Titels als – hier tien in chronologische volgorde -‘The Third Man’,
‘La Dolce Vita’, ‘Les Parapluies de Cherbourg’, ‘The Conversation’,
‘Taxi Driver’, ‘Apocalypse Now’, ‘Barton Fink’, ‘The Pianist’,’Pulp
Fiction’ en ‘Entre les Murs’ geven aan dat er op het palmares van
Cannes best wel wat toegankelijke prenten prijken. Helaas staat de
Gouden Palm zeker even vaak garant voor politiek correcte misère en
ongemotiveerde kunstzinnigheid. Met ‘Uncle Boonmee Who Can Recall
His Past Lives’ leek die hautaine gewichtigheid en articiteit weer
te hebben gezegevierd. De vorige worpen van Apichatpong ‘Joe’
Weerasethakul, (‘Blissfully Yours’, Tropical Melody’, ‘Syndromes
and a Century’) waren naast visueel zeer te pruimen namelijk vooral
erg hermetisch en ook de pitch van zijn jongste worp – een
trage meditatie over leven, dood en hergeboorte in Thailand –
klinkt nu niet bepaald sexy. Loze vooroordelen, zo bleek na het
schieten van de beer: ‘Uncle Boonmee’ is een ronduit verrukkelijke
film die er inderdaad behoorlijk artsy uitziet, maar
zichzelf eigenlijk helemaal niet zo ernstig neemt.
‘Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives’ – heerlijke titel,
overigens -verhaalt het levenseinde van ome Boonmee (Thanapat
Saisaymar). Omdat zijn nieren het stilaan begeven, besluit de man
met zijn schoonzus Jen (Jenjira Pongpas) en neef Tong (Sakda
Kaewbuadee) naar zijn landgoed aan de rand van de jungle te rijden
en zijn laatste dagen er in harmonie met de indrukwekkende natuur
door te brengen. Schuiven daar tijdens een uitgebreid diner ook mee
aan tafel: de ranke geest van Boonmees overleden echtgenote en een
zwarte wookie, die beweert hun zoon te zijn. De jongeman
legde het blijkbaar ooit aan met een appetijtelijke aapgeest,
waarna hij prompt incarneerde in een harig gedrocht. Nu de nonkel
herenigd is met zijn esoterische gezin, lijkt hij meer dan ooit
klaar om de dood in de ogen te kijken. Als voorbereiding op die
confrontatie neemt hij in een rist dromerige sequenties afscheid
van – rare jongens toch, die Thai – zijn vorige levens: met plezier
denkt hij terug aan de tijd dat hij een machtige waterbuffel was en
aan de dagen waarin hij als pratende karper een badende prinses
oraal mocht bevredigen. Wanneer al zijn bestaansvormen de revue
zijn gepasseerd, trekt het gevolg zich terug in de mythische Grot
der Glinsterende Sterren. Daar wuift Boonmee in opperste
geborgenheid ook zijn huidige bestaan uit, op naar het
volgende.
Zo samengevat heeft ‘Uncle Boonmee’ verdacht veel weg van een
perverse historie over inter-soortelijke seks, maar onder die
oppervlakkige goddeloosheid schuilt weldegelijk een waaier aan
diepgravende thema’s. Zo wordt op het meest zichtbare niveau van
het narratief alleen al gedebatteerd over kwesties als het
vergeefse streven naar geluk, de (on)mogelijkheid van
onvoorwaardelijke liefde en het aanvaarden van de eigen en
andermans dood. Verder probeert Weerasethakul ook gestalte te geven
aan een dozijn filosofische concepten, waarvan de idee dat de ganse
wereld onophoudelijk transformeert en – dit zal u als een wankele
haiku in de oren klinken – het geloof in de helende schoonheid der
dingen wellicht de voornaamste zijn. Nogal vaag allemaal, waarvoor
oprechte excuses, maar veel concreter laat de thematiek van de film
zich echt niet beschrijven. ‘Uncle Boonmee Who Can Recall His Past
Lives’ is namelijk een kunststukje dat veeleer suggereert dan
vertelt en dat door zijn singuliere vormgeving enkel ervaren en
niet geïnterpreteerd kan worden.
Het grootste deel van de film is opgebouwd uit long
takes, die als autonome minihoofdstukjes losjes na elkaar
geplaatst worden. Waar het gros van de wereldcinema een
onconventionele stijl aanneemt om zich zo nadrukkelijk mogelijk af
te zetten tegen de montage-esthetiek van Hollywood, is de
doorgedreven stilering van ‘Uncle Boonmee’ helemaal niet
grondeloos. De lang uitgesponnen tableaus leggen namelijk een
zinderende dreiging in elk shot en creëren een spanning die perfect
past bij de zware thema’s van de film. Niet alleen het sterven van
Boonmee wordt op deze manier met het nodige gewicht bedacht, de
hele junglesetting krijgt zo een welhaast metafysische lading mee.
Het is dus precies de traagheid van de film die aanstuurt op een
transcendentale lezing van het narratief en de an sich
behoorlijk banale plot oppompt tot een veelzijdig verhaal over het
leven, de liefde en de dood. Die veelzijdigheid wordt ook versterkt
door het nadrukkelijk afwijzen van montage: omdat de lange shots
niet versneden worden, leggen ze de kijker geen welbepaalde lezing
op en kan de wondere wereld van ‘Uncle Boonmee’ zich in al zijn
onvatbare mystiek aan het publiek openbaren.
Soms dreigt de film echter te langzaam en te beladen te worden
om nog genietbaar te blijven. Gelukkig wordt op tijd en stond een
kleine kwinkslag ingelast, zodat de sfeer even opklaart en het
geheel wat meer dynamiek meekrijgt. Vooral de aardse schoonzus Jen,
die duidelijk sceptisch staat tegenover Boonmees zweverigheid,
zorgt geregeld voor een komische noot. Vraagt ze bijvoorbeeld aan
de geest van haar zus: ‘Say, did you receive the gifts I sent
you through the temple?’ Of nog, aan Boonmees apige zoon:
‘Why did you grow your hair so long?’ Weerasethakul heeft
‘Uncle Boonmee’ dus duidelijk voor een publiek gemaakt en is niet
te beroerd de sérieux van zijn film nu en dan te
ondermijnen ten behoeve van meer toegankelijkheid. Af en toe blijft
die lichtvoetigheid toch achterwege en wordt het allemaal
vooralsnog een beetje elitair. Een sequentie die door middel van
stils wil herinneren aan de bloederige strijd tegen het
communisme van de jaren zestig, doet bijvoorbeeld erg belerend aan
en past dan ook helemaal niet binnen de kabbelende feeëriek van de
rest van de film.
Want fabelachtig is ‘Uncle Boonmee Who Can Recall His Past
Lives’ zeker. Op erg overtuigende wijze schept Weerasethakul hier
een hypnotiserende droomwereld die er niet alleen adembenemend
uitziet, maar ook de essentie van het bestaan gestalte lijkt te
geven. Ondanks een stuk of wat transcendentale vraagstukken en
loden dilemma’s blijft de prent bovendien – en deze zat er al een
alinea of twee aan te komen – erg geestig. Dat alles maakt
dat Joe de rest van zijn huidige leven niks meer hoeft te vrezen:
very good karma, dit.
