Dit was er eentje om naar uit te kijken. The Messthetics en James Brandon Lewis, het was al een zinderende match op papier én op hun recent verschenen album, maar de live-ervaring is zoveel meer. Verwachtingen zijn er om voor het licht te houden, binnenstebuiten te keren en fijn te malen.

“Hij moet maar drie seconden blazen en ik voel dat hier”, zegt een vriendin vlak na het concert, terwijl ze haar vingertoppen bij elkaar brengt en net boven haar middenrif neerzet. En vervolgens breed lacht. Het klopt. James Brandon Lewis heeft een sound – krachtig, duidelijk gearticuleerd, vurig, herkenbaar uit de duizenden – die ook van daar komt. Of hij nu speelt bij Dave Douglas, Alan Braufman, The Messthetics of zijn eigen bands (Trio, Quartet of Red Lily Quintet), je hoort altijd die door alles heen snijdende, majestueuze toon waarin jazztraditie, gospel, vrijheid en intens-persoonlijke exploratie samenkomen. Lewis spreekt met die sound.

Het is natuurlijk wel andere muziek dan bij zijn eigen projecten. Het album van dit kwartet verscheen dan wel bij het legendarische Impulse!-label, maar is eigenlijk het product van een rockband – weliswaar met een jazzy inslag. Bassist Joe Lally en drummer Brendan Canty vormden ooit de ritmesectie van het iconische Fugazi. Gitarist Anthony Pirog is een snarengeselaar die al te horen viel op Lewis’ No Filter en An UnRuly Manifesto. De songs en structuren zijn hier duidelijk en afgelijnd, daar wordt niet veel aan gemorreld. Maar tegelijkertijd lééft die muziek, is ze kneedbaar, kan ze van avond tot avond wijzigen. Speelde de band daags voordien al een prima concert in Doornroosje (Nijmegen, NL), dan voelt het in Gent allemaal wat expressiever, vrijer en wilder aan.

Met “Emergence” en “That Thang” in de kop van het concert wordt meteen ook de toon gezet. Dit is gedreven en hechte rock-’n-roll waar de gensters van af springen en Lewis’ sax overheen gelegd wordt als een extra bommentapijt. En wat een match! Speelde het trio al een even creatief als vinnig potje instrumentale punk-met-een-hoek-af op The Messthetics (2018) en Anthropocosmic Nest (2019), dan is de komst van Lewis een geschenk dat extra soul, kleur en vrijheid oplevert. Een song als “Railroad Tracks Home” benadert dan misschien nog het dichtst de jazz, met omwegen langs moerassig terrein waar solo’s ongehinderd mogen pruttelen.

Elders bewaart de band een ingenieus afwisselen van dromerig-meanderende passages en explosieve uitspattingen, met een omleiding in “Three Sisters” die herinnert aan het meest dubby-werk van Fugazi en Pirog, die nu en dan geïnspireerd wordt tot knetterend gehakketak met scheurende effecten en delirische tapping, alsof Eddie Van Halen en Sonny Sharrock een liefdeskind gebaard hadden. En bakken onversneden emotie, zoals in “Boatly”, dat van start gaat als een ballade-op-een-krappe tegel die vervolgens toewerkt naar zo’n klassieke finale – je voelt ‘m aankomen, maar gaat niettemin voor de bijl – met Lewis die naar de voorgrond treedt, ter plaatse trappelt en door de knieën gaat, dat instrument vastgeklemd tussen die kaken, steeds feller en intenser, schreeuwend met schrille boventonen, het mes op en door de keel.

Na zo’n drie kwartier zit het ‘albumluik’ van het concert erop, maar het gezelschap blijft nog even pieken. “Serpent Tongue” uit hun debuutplaat is een ziedende kopstoot met Lewis en Pirog als onbevreesde recon-soldaten, terwijl “Fear Not”, de afsluiter van Lewis’ recente trioalbum Eye Of I (2023), maximaal rendeert met minimale middelen. Een simpele melodie, een zware melancholie en dan die sirene van Lewis erover. Een vulkaan van geluid. Ook zo goed: hun soulvolle, tedere versie van Sonny Sharrock’s “Once Upon A Time”. Een laatste nieuw stuk knalt hondsdol uit de startblokken, maar herinnert je er ook weer aan dat de band vooral uitblinkt in songs met knoerten van melodieën.

Achteraf benadrukt Lewis hoe graag hij speelt met deze band: “Man, dat volume en die rauwheid, dat is … UGH!” En hij grijnst met gebalde vuisten, wipt op en neer, nog altijd in een roes. Het is een concert dat klopt, een concert voor hoofd, hart en onderbuik, met een trio dat glansrijk transformeert in een kwartet, en Lewis die nog maar eens imponeert en zijn gestage opmars gewoon aanhoudt. Weinig muzikanten zijn dezer dagen zo actief en zo geïnspireerd, terwijl het ‘jazz’-label er eigenlijk niet eens toe doet. Topband, topconcert.

Het James Brandon Lewis Trio staat op 11 juli op Gent Jazz.