “Nou, het hele idee ontstond op Twitter. We kwamen met Rutger aan de praat en al snel was er een idee om ‘samen iets te doen’. Eerst werd een remix voorgesteld, maar dat wezen we resoluut van de hand, want we wilden iets substantiëler doen. We stelden daarom een samenwerking voor. Dat was voor Rutger heel moeilijk, omdat hij het superdruk had op dat moment. We konden dus op z’n vroegst een maand later iets van hem verwachten, maar… nog geen 24 uur later hadden we een file in onze inbox van een dikke twintig minuten. Dit is uiteindelijk de basis geweest voor “The Thing On The Doorstep” (de a-kant van het album, gp).
Kortom: de muzikanten kozen niet voor het klassieke proces waarbij de muzikanten, al dan niet na een uitvoerige voorbereiding met repetities, de studio intrekken, maar voor een samenwerking via digitale kanalen. Toch even wennen? “Klopt, maar dat was een heel natuurlijk proces”, aldus Aquarius. “Er is eigenlijk niet eens over gesproken. Rutger stuurde een file naar ons en daar zijn wij mee aan de slag gegaan. Vervolgens stuurden wij een file naar Rutger en daar is hij mee aan de slag gegaan. Rutger woont in Rotterdam en wij in Nijmegen, repeteren op regelmatige basis zat er sowieso niet in, dus het over en weer sturen van files was de logische weg. Bovendien zijn we bij Dead Neanderthals ook zo begonnen: files over en weer sturen. Niks nieuws eigenlijk.
Maar wat dan als het niet zou vlotten? Zit je samen in de studio, dan is het immers snel duidelijk dat iets niet werkt, is het meer een collectief creatie- en beslissingsproces. Als je grote delen van dat parcours in handen laat van één partij, dan bestaat toch het risico dat de ene zich niet kan vinden in het werk of de bijdrage van de andere? Blijkbaar vormt dat ook geen obstakel: “Als we nummers echt niet goed vinden, gaan ze de prullenbak in. Als er nog iets aan moet gebeuren, maar we weten niet zo goed wat, dan belanden ze op ‘de plank’ totdat we wel weten wat we er mee moeten doen. Heel simpel. De nummers gingen een paar keer heen en weer, iedere keer dat je een file terugkrijgt, is op zich weer een luistermoment. Eigenlijk ging het hele proces erg snel, het was geen weken van op en neer mailen, en we bleven allemaal superenthousiast. Schrijven, opnemen en mixen was in ongeveer anderhalve week tot twee weken afgerond.”
Werken en samenwerken
Wat de band nog onderscheidt, is de onvermoeibare werklust die hij aan de dag legt. Naast een resem afgewerkte concerten, is Dead Neanderthals er ook in geslaagd om een stuk of tien releases uit te brengen in een periode van vier jaar. Een van de opmerkelijkste daarvan was de samenwerking met de Britse saxofonist Colin Webster op … And It Ended Badly, die liet horen dat de voormalige herriemakers ook uitgegroeid waren tot een stel muzikanten met een verfijnd oor voor nuance en communicatie. Intussen is een nieuwe plaat aangekondigd (Prime verschijnt op 10 oktober) met Webster, maar dat zou iets heel anders worden dan de voorganger: “Wellicht is de enige gelijkenis met …And It Ended Badly dat dezelfde mensen dezelfde instrumenten spelen. De nieuwe plaat is helemaal zonder elektronica of effecten, maar waarschijnlijk het hardste en heftigste dat we ooit hebben gemaakt! Maar door het alleen over de ‘hardheid’ van de plaat te hebben, zou je het album tekort doen. De plaat is agressief, maar bevat zeker ook een mate van ‘soul’, bij gebrek aan een beter woord.”
Door de nieuwe samenwerking met Webster wordt duidelijk dat Dead Neanderthals de smaak te pakken heeft: “Zeker! We hebben nog een live opname liggen van onze tour met Nick Millevoi van vorig jaar. Die wordt op het einde van het jaar op tape uitgebracht door een superklein Tsjechisch noiselabel. Supercool! Verder is er een plaat opgenomen met de gitarist van black metalband Nihil. Deze wordt momenteel gemixt en we kunnen er dan ook nog niet veel over verklappen. Er zijn ideeën voor nog twee samenwerkingsprojecten, maar die zullen pas in 2015 aan bod komen. We moeten ook nog slapen, hè.” Of er dan ook gewerkt wordt met een verlanglijstje van ideale partners in crime? “Niet echt eigenlijk. We komen verschillende muzikanten tegen en dat klikt of klikt niet. Op het moment dat het klikt, gaan we er voor, mits de tijd het toelaat. We staan eigenlijk open voor alles, dat houdt ons scherp en enthousiast.”
Natuurlijk ga je je na een tijd toch afvragen hoe makkelijk het is om zoiets voor mekaar te krijgen als duo. Als je in een klassieke band zit met vier, vijf leden, dan kunnen er uiteenlopende meningen zijn en kan er over gediscussieerd worden, kan de ene de andere overtuigen. Met z’n tweeën sta je soms loodrecht tegen elkaar. Dat leidt dan tot de vraag of dat soms niet leidt tot conflicten, ideeën die de ene zit zitten, maar de andere niet. Blijkbaar geen echt probleem voor het Nijmeegse tweetal: “Op voorhand dingen uitsluiten ligt niet echt in onze aard. Meestal kun je een samenwerking wel benaderen vanuit een hoek waardoor er voor iedereen het maximale uit te halen valt. Mochten we ergens totaal niet blij mee zijn, of mochten de meningen geheel uit elkaar lopen, dan zullen we het niet doen of met het project stoppen. Het heeft natuurlijk geen zin om iets te doen dat alleen maar ergernis opwekt bij één van ons. Kort door de bocht: het moet wel leuk blijven.”
De band kondigde ook een opmerkelijk optreden aan voor het Incubate Festival in Tilburg. Op zondag 21 september treden ze op als Endless Voids met hun recentste muzikale partners – Colin Webster en Rutger Zuydervelt -, maar ook nog Dirk Serries (Microphonics, Fear Falls Burning), Thomas Ekelund (Trepaneringsritualen), Johan Nyland (Distel) en Steven Vinkenoog (Donné et Desirée). Waar kwam dat ineens vandaan? “Nou, de mogelijkheid ontstond om met een grotere club ‘iets’ te doen. We zijn toen langzaam mensen gaan benaderen waarvan we dachten dat het leuk zou zijn om mee te spelen. Uiteindelijk zullen we dus met z’n achten op het podium staan. Wat we precies willen gaan doen, begon eigenlijk pas vorm te nemen naarmate we meer mensen benaderden. Eigenlijk is de groep dus bepalend geweest voor het muzikale idee. Op de Incubate-site beschrijven we het als ‘free drone noise doom slow burn blast’. We zijn erg trots op de groep die we hiervoor bij elkaar hebben weten te brengen. Het wordt sowieso een bijzondere avond.” En opnieuw geen al te beredeneerde aanpak: “We doen wat beperkte repetities om ideeën uit te werken, maar reken er maar op dat het een grote sprong in het duister gaat worden. Wij zijn net zo benieuwd als het publiek.”
Over formaten en andere
DNMF is te koop via Bandcamp en verscheen in een beperkte vinyloplage van 200 stuks. Werd de keuze voor dat formaat ingegeven door de lengte van de stukken (beide flirten met de 20-minutengrens) of de kwaliteiten van een klassieke lp? “Ja, de lengte van de nummers leende zich perfect voor een 12″. Bovendien hadden we nog geen 12″!” Het mooie, maar misschien ook vervelende voor zij die wat later hoorden over het project, is dat het album intussen al bijna uitverkocht is (op moment van schrijven hebben Dead Neanderthals en Zuydervelt al hun exemplaren verkocht en beschikt enkel de Bandcamppagina van label Moving Furniture nog over exemplaren, gp). Dan maar een extra persing? “Het is moeilijk om daarover na te denken als je op het moment nog aan de vraag kunt voldoen. Maar die vraag moet alleszinswel heel sterk blijven om een extra persing zinvol te maken. En de download raakt natuurlijk nooit uitverkocht.”
De catalogus van Dead Neanderthals is er trouwens geen die een mooi geheel vormt in de cd- of platenkast, want voorlopig verschenen er al aan een paar 7” singles, een 3”cd, 10” en 12” vinyl, een paar cd’s en twee in zeer beperkte oplages uitgebrachte cassettes. Is het enkel nog de picture disc die ontbreekt? “Poeh, wat een lijst als je het zo opsomt. Voorlopig nog geen picture disc in zicht. We hebben niet echt een voorkeur voor een formaat. Elk formaat heeft z’n voor- en nadelen. Cassettes luister je vooral in de auto, lp’s moet je omdraaien, cd’s kunnen soms een beetje een lullige indruk geven, digitaal kan weinig substantieel aanvoelen. Ach, who cares, uiteindelijk zijn het allemaal slechts dragers van dat waar het om zou moeten draaien: de muziek. Maar natuurlijk is het wel leuker als de drager ook een bijdrage kan leveren aan het eindproduct.”
Aquarius is zelf nogal een liefhebber van muzikaal extremisme en probeert de vinger aan de pols te houden: “Er blijft toch altijd briljant nieuw spul uitkomen. Zo is de Brutal Blues e.p. behoorlijk geniaal. Ik kijk ook erg uit naar de nieuwe Psudoku lp. De nieuwe Okkultokrati plaat is ook super.” Maar muziek die helemaal geen uitstaans heeft met de redelijk radicale exploten van Dead Neanderthals? “Ik luister heel veel naar Majeure. Ik ben dan ook heel trots dat we een plaatje van hem hebben kunnen uitbrengen op ons label Norwegianism Records. Hij komt nu ook naar Roadburn in 2015, dat is echt fantastisch nieuws! Verder luister ik ook veel naar Robyn. Het mooie is dat op haar laatste plaat (een samenwerking met Röyksopp) een gastrol is weggelegd voor saxofonist Kjetil Møster, die ook weer op platen van Ultralyd en Staer meespeelt. Zo is de cirkel toch weer rond!”
Tenslotte is het heel erg duidelijk dat het duo graag in België speelt: “We hebben inmiddels wel een vaste fanschare in België, dat is supertof. Belgen zijn enthousiaster en kopen merchandise, iets wat in Nederland vaak niet vanzelfsprekend is. Kortom, België is erg goed voor ons!” Laten we dat zo houden.
Op 6 november speelt Dead Neanderthals in Magasin 4 (Brussel).
