Toen Elena Tonra haar relatie op de klippen zag lopen ging het licht uit. Maanden dwaalde de frontvrouw van Daughter door het donker, zwelgend in verdriet en een gevoel van leegte, dat verdronken werd in meer alcohol dan goed is. Het relaas van haar rouwverwerking schreef ze neer onder de naam Ex:Re, een plaat zowel als een project, maar vooral een periode. “Ik zie mezelf niet nog iets onder die naam schrijven.”
Voor een goed begrip: Tonra is er opnieuw bovenop. “Ik heb nog wel eens slechte dagen, maar dat is het dan ook”, grijnst ze. Want lachen is wat ze doet. Uit zenuwen, uit vrolijkheid, en alles tussenin. Het staat in fel contrast met het onderwerp van ons gesprek: het gitzwarte, van verdriet en boosheid doortrokken solodebuut dat zo niet mag genoemd worden.
“Het is me gesuggereerd om dit onder mijn eigen naam uit te brengen”, steekt ze in een Brussels hotel van wal, terwijl ze in haar koffie lepelt, “maar dat voelde niet juist voor mij. Ik ben Elena Tonra, deze plaat is dat niet. Ex:Re ben ik in één specifieke periode, en één kant van mezelf toen. Ik ben niét altijd dronken, eenzaam en miserabel. Wat je op Ex:Re hoort is heel specifiek Ex:Re, en kan enkel zo benoemd worden. Daarom denk ik dat er ook maar één Ex:Re-plaat zal zijn. Ik zie me in de toekomst nog werken met de mensen met wie ik de plaat maakte, maar dan zal het onder een andere naam zijn.”
“Eigenlijk had ik eerst niet door dat ik een soloplaat aan het maken was. Ik was wat dingen beginnen schrijven met de verwachting dat dat op de nieuwe plaat van Daughter zou komen, maar wat er uitkwam, na die pittige break-up, was veel te persoonlijk om in de groep te gooien en daar onder handen te laten nemen. Dit kon enkel vanuit mijn eigen standpunt verteld worden. Ik moest de tijd uittrekken die daarvoor nodig was. Veel van de Ex:Re-songs zijn ontstaan op een moment dat ik in de studio niet meer deed dan mijn gal spuwen.”
“Dat verklaart ook waarom ze zo vaak geen structuur hebben”, lacht ze: “dat ik gewoon zeven minuten lang mijn gal spuw. Dat was waar ik toen nood aan had, en ik moest daar ook volledige controle over hebben. Bij Daughter hebben we samen het stuur in handen, geven we elkaar input; dat kon nu niet. Uiteindelijk ben ik wel met andere mensen gaan werken, maar toen stonden de demo’s al op punt, wist ik waar ik heen wilde. We moesten er alleen nog muziek rond bouwen.”
Lang onder de hoteldouche
Die muziek klinkt dan ook als een nog meer uitgepuurde vorm van de confessionele songs die we al kenden van bij Daughter. Vaak is niet meer te horen dan wat spaarzame gitaar of piano en de drums van Fabian Prynn. Het was een pief van haar label die Tonra in contact bracht met de producer. “Een geweldig idee”, kijkt ze terug. “Fabian is niet alleen een geweldige drummer – wat ik kon gebruiken – maar ook een erg positief ingestelde mens. Hij moedigde me aan, en dat had ik toen heel erg nodig. Ik was op het punt beland dat ik dacht dat ik alleen maar rommel had geschreven, iemand moest me vertellen wat wel bruikbaar was. We stripten alle songs tot hun essentie, en kleedden ze opnieuw aan; hij op drums, ik op gitaar of piano en zang.”
“Dat namen we live op, en zo bepaalde elke song waar het heen ging. Ze hebben elk hun eigen karakter, hun eigen ruimte. In “New York” probeerde we de huilende sirenes te vatten in cello’s, “Romance” moest met zijn gedempte beat een clubgevoel krijgen. Zo wilden we de luisteraar een gevoel geven van waar mijn herinnering vandaan kwam. Dat werkte ook visueel. Ik weet van elk nummer weet hoe het er uit ziet, omdat het zo vasthangt aan specifieke herinneringen. Als ik kon schilderen, dan kon ik van elk een exacte tekening maken van hoe het was. Dat hielp om de muziek te bepalen, want hoe het klonk kon ik baseren op die beelden. Ik wist waar het gebeurd was, ik wist hoe de muren of de scene klonken. Het is zoals je zegt: elke keer een snapshot van iets, en dan verder naar een ander moment.”
Als Ex:Re al een break-upplaat is, dan één waarop de ex nauwelijks aanwezig is. Meer dan de break-up beschrijft Tonra de verwerking nadien. Een dronken nacht in een New Yorks hotel, de confrontatie met de leegte naast haar in bed, de leegte in de spiegel. En hoe een mens zich dan belachelijk spilzuchtig kan gedragen, omdat het kan. Ze lacht zenuwachtig. “Zo’n hotel is niet je eigen huis hé. Je kunt er doen wat je wil. Ik hou wel van dat soort observaties, en dan vast te stellen dat mijn raar gedrag duidelijk niet verschilt van dat van andere mensen. Ik ben niet de enige die in zo’n situatie al eens een belachelijk lange douche neemt omdat ik de rekening toch niet betaal. Maar zo zie je maar. We denken dat we alleen zijn in onze trekjes, maar van zodra je dat toegeeft en vertelt, krijg je alleen maar herkenning.”
Ze grinnikt. “En tegelijk is het eigenlijk een beetje een silly nummer, net als “New York”, dat uit dezelfde tekst werd gelicht. Dat was oorspronkelijk geen song, maar eerder een verveelde dagboekaantekening over hoe ik maar niet voor Daughter aan het schrijven was. Ik had geen ideeën, en dat maakte me kwaad en dat schreef ik neer. Grappig dat die tekst nu twee nummers is geworden – mijn favoriete van de plaat zelfs.” En ze lacht nog eens.
Een uitgekotst hart
Of de verwerking daar is begonnen, vraag ik. Toen ze besefte dat ze het niet over de ex wilde hebben, maar puur over hoe zij de situatie ervaarde. Een interessante vraag, vindt ze. “Ik heb mijn gedachten altijd neergeschreven. Zo verwerkte ik de dingen al toen ik dertien was, en overal stukjes papier verborg waarop ik schreef hoe ik me voelde. Gedichtjes, proza, … als het er maar uit was, dan was het ook weg voor me. Ik heb lang de rare hoop gehad dat De Ex mijn nummers over hem zou horen, en dat hij zou terugkeren. (lachje) Tot ik besefte dat wat ik maakte helemaal niet over hem ging, maar dat ik voor mezelf schreef. Dat was veel beter, maar dat heeft tijd nodig gehad. De zin van de plaat was veranderd, en dat was goed. Ach, je weet hoe het gaat: er is altijd schoonheid in iets pijnlijks. Zo heb ik bij Daughter ook altijd met de dingen omgegaan. En ik heb veel over hem geschreven, dat had ik nodig, maar in de songs die uiteindelijk overbleven zat hij niet meer. Dat waren niet de nummers waarin ik hem pleitte terug te keren, of hoeveel ik hem miste, maar die waarin ik mijn eigen gedrag onder de loep nam. Hoe ik reageerde op die ander die weg was, dat vond ik veel interessanter.”
Ze vergelijkt het resultaat zelf met “je hart uitkotsen”, en dat is nog zacht uitgedrukt voor een plaat waar je als luisteraar bij momenten zelf licht ongemakkelijk van wordt. “Meestal zette ik gewoon een loop op, drukte ‘record’ in, en liet mijn gedachten de vrije loop”, vertelt ze over het schrijfproces. “Ik wist dat niemand het zou horen, op dat moment, en ik kan maar hopen dat als ik dood ben niemand die opnames vindt. (lacht) Er zijn een paar songs waarvan ik me afvroeg of ik mezelf niet wat moest intomen. In “Romance”, bijvoorbeeld. Maar net als bij Daughter weet ik vaak dat ik iets betekenisvol heb aangesneden als ik het gevoel krijg dat ik wat ver ga. Misschien is het goed om zo brutaal eerlijk te zijn. Zolang het niemand anders kwetst is het ok, denk ik, want dat is het punt waarop ik mezelf afkap. Er zijn demo’s die De Ex behoorlijk gekwetst zouden hebben, en dus hebben die de plaat niet gehaald. Dat was de bedoeling niet, deze plaat is er niet om hem pijn te doen. Ik wil alleen maar mezelf helen. Dus daar stop ik, als ik het gevoel heb dat ik iemand anders onfair behandel.”
“Romance” maakte me ongemakkelijk vertel ik. Heel even heb ik zelfs gedacht dat ze een verkrachting beschreef, maar dat is een brug te ver, stelt ze me gerust. “Het Ãs een koud nummer, dat wel, over een moment wanneer intimiteit alle gevoel mist, waarop je die iemand waar je doodgraag van houdt zoekt in een volslagen vreemdeling die niet bepaald iemand is die ik wil terugzien. Het was volslagen gevoelloosheid, net op het moment dat je wanhopig iets wil voelen, en die kans zich voordoet. Dan kom je in het soort situatie waar je je plots afvraagt hoe je daar bent beland. Tja, …” Ze zwijgt even, en vat het cru samen. “Dat was niet bepaald een goeie periode.”
Is het geen risico, om jezelf zo open op te stellen? Er zijn popsterren die zich voor minder stalkers of andere gekken op de hals hebben gehaald. Tonra ziet het zo niet. “Als mensen me na een optreden komen vertellen hoeveel een nummer voor hen heeft betekend, en hen door iets heeft geholpen, vind ik dat altijd heel mooi. Ik heb op zo’n moment meestal een uur lang mijn hart uitgestort, dan is het mooi om iets terug te krijgen. Er zit veel eerlijkheid in die interactie, hoe ze mij hun soms erg trieste verhaal durven toevertrouwen. Ik waardeer dat heel hard. En daarom vertrouw ik ze ook met mijn biechten.”
“Maar goed, ik ben ook maar tot op bepaalde hoogte open hoor. Er zullen altijd dingen zijn die ik wél voor mezelf hou, details die me beschermen van teveel herkenning. Zelfs in mijn meest brute songs is er een dunne lijn tussen wat ik vertel en wat niet. Ik héb me over “Romance” afgevraagd of ik mijn eigen privacy niet schond, maar: neen. Ik vond het nodig om daar over te schrijven, want anderen hebben ongetwijfeld gelijkaardige ervaringen, en het is belangrijk om het daar over te praten. Maar de naam van De Ex onthullen, zou ik bijvoorbeeld nooit doen. Dat is nergens voor nodig, en zou alleen maar dingen kapot maken.”
Heeft hij de plaat al gehoord? Ze zucht. “Ja… en hij is heel erg lief geweest. (lacht) ’t Is een erg begripvolle mens. Ik ben ongelofelijk blij dat ik hem gehoord heb, en te weten dat hij me niet haat om dit. (schatert het uit) Dat doet deugd, want het voelt nu alsof me een gewicht waar ik lang mee heb rondgelopen van de schouders is gevallen. Ik ben blij dat hij weet dat ik ook niet meer de boosheid heb van op die plaat. Dat is wat ik toen was, niet wie ik tegenwoordig ben. Eigenlijk zie ik Ex:Re niet als een plaat, maar eerder als een brief. Daarom moest ze ook zo plots uitkomen. Ik geen zin in zo’n uitgerekt proces met single één en een paar maand later single twee en dan pas het volledige album. Een brief stuur je ook niet paragraaf per paragraaf op. Neen, het moest allemaal in dezelfde week op zijn mat liggen.”
De filmversie
Nu ze toert moet ze de komende tijd die moeilijke maanden avond na avond opnieuw te beleven. Gek genoeg vindt Tonra dat geen onprettig vooruitzicht. “Zo ging het ook altijd bij Daughter: na een paar concerten wordt het min of meer leuk om doen, zelfs al zijn die songs op een dieptepunt geschreven. Het opnemen op zich, samen met Fabian, was ook al prettig, om eerlijk te zijn. Ik ging met plezier naar de studio, in tegenstelling tot het jaar voordien toen ik vol wanhoop op mijn eentje die songs zat te schrijven. Het was alsof ik van negatief naar positief ging, en zo is het ook met optreden. Alsof het niet meer dan de uitdrukking is van een herinnering; de filmversie van wat gebeurd is. Dat beetje afstand helpt. Dan kijk ik gewoon naar Fabian of Josephine – “God, wat zijn ze geweldig!” — en dat is het; ik denk niet aan die keer in dat hotel en hoe rot ik me toen voelde.”
Zoals Finn Andrews van The Veils over zijn eigen break-up plaat zei: “je maakt er een verhaal van”? “Precies, want het zal nooit helemaal zijn zoals het echt gebeurde. Daarvoor is het teveel gekleurd door je eigen kijk op de dingen. ’t Is de verhevigde, grootsere versie van wat het echt was. Kunst, niet realiteit? Absoluut. En tegelijk is het wel heel erg geworteld in de realiteit. “The Dazzler” is echt gebeurd, “Too Sad” was helemaal hoe ik thuis over de dingen zat na te denken. Maar in song is het zo’n andere ervaring.”
Of ze zelf niet bang wordt van de vaststelling dat al haar songs uit treurnis zijn geboren? Ze zucht nog eens. “Ik wéét het, en ik ben daar de laatste tijd veel over aan het dubben, want ik vind dat ook gevaarlijk. Ik wil niet in een situatie belanden waarin ik het ongeluk opzoek om toch maar te kunnen schrijven. Nu, ik ben daar niet echt bang van, want ik ben vrij zeker dat ik ook kan schrijven als ik me goed voel. Ik doe nu ook bewust pogingen om ook lichtere momenten in songs te vatten. Ik hoop dat je dat in de nieuwe Daughternummers, die we nu langzamerhand schrijven, zal horen. Ik heb namelijk al het gevoel dat het al gebeurt. Dus wie weet komt er wel een vrolijke plaat aan. Enfin, gematigd vrolijk. Dat zou al iets zijn.” En ze schatert het een laatste keer uit. Het dieptepunt moet wel voorbij zijn, er komen mooie tijden aan. Te beginnen met zaterdag.
Ex:Re staat op zaterdag 6 april in de Botanique.
