De een heeft een obsessie voor honden, de ander voor katten en nog een ander krijgt maar niet genoeg van Italië. Patrick Lateur, dichter, vertaler en schrijver, besteedde al een aantal publicaties aan het land van zijn dromen. Omdat de lezer Italië echter niet altijd door zijn ogen moet ontdekken, stelde de man nu een boek samen waarin historische figuren uitdrukking geven aan hun bevindingen over dit deel van Europa.
Misschien doen titels als Alle schrijvers leiden naar Rome (2000), Toscane, een literaire ontdekkingsreis (2002) en Amor in Roma (2006) een belletje rinkelen? Mocht dat niet het geval zijn, dan nog zal niemand verkeerd hebben begrepen waar Patrick Lateur het liefst de zomermaanden doorbrengt. Zoals laatst ook weer werd bewezen met de verkiezingen en het verrassend hoge resultaat van Berlusconi, is Italië een eigenwijs land. Iedereen kent wel een handvol clichés over dat luidruchtige volk met zijn stijlvolle autofabrikanten of miljoenen schone vrouwen, en meer dan alleen maar karikaturen gaat ook een kern van waarheid schuil achter al deze veralgemeende bevindingen. Daarvoor moest natuurlijk geen nieuw boek het licht zien, en Italië in 100 brieven heeft inderdaad veel meer een literair-verpozend opzet, plus het nuanceert het heersende clichébeeld over het land dat de Romeinen ooit uit de grond stampten. Lateur laat hier 100 figuren aan het woord over hun thuisland of het land dat ze net hebben bezocht. De samensteller gaat hiervoor ver terug, van de Griekse Oudheid en wat Plato over de later legendarisch geworden Romeinen schreef, tot de woorden die Hugo Claus of Geerten Meijsing aan Italië besteedden. Vele van die teksten kwamen helemaal niet tot stand om het expliciet over het land te hebben. Gevolg is dat de lezer van het ene in het volgende onderwerp duikelt, en dikwijls hebben de brieven buiten-geografische bedoelingen. Zo wijdt Rubens uit over hoe zijn doeken moeten worden opgehangen, en later worden meer zakelijke aangelegenheden afgewisseld met eerder politieke, filosofische of liefdesbrieven. De reisverslagen zijn dus niet in de meerderheid — wie een soort authentieke gids wil om Italië komende zomer mee te doorkruisen, is met Italië in 100 brieven niet aan het beste adres.
Op papier lijkt het zowat een bizarre formule, maar in realiteit werkt het. Vooral de variatie is hier een belangrijke troef: filosofen wisselen politici en kunstenaars af, en ook in de lay-out (waarin gebruik wordt gemaakt van verschillende lettertypes bijvoorbeeld) trekt die zin voor diversiteit zich door. Telkens vormt een korte inleiding de prelude op een brief, om de figuur of de context kort te schetsen. Lateur speelt het op de een of andere manier klaar om de lezer voor telkens een nieuw avontuur warm te maken, tot en met de laatste brieven. Ook aangenaam is de wisselende beroemdheidgraad van de brieven: sommige zijn legendarisch geworden, andere diepte Lateur zelf uit een of ander vergeten archief op. Uit de 100 brieven enkele hoogtepunten lichten is moeilijk, en zal vooral afhangen van de interessesfeer van de lezer. Wie van klassieke muziek houdt, zal bijvoorbeeld enorm genieten van Monteverdi’s uitlatingen over arrogante zangers, over Mendelssohn die in Italië verblijft of de jonge Mozart die er doorheen reist. Literatuurliefhebbers zullen dan weer onder de indruk zijn van wat Goethe, Stendhal, Couperus, Hans Christian Andersen en Flaubert uit hun pen schudden. Telkens zijn het andere beslommeringen, andere observaties en andere inzichten, die uiteindelijk tot een zeer heterogeen beeld van Italië leiden, hetgeen het land misschien ook recht doet. Tenslotte laat een volk zich niet vatten in zomaar een aantal gemeenplaatsen. Er zijn kortom 100 en misschien zelfs veel meer botsende visies nodig om tot een sluitend beeld van een bevolkingsgroep te komen. En ondanks alle hoogmoed, arrogantie en mentaliteitsverschillen tout court, begrijpt wie Italië in 100 brieven dichtklapt Lateur maar al te goed: dit is inderdaad een land waarvan je alleen maar kan houden.
