ÁTTA. Acht. Droger kon Sigur Rós zijn, welja, achtste plaat niet noemen. Twee verhalen over hoe dat is uitgedraaid.
Over Sigur Rós kon je altijd al veel vertellen. Er was de mystiek, het sfeertje van elfjes en trollen, van barre landschappen vol korstmossen waar geisers uit opspoten. De oorsprong van ÁTTA is droger dan dat, maar ook mooi. Het is het verhaal van een paar vrienden die elkaar terugvinden, en opnieuw ontdekken waar ze samen ooit zo goed in waren.
Het begon met pianist Kjartan Sveinsson, die tien jaar geleden besloot de band te verlaten, maar enkele jaren geleden toch op bezoek ging bij frontman Jónsi Birgisson, die ondertussen in Los Angeles woont. Een piano werd gehuurd, de frontman haalde zijn gitaar en strijkstok boven. Voor ze het wisten, waren ze aan het jammen, en hadden ze iets dat op zijn minst een begin van een album was. Het was alsof er niets veranderd was.
Covid was nog even spelbreker, maar ook dat ging weer voorbij. Sveinsson werkte thuis aan de schetsen, kwam terug. Bassist Georg Hólm werd er bij gehaald. En zo werd Sigur Rós, na het gedwongen vertrek van drummer Orri Páll Dýrason wegens niet zo heel goed in ‘neen’ verstaan, opnieuw een trio. De kit werd overigens niet opnieuw bemand; ÁTTA doet het zo goed als drumloos.
Drie is weinig. Drie is niet genoeg. In de Abbey Road-studio’s werd het hele London Contemporary Orchestra aan boord getrokken, Sveinsson gaf dirigent Robert Ames de partituren met de strijkersarrangementen, en zo kreeg ÁTTA vorm. Het zou een erg orkestrale plaat worden, vol langoureuze strijkers. Het levert een “Blóðberg” op dat traag en statig evolueert, of de mooie en mondjesmaat geloste melodie van “Gold”, waarin Jónsi op een bepaald moment – denk ik – ‘we all die, anyway’ zingt. Het kan ook iets IJslands zijn. Op die momenten zwelgt Sigur Rós opnieuw in het soort muzikale zwijmelgeluid waar het twintig jaar geleden zo goed in was.
Tijd voor een andere verteller.
Zat de wereld na tien jaar nog te wachten op een nieuwe Sigur Rósplaat? De laatste keer dat de groep nieuw materiaal te promoten had, zat Duyster nog veilig op Studio Brussel, kwam Best Kept Secret voor het eerst piepen aan het begin van de festivalzomer, en vonden we Poetin nog gewoon ‘een beetje onsympathiek’. Het was, met andere woorden, een andere wereld waarin we de IJslanders hadden achtergelaten. Anno 2023 zijn wij niet meer wie we toen waren, en zij ook niet.
Om het maar over hen te hebben: de drie muzikanten zijn ondertussen aanbeland in de laatste van hun veertiger jaren, en hebben een navenante bezadigdheid over zich hangen. Weg zijn de postrock-uitbarstingen, de heftige opbouw die soms voor ondraaglijke spanning zorgde. Als ÁTTA al een vulkaan is, dan één waar de lava stroperig traag van de bergwand rolt.
Dat werkt in “Klettur”, waar het zware van Kveikur zich vermengt met het angelieke van Tàkk, en de strijkers aan en afvallen met het tij. Elders tekent het voor een langspeler die zich eeuwig stapvoets voortsleept zonder veel variatie. “Skell” is niet meer dan een overgangsmomentje, “Mór” is, welja, meer van hetzelfde, “Andrá” is gedaan voor het begonnen is; het dooft gewoon uit. Erger nog; halverwege dat laatste nummer realiseerden we ons dat we echt niet meer aan het luisteren waren.
“Ik hou van oude jazz; Billie Holiday en zo. Er is iets met die oude platen die kraken als een haardvuur, of iets anders in de achtergrond”, vertelde Jónsi recent in een interview. “Het is meer een stemming dan echt muziek.” En plots begrijp je waar ÁTTA vandaan komt. ‘Halelujah’, lijkt Jónsi ergens te zingen, en zo voelt ÁTTA op dat moment; als een plaat die de koster opzet terwijl de toeristen rondschuifelen in de kathedraal.
Behang? Er zijn bloemetjesmotieven die meer afleiden.
Sigur Rós speelt zaterdag 1 juli op Rock Werchter. Het orkest blijft dan helaas thuis.