Ongeveer halverwege de nieuwe Pixar-animatiefilm Brave kwam er, geheel tegen onze wil in, een onprettige vraag bij ons op. Zo één die we liever wilden negeren, of nog beter: een vraag die we wilden neerschieten, voor de zekerheid nog eens een paar steken met een beenhouwersmes wilden toedienen en dan begraven om er nooit meer aan te denken. Maar goed, ze was er wel.
Is Pixar het kwijt?
Tijdens de voorbije vijftien jaar heeft de studio zichzelf opgeworpen als een synoniem voor kwaliteit. Met Toy Story haalden ze destijds het slabakkende Disney-animatiedepartement uit het slop, en sindsdien stonden ze telkens opnieuw garant voor originele verhalen, die zowel inhoudelijk als visueel grenzen verlegden. De magische eerste 45 minuten van Wall-E behoren zonder meer tot de beste cinema ooit gemaakt (en we overdrijven niet). De weemoedige openingssequens van Up was ongezien gedurfd voor een Disneyfilm. En dan was er nog de pure fun van Finding Nemo, The Incredibles en Ratatouille, om er maar er paar te noemen.
Maar toen sloeg de crisis toe. Cars 2 was Pixars eerste artistieke mislukking, en de productie van Brave verliep alles behalve vlot. Het verhaal werd een paar keer helemaal omgegooid en regisseur Brenda Chapman werd zelfs aan de deur gezet, om vervangen te worden door Mark Andrews. Ondertussen bleek er voor de nabije toekomst niets anders op stapel te staan dan sequels waar niemand om gevraagd had. Monsters University, ofwel Monsters Inc. 2, staat op de agenda voor 2013, en Finding Nemo 2 komt er ook aan. What the hell, Pixar? Als er nu iets is dat we geweldig vonden aan jullie, dan was het juist dat elk verhaal nieuw en uniek was. Ik dacht dat we hadden afgesproken dat Cars 2 een éénmalige uitschuiver zou zijn?
We zouden het allicht niet zo somber inzien, mocht Brave, tegen de verwachtingen in, een topper zijn geweest, maar helaas. Ondanks een leuk eerste half uur, enkele knappe momenten en soms adembenemende shots van het Schotse landschap, is Brave Pixars tweede misser op rij.
Het verhaal speelt zich af in het Schotland van de Middeleeuwen, en draait rond Merida (stem van Kelly Macdonald), een jonge prinses die liever paardrijdt en aan boogschieten doet dan netjes de regels van het hof te volgen. Haar moeder Elinor (Emma Thompson) probeert met man en macht een dame van Merida te maken, terwijl vader en koning Fergus (Billy Connelly), het allemaal aanziet met een minzame cluelesness. Het conflict tussen moeder en dochter komt tot een hoogtepunt wanneer Merida te horen krijgt dat ze uitgehuwelijkt wordt aan een jongen uit een bevriende clan.
En daarmee zijn we vertrokken voor een klassiek sprookje in de zuiverste Disney-modus: een onconventionele heldin die vecht voor haar onafhankelijkheid en vrijheid, een verstoorde relatie tussen een kind en haar ouders en zelfs (mini-spoiler) een heks die één van de hoofdpersonages in een dier verandert. Pixar heeft, voor de eerste keer sinds Toy Story in 1995, een échte Disneyfilm gemaakt, die verloopt volgens de vertrouwde ritmes van de traditionele prinsessenfilm.
Wat op zich geen probleem hoeft te zijn: twee jaar geleden bracht Disney zelf Tangled (ofwel Rapunzel) uit, die helemaal op dezelfde leest geschoeid was, en overigens geproduceerd werd in samenwerking met Pixar-chef John Lasseter, en daar werkte dat concept wél. Tangled was een frisse, zelfs ietwat onderschatte throwback naar de klassieke tekenfilms, met een fijn ironisch gevoel voor humor, dat schwung gaf aan het conventionele verhaaltje. In Brave, daarentegen, kunnen de makers een zwaar gevoel van déjà-vu niet vermijden. Het is niet dat de film niet onderhoudend is; in tegendeel, je hoeft je geen moment te vervelen. Het is eerder dat het allemaal nogal… tja… gewoontjes is. Je hebt dit verhaal al eens eerder gezien, en de makers kunnen niet genoeg aan de formule toevoegen om er iets memorabel van te maken. Het is de eerste keer dat de mensen van Pixar nadrukkelijk op andermans terrein gaan zoeken voor inspiratie: Brave is Pixar die een Disneyfilm maakt, terwijl Pixar normaal gezien gewoon Pixarfilms maakt, die dan toevallig verdeeld worden door Disney. Hoe vaak hebben we prinsessen al zien rebelleren tegen hun veilige, beschermde leventje? The Little Mermaid, Aladdin, Pocahontas, Mulan… Oké, dat zijn niet allemaal prinsessen, fair enough, maar het blijven wel meisjes/vrouwen die in opstand komen tegen de verwachtingen die hun ouders (en bij uitbreiding de hele maatschappij) van hen hebben. Brave volgt in de voetsporen van die films, maar durft niet verder te gaan.
Kinderen zullen er waarschijnlijk niet veel last van hebben, maar als volwassene bots je toch al snel op tegen het fletse been there, done that-verhaal, het gebrek aan écht goeie grappen en vooral de manier waarop de thematiek je nadrukkelijk in de strot geramd wordt. Een voice over monoloog aan het begin en einde van de film geeft ons letterlijk de moraal van het verhaal mee (“Je moet je eigen lot bepalen!”), en voor de eerste keer sinds Toy Story laat Pixar zich ook verleiden tot liedjes op de soundtrack. Niet dat de personages zelf zingen, maar we horen gewoon van tijd tot tijd een zangeres die een ondraaglijk melig nummer afsteekt over vrijheid, moederliefde en ga zo maar door.
Misschien was het wel de wissel in regisseurs die de film pijn heeft gedaan: één bepaalde visie werd afgekeurd, iemand anders moest het rechttrekken en het gevolg is een prent die op een pijnlijke manier visie mist. Jammer – toen Brad Bird het onder gelijkaardige omstandigheden overnam van Jan Pinkava op Ratatouille, was daar niets van te merken. En misschien is dat ook wel wat Pixar moet doen om opnieuw op de rails te raken: fris, creatief talent van Brad Bird-kaliber aantrekken, hen een film geven en zeggen: “Alsjeblieft, maak er maar eens iets speciaals van. Zolang het maar niet lijkt op dingen die andere mensen al hebben gedaan.” Oké, als je met budgetten werkt van tegen de 200 miljoen dollar is dat niet evident, dat is waar. Maar Pixar is er 15 jaar lang in geslaagd om grote publiekstrekkers te maken die toch eigenheid en originaliteit bezaten. Waarom zouden ze dat niet opnieuw kunnen doen? Het enige dat ze nodig hebben, is het lef om het verleden los te laten, niét te vertrouwen op klassieke prinsessenverhaaltjes of sequels op succesfilms uit het verleden en gewoon hun eigen ding te doen. Een beetje zoals prinses Merida.
