Het parcours van Vandermark is een eindeloze slingerbeweging tussen veeleisende improvisatie enerzijds, en meer expressieve, in de jazz gewortelde projecten anderzijds, waarbij hij steeds meer op zoek gaat naar nieuwe uitdagingen. Vergelijk je zijn output met die van een decennium geleden, dan is de nadruk meer verschoven naar het experiment buiten de jazztraditie. Met het nieuwe kwintet wordt nog eens als vanouds verder gebouwd op die jazztraditie, met soms spetterende resultaten.
En meteen moet benadrukt worden dat dit eigenlijk niet eens een project is dat een duidelijk leidersfiguur heeft, want het kwintet profileert zich duidelijk als een band, terwijl de composities verdeeld zijn over vier muzikanten: twee van Vandermark, trompettist Magnus Broo en bassist Joe Williamson en drie van trombonist Steve Swell. Twee keer gebeurt het dat twee composities verwerkt worden tot een stuk. Drummer Michael Vatcher schreef niet mee, maar zijn bijdrage op deze concertregistratie is minstens even cruciaal voor het totaalplaatje op Takes Off, dat een ritmisch gedreven staaltje van samenspel is waarin de exuberante passages van elkaar gescheiden worden door meer dan voldoende momenten van ingetogenheid en open aanpak.
Opener “Tempest/2A>2B”, dat materiaal van Swell aan een insteek van Williamson koppelt, laat meteen die tweespalt horen, met eerst een heen en weer stuiterend stukje freebop vol simultane uithalen en opjuttende blazerspartijen op een woelige ritmesectie, en vervolgens een meer bedachtzame tweede helft, met nog steeds die bruisende erupties, maar dan tegen een achtergrond van gestreken bas en onvoorspelbaar geratel van Vatcher. Een omgekeerde beweging, van een meer open aanpak naar een compacter tweede segment, vind je dan weer in “Deep Beige/For Derek’s Kids”, waarin het meer traditionele luik opnieuw van Swell komt.
Vandermark zorgt met “Stations” voor de compositie met de eenvoudigste ideeën, met een steeds herhalend basfiguur en een opeenvolging van solo’s die stuk voor stuk getuigen van een talent voor fijnzinnigheid. Hier en daar doet het kwintet vooral denken aan het Scandinavische topkwintet Atomic (onder meer met Broo), dat de laatste jaren ook vaker inzet op momenten van ingetogenheid en aanboren van andere bronnen. Zo is Broo’s exotisch swingende “Portal #33” een van de hoogtepunten, al komt het ook weer terecht bij een heen-en-weer-gekets van blazersaccenten.
Het meest consistent aangehouden spierballengerol verschijnt in Swells “Compromising Emanations” en Vandermarks aan Roswell Rudd opgedragen “In Between Chairs”. Het zijn stukken vol scheurende solo’s (met een ongemeen heftig tenorstuk in het eerste en een onweerstaanbaar catchy bijdrage van Swell, die nog maar eens laat horen tot de meest geïnspireerde trombonisten te horen, van het niveau van een Ray Anderson, in het tweede), tegen elkaar uitgespeelde partijen en gedreven spel van Williamson en Vatcher, die een fors deel van de energie op hun credo mogen schrijven. Het herhaalde gefluit en geroep van het publiek spreekt boekdelen.
Takes Off is niet de meest extravagante of avontuurlijke plaat die deze vijf op hun kerfstok hebben, en binnen deze context loopt Vandermarks uitgepuurde “Stations” een beetje verloren, maar de aanstekelijke energie en synergie van de leden is overduidelijk (en dan doet die vernieuwing helemaal niet zo ter zake) en je kan er best een vrij groot publiek mee aanspreken, want dit voelt aan als op en top livemuziek. Voor Williamson en Vatcher is dit het Clean Feed-debuut. Voor de andere drie wordt het stilaan verplichte kost. Deze Takes Off kan ook gerust nog een vervolg verdragen.
Platform 1 speelt op donderdag 26 oktober in de Vooruit, een dubbelconcert met het Manuel Hermia Trio.
