Punk is al vele malen dood verklaard, maar 45 jaar nadat Crass voor het eerst opdook en met zijn mix van hippie-idealen, doe het zelf-aanpak en een gezonde dosis anarchisme de Britse samenleving een meer menselijke richting trachtte uit te sturen, toert voormalig frontman Steve Ignorant langs Europese podia met “Crass songs 1977-1984”.
De toernee, die hem deze week langs de Brusselse AB brengt, doet de punkveteraan in de achteruitkijkspiegel kijken. Niet dat Ignorant louter teert op zijn Crass-verleden: de man houdt er momenteel met Slice of Life een ander, zeer beluisterenswaardig project op na. Maar zo nu en dan moet, met behulp van de oude songs, het vuur aan de lont gestoken worden.
enola: Niet om moeilijk te doen, maar een tiental jaar geleden toerde u eveneens met Crass-songs en toen klonk het dat het de allerlaatste keer was dat u ze zou brengen. Wat deed u van gedachten veranderen?
Steve Ignorant: “Een gesprek met een vriend. Ik vertelde hem dat ik gestopt was met het spelen van Crass-songs en hij vroeg me of dat wel een goeie beslissing was. ‘Wat’, vroeg hij, ‘zou jij er van denken als je naar David Bowie gaat kijken en hij speelt niks van Ziggy Stardust.’ Oké, je hebt een punt, dacht ik, want ik zou me redelijk kwaad voelen.”
“Ik heb effectief een hele tijd geen Crass-nummers gebracht. Vervolgens speelden we er met Slice of Life enkele, om het publiek blij te maken en toen werd me duidelijk dat het misschien niet serieus is om te zeggen dat ik die songs nooit meer zou spelen. Veel mensen hebben Crass nooit kunnen zien, dus dacht ik: fuck it, ik doe het gewoon.”
enola: En u gaat er mee op internationale tournee, wat Crass niet vaak gedaan heeft.
Ignorant: “We zijn eens in New York geweest, helemaal in het begin, toen niemand ons kende. En verder waren er concerten in Amsterdam, Leiden, Rotterdam en Dusseldorf. Bij dat laatste is het misgelopen. Wij waren laat, het regende, de punks mochten de zaal niet binnen en werden slechtgezind. Vervolgens komt de politie kijken, de punks werden razend, keerden de politiewagen op z’n kant en staken hem in brand. Toen doken wij op en wilde de politie het concert niet laten doorgaan. Waarop onze reactie was: ‘als je annuleert, ga je een groter probleem hebben dan wanneer je ons laat spelen.’”
“We hebben die avond effectief gespeeld, maar het deed ons beseffen dat we in het buitenland niks van de wet kenden, in tegenstelling tot in Engeland, waar we onze rechten kenden. We besloten dus om niet meer in het buitenland te spelen. Het zou niet fair geweest zijn om mensen in een positie te brengen waarin zij een nacht in de cel moesten doorbrengen terwijl wij vrolijk naar huis reden. Het gevolg was wel dat als mensen ons wilden zien, ze naar Engeland moesten komen.”
enola: Crass was, willens nillens, een heel Britse band, zo lijkt het althans voor wie de groep vandaag onder de loep neemt.
Igrnorant: “Daar is iets van. We probeerden weliswaar met een internationale blik te schrijven, maar het ging natuurlijk over Noord-Ierland. Over de situatie in Engeland. En dat moest wel, het was een barslechte tijd in Engeland. We hoopten wel dat mensen in andere landen zich in de songs zouden herkennen, dat het iets bood dat vergelijkbaar was met wat bij hen gebeurde.”
enola: Veel Crass-nummers zijn vandaag nog actueel. Dat is bijna treurig te noemen.
Igorant: “It is a shame. Maar aan de andere kant: als je nu Charles Dickens leest, dat gaat over kinderarbeid, uitbuiting, woningen zonder degelijke verwarming, een slechte overheid. Hij schreef in de negentiende eeuw en ook dat is nog actueel. Dan hoeft het niet te verbazen dat onze songs nog relevant zijn. Maar dat neemt niet weg dat het intriest is.”
enola: Het kan nog erger: een nummer als “What the Fuck”, over nucleaire vernietiging, is in 2022 actueler dan het de voorbije dertig jaar geweest is.
Ignorant: “Yeah. Ik had het zelf een tijdje geleden moeilijk met “They’ve Got a Bomb”. Toen we dat nummer aan het repeteren waren, moest ik stoppen. Het werd lastig, omdat het zo relevant was. My God, die waanzin is nog steeds niet afgelopen. Het is dreadful. (droog) Maar nu ben ik er over.”
enola: Viel daar tijdens het bestaan van de band makkelijk mee te leven? Bij de split in 1984 waren jullie zeer gedesillusioneerd, luidt het in alle biografieën.
Ignorant: “We hadden een burnout. Na zeven jaar non-stop activiteit, wie-weet-hoeveel-gigs, altijd volk dat over de vloer kwam in het huis waar we woonden, interviews, opnamen. Telkens we besloten van even uit te blazen, gebeurde er altijd wel iets waarvan we vonden dat we erop moesten reageren: de mijnstaking, de Falklandoorlog. Elke keer was het: hier gaan we weer. Het bleef maar doorgaan. Ik denk dat we tegen het einde aan een burn-out hadden. Mentaal was het te veel.”
“Het heeft heel lang geduurd voor ik opnieuw Crass-nummers kon brengen, zoals ik uiteindelijk bij Conflict ben beginnen doen.”
enola: Muzikaal is er iets interessant aan de hand: rond 1980 werd Crass vaak weggezet als onbeluisterbaar. Ondertussen, na onder meer Sonic Youth en Einstürzende Neubauten, is het geluid van Crass meer ingeburgerd, lijkt het.
Ignorant: “Misschien waren we onze tijd ver vooruit. (lacht) Ik heb een zelfde ervaring met andere bands. Als ik opnieuw naar dingen luister die ik in geen jaren heb gehoord, zoals The Jesus and Marcy Chain, denk ik: wow, dit klinkt geweldig. Ik vond het vroeger ook goed, net zoals de Neubauten bijvoorbeeld, maar vandaag klinken die bands normaler. Er is ondertussen een generatie gepasseerd die hetzelfde deed, in een andere vorm. Wat fantastisch is.”
enola: Alweer vijftien jaar geleden deed Jeffrey Lewis zoiets, door een Crass-coverplaat uit te brengen met folky-interpretaties van de songs. Wat vond u daarvan?
Ignorant: “Ik heb die plaat gehoord. Sommige dingen waren oké, andere nummers werkten minder goed. Of toch niet voor mij. Maar globaal genomen was het een ontroerende plaat. Het was een ervaring waar je nederig van werd: iemand anders mijn nummers horen spelen. Op een manier die ze bovendien heel toegankelijk maakt.”
enola: De Crass-platen zijn ondertussen allemaal geremasterd en heruitgegeven, waarbij ook de cd-versies eindelijk mooi artwork gekregen hebben. In tegenstelling tot de allereerste cd-versies, die, met permissie, slordig werk waren. Hoe komt het dat het zo lang duurde?
Ignorant: “Die eerste versies zijn er destijds gekomen omdat we nu eenmaal cd’s moesten hebben. Vinyl leek op weg naar de uitgang, de cd nam het over en vinylperserijen in Engeland sloten de deuren.”
“Dat het zo lang geduurd heeft voor onze albums opnieuw uitgebracht werden, komt door interne politiek in de band. Er waren voormalige bandleden die niet akkoord gingen. Ik heb tegen Penny (Rimbaud, drummer en mede-oprichter van Crass; red.) gezegd: ‘doe het gewoon. Ga de studio in, remaster ze en breng ze uit. Als we voor het gerecht gesleept worden, zeg je maar dat het mijn fout is’. En Penny zei: ‘oké’. Ik ben blij dat hij het gedaan heeft. Zelf zou ik niet het geduld gehad hebben om er mee aan de slag te gaan en me door uren en uren aan opnames te werken. Het resultaat mag er zijn: de platen klinken veel beter en het artwork komt beter tot zijn recht.”
enola: Is het fysiek moeilijker om die nummers vandaag te brengen dan toen je 40, 45 jaar jonger was?
Ignorant: “Het is niet makkelijk. Er zijn songs bij die veel energie vragen. Door de manier waarop ze geschreven zijn, met zijn snelle lyrics: dat is moordend. Ik heb moeten uitvissen waar ik kan ademhalen. De set zit nu zo in elkaar dat ik tussen sommige songs kan uitblazen.”
“We repeteerden zeer veel met Crass. En bij sommige songs, zoals “Big A Little A” ging ik door de lyrics en haalde er woorden uit. Er waren simpelweg te veel woorden, dus ik kortte weleens nummers in.”
“Wat het vandaag eigenlijk beter maakt, met de huidige band, is dat de drummer zo goed is. Hij versnelt namelijk niet, wat bij Penny indertijd een serieus probleem was. In die dagen waren we allemaal bloednerveus, waardoor we op het podium de neiging hadden almaar sneller te gaan spelen.”
enola: Dat is verrassend: Crass straalde tonnen zelfvertrouwen uit.
Ignorant: “Zo leek het, ja. Maar believe you me: we waren nerveus, al slaagden we er in het te verstoppen. Waarom? De vijandige reacties. Je ging naar een Crass-gig, niet wetend wat te verwachten. Er was altijd de mogelijkheid dat het op geweld zou uitdraaien. Je zenuwen stonden constant gespannen, nooit was er een moment waarop je kon relaxen.”
“Dat is nu helemaal anders. Ik heb in geen tijden geen geweld meer gezien. Natuurlijk, in een ruimte met 800 mensen heb je weleens twee klojo’s die met elkaar aan de slag gaan. Maar het is niet meer een dreiging zoals je die vroeger had. Nu ja, hoeveel mensen die de vijftig voorbij zijn, kunnen nog een uur op en neer springen? Ik zie veel wandelstokken en knie-operaties dezer dagen. (lacht)”
enola: Brengt u eigenlijk songs van Penis Envy, de plaat waar Eve Libertine en Joy de Vivre de zang voor hun rekening namen?
Ignorant: “Ja. Carol Hodge van Slice of Life doet bij die nummers de zang. Op één song na, zijn alle nummers van die plaat door vrouwen geschreven en dus werden ze ook door vrouwen gezongen. We merkten dat ons publiek voor zeventig procent uit mannen bestond en dat voelde niet juist. Met Penis Envy probeerden we daar iets aan te doen. Het goeie is, die plaat heeft jonge vrouwen er toe aangezet zelf met een band te starten.”
enola: Het album eindigt met een verborgen nummer dat eigenlijk een practical joke was. Is dat een aspect van Crass dat onderbelicht bleef: dat er soms zowaar wat te lachen viel?
Ignorant: “Soms probeerden we minder serieus te zijn. Maar het was altijd: ‘Crass is zo miserabel‘. Niks van. Wìj probeerden te lachen, dat was onze manier om een lichtere toets te brengen, die inhoudelijk toch iets te bieden had.”
enola: Het lijkt inherent aan punk, een subcultuur met énorm veel, vervelende, regeltjes.
Ignorant: “(zucht) Ik weet het. Luister: ik heb zowat elke regel in het ongeschreven punkregeltjesboek overtreden. Ik werd het spuugzat: mensen die vragen of ik melk in mijn thee deed. Wat gaat jou dat aan? Fuck off! Get a life!”
enola: Het is moeilijk Thatcher, de monarchie, of vandaag, Liz Truss bekampen als je intern over kleinigheden blijft vitten.
Ignorant: “Oh please. Fucking horrible, dat mens. (over Truss, red.)”
“Ik moet toegeven dat ik verrast was hoeveel mensen in Engeland ontzet waren door het overlijden van de Queen. Oké, het is altijd treurig als iemand sterft: het is iemands moeder, oma. Maar dit? Het bleef maar doorgaan. Op den duur kreeg ik medelijden met haar nabestaanden: zij moesten, opgedist als kalkoenen en voor het oog van iedereen, naast de kist van hun overleden moeder staan. Wie verzint zoiets? Dat houdt toch geen steek?”
“Dat mens had koninklijke hondjes, met een eigen kok, eigen slaapkamers, noem maar op. En ondertussen zijn er mensen in Engeland die moeten krabben om hún verwanten een degelijke begrafenis te kunnen geven. Wel, daar heb je het: daar haal ik mijn energie uit.”
enola: U toert nu met “Crass Songs 1977-1984”. Sinds de eeuwwisseling was er echter ook al Crass Collective, Crass Agenda, Last Amendment, vaak met verschillende leden van Crass. Daarbij werd altijd duidelijk gesteld: Crass will never reform. Wat hield jullie eigenlijk tegen? Op den duur leek het louter een woordenspel.
Ignorant: “(denkt) Toen Crass stopte, hield ook de relatie tussen bepaalde mensen op te bestaan. No way dat je mij met sommige voormalige leden in een kamer krijgt. Ik garandeer je dat het binnen de vijf seconden tot een bloedvergieten komt.”
“Ik denk niet dat andere leden opnieuw iets met Crass wilden doen. Ik wel. Daarom niet noodzakelijk als Crass, maar bijvoorbeeld met Crass-leden een andere band oprichten. Met Penny heb ik wel nog eens gespeeld, met Gee kan ik ook nog goed overweg. Maar niet met iedereen. Ik denk ook dat het niet even goed zou zijn. Ik was het jongste lid van Crass. Nu ben ik 64. Ik ben er vrij zeker van dat de bassist z’n vingers niet meer zo snel werken als weleer. Hij is waarschijnlijk de zeventig al voorbij en te oud.”
Op zondag 16 oktober wijdt de AB een hele namiddag en avond aan Crass. Er zijn nog tickets beschikbaar.