Neem de lift om naar boven te gaan, gebruik de trap om weer naar beneden te komen en draag een mondmasker in de tentoonstellingsruimtes. Dat zijn de duidelijke instructies die je meekrijgt voor je de ogenschijnlijk verwarrende wereld van Wolfgang Tillmans betreedt. En let op: de tentoonstelling loopt van het 2e verdiep verder tot het 3e, maar als je je wil overgeven aan het goed georganiseerde toeval waar Tillmans’ werk van overloopt, lukt het omgekeerd ook wel.
“Today is the first day” mag zeker gelden als “a first”: Wiels pakt uit met de allereerste solotentoonstelling van Wolfgang Tillmans ooit in België. Het serveert een bloemlezing van het oeuvre van de Duitse fotograaf, verspreid over de voorbije dertig jaar, maar er wordt niet noodzakelijk rekening gehouden met het chronologische ontstaan van de werken. Net zomin zou je deze tentoonstelling louter als kunst aan de muur mogen zien, maar eerder als één grote installatie: geen enkele van Tillmans’ exposities is dezelfde. Hij speelt per zaal met verschillende lichtbronnen; van verschuivend daglicht naar volledig verduisterd tot het betrouwbare warme geel van een kamerlamp. Zijn werk fluctueert in formaten, ophangsystemen, thematieken en nieuwe onderlinge verbanden, waardoor elke keer het gestuurde toeval van het geheel zich transformeert om zo weer als erg actueel over te komen.
Hoewel Tillmans de tentoonstellingsruimtes betrekt met en tot zijn werk, blijft het moeilijk om het institutionele van het whitecubegebeuren helemaal los te koppelen. Tillmans is mogelijk nog wat braaf gebleven bij het betrekken van de ruimte als installatie. De kleine interventies zoals doeken nemen de uitstraling van het museum als zodanig nog niet voldoende over. Waar hij hier dan wel in slaagt is in zaal 2, waar hij abstracte fotografische werken, gecreëerd aan het eind van de jaren negentig, combineert met de wand achterin de zaal die werd gezandstraald. Naast de wand hangt een plakkaatje: naam, titel, gemaakt in 2020. De wand werd als kunstwerk gedoopt en werkt als lijm om oud en nieuw haast onlosmakelijk samen te voegen.
Tillmans is hoe dan ook een erg veelzijdig kunstenaar en dat laat hij ook heel zeker blijken. Hoewel de zalen soms ietwat bombastisch, zelfs chaotisch kunnen overkomen, is er wel degelijk een gemeenschappelijke noemer in deze hoeveelheid. Vanuit de bron van de fotografie gedijen klassieke foto’s, aftakkingen met laserfotokopieën, “mis”prints, gemanipuleerde prints, vergrotingen, verkleiningen tot ook films, muziek en tekst. En die vloeibare termen zijn geen zuiver toeval. Water kent vaak zijn weg terug binnenin Tillmans’ werken. Schijnbare inktvlekken opgelost in water zijn in feite ontstaan vanuit gemanipuleerd licht binnenin een donkere kamer, maar worden wel vernoemd naar het Duits zwembrevet Freischwimmer. Ongeveinsd duikt de zee regelmatig op, stil op foto, bewegend en schuimig in film. Herkenbaar en veranderlijk.
Veranderlijk en constant in beweging. En dat is ook van toepassing op de wereld om ons en hem heen. Het alledaagse leeft enorm binnenin Tillmans’ werk. Gemeenschappen lachen ons toe en doen verder hun ding. De zon verschuift in een leeg kantoorgebouw. Dylan zwemt naakt in een zwembad. Een stel jongens keuvelt rond een bak bier. Een jonge Lady Gaga lacht tot tweemaal toe een beetje bevangen naar de toeschouwer. De Black Lives Matter-beweging maakt je bewust van de tijd. Ergens tegen het plafond hangt een portret dat smalend op je neerkijkt. Het heeft zeker een voyeuristische toon, maar niet geheel anders dan dat van een openbaar facebook-profiel. Sla dus gade, want het mag. En luister. Video’s worden begeleid door Tillmans’ muziek, die tevens terug te vinden is op Spotify.
Wandel doorheen het schijnbare allegaartje aan werk en probeer zelf verbanden te leggen. En ze zullen altijd juist zijn. Een werk schreeuwt “How likely is it that only I am right in this matter?”, en dat mag je zeker in die eerste persoonsvorm lezen. Dat is wat Tillmans de toeschouwer wil toereiken. Een soort zelfbeschouwing, een beschouwing van dezelfde wereld die zal verschillen van persoon tot persoon. In het door beelden overspoelde tijdperk is de vraag wat er overeind blijft, en wat er meegezogen wordt door de beeldengolf.
De expo Wolfgang Tillmans: Today is the first day loopt nog tot 16 augustus in Wiels (Brussel).
