Hayao Miyazaki and the Heron gunt ons een blik achter de schermen van Studio Ghibli, de befaamde animatiefilmfabriek uit het land van de rijzende zon. De twee uur durende documentaire volgt Academy Award-laureaat Hayao Miyazaki en schetst de ontstaansgeschiedenis van The Boy and the Heron, waarmee in 2023 (al dan niet definitief) het doek viel over Miyazaki’s roemruchtige carrière die meer dan vier decennia omspant.
Miyzaki werkte gedurende zeven jaar onvermoeibaar aan de film – met vaste producent Toshio Suzuki en een beperkte kring van tekenaars aan z’n zijde – een project dat ook zichtbaar woog op zijn leeftijd. Het nogal warrig gestructureerde Hayao Miyazaki and the Heron (dat voortdurend heen en weer springt in de tijd) toont het soms moeizame ontwikkelingsproces van The Boy and the Heron, maar illustreert vooral de niet aflatende inzet en gedrevenheid van een eeuwige perfectionist.
Hayao Miyazaki and the Heron kent een wat aarzelende start en heeft enige tijd nodig om echt open te bloeien. De docu valt vervolgens hier en daar een beetje in herhaling, maar trekt wel verschillende interessante parallellen tussen Miyazaki’s leven en werk (het is overigens bekend dat hij veel van z’n persoonlijke ervaringen in de scenario’s van zijn films wist te integreren), zonder echt de kans te benutten om de grote keukengeheimen van de animatiestudio bloot te leggen. Hayao Miyazaki and the Heron bezit evenmin de magie van Miyazaki’s films, al is het wel een mooie aanvulling op zijn ontzagwekkende oeuvre.
“Miyazaki schiep een tastbare wereld waarin de grens tussen realiteit en fantasie wordt weggeblazen,” dixit voormalig Studio Ghibli-hoofd Suzuki. “Creëren is het enige wat de Japanse filmmaker op de been houdt,” aldus nog de producent. Het blijft in ieder geval opmerkelijk hoe de cineast de mogelijkheden van zijn kunst tot het uiterste dreef. Hierdoor bewees hij dat de met de hand vervaardigde tekenfilm meer kon zijn dan een vorm van onschuldig entertainment voor kinderen. Dat was vooral in het Westen een associatie die sterk bestond, in Japan zelf was een andere traditie al langer aanwezig, en het was die die Miyazaki op meesterlijke wijze verder wist uit te diepen.
“Als ik ‘s nachts mijn ogen sluit, kan ik niet stoppen met denken. Dan komen de scènes uit m’n films naar boven, alsof deze me bij het nekvel grijpen,” zo verklaart Miyazaki in het begin van de documentaire. De geest van Isao Takahata, de inmiddels overleden medeoprichter van Studio Ghibli en regisseur van het briljante Grave of the Fireflies, dwaalt eveneens doorheen deze making of en lijkt altijd wel ergens aanwezig op de achtergrond. Miyazaki had een haat-liefde-verhouding met Takahata, maar ziet hem ook als zijn ultieme klankbord en steekt bovendien zijn grote bewondering voor de man niet onder stoelen of banken.
Verbazend trouwens om vast te stellen dat Miyazaki, zelfs na al die tijd, nog gespannen naar de première van The Boy and the Heron toeleeft. Als blijkt dat de film overdonderende resultaten boekt aan de kassa, valt er een zucht van verlichting. In het daaropvolgende fragment, dat een jaar na de release plaatsvindt, is de vreugde compleet wanneer met de Oscarwinst opnieuw de kroon op het werk wordt gezet.
