Het is nacht, tussen de noten hangt de stilte, de nagels krassen over de gitaarkast. Frank Vander linden zag vorig jaar zijn vrouw vertrekken, en schreef dat van zich af. Nachtwerk was dat, meteen de titel van die langverwachte soloplaat, die vooral geen ‘scheidingsplaat’ mag genoemd worden. “Het moment dat het muziek wordt, is de strijd gestreden.”
De antwoorden druppelen traag uit de hoorn. Bedachtzaam. Frank Vander linden was nooit de man om het hart op de tong te dragen, nu hij zijn eerlijkste plaat ooit heeft opgenomen moet de openhartigheid nog wat wennen. Maar het is wat het is. Zelfs al staat hij ondertussen verder in het leven, op Nachtwerk ligt de breuk met Kat Steppe, begin 2017, nog vers op de maag en moet al eens een krop weggeslikt: “Waarom moet dat nu weg? Waarom moet je nu weg?”
enola: Zo was het nochtans niet bedoeld: die soloplaat stond sowieso al op de planning, lang voor de scheiding?
Vander linden: “De solotour die ik nu begonnen ben, werd inderdaad anderhalf jaar geleden al geboekt — zo willen de cultuurcentra het nu eenmaal – en dus werd ook een soloplaat gepland. Dat mocht ook wel, want de vorige was op dat moment al acht jaar oud.”
“Misschien ben ik de voorbije jaren wat te zuinig geweest op mezelf. Ik heb als songschrijver nooit het gevoel gehad dat alles wat ik maak een cadeau is aan de wereld, dus ik heb de afgelopen vijftien jaar best weinig uitgebracht. Terwijl er thuis wel een map ideeën voor dingen buiten De Mens groeide, dus naast 24 Uur, de plaat die we vorig jaar met de groep uitbrachten, zat er in mijn jas toch ook het verlangen om iets op mezelf te doen.”
enola: Was het een bewuste beslissing om op die plaat dan maar de scheiding van je af te schrijven?
Vander linden: “Alles kwam gewoon samen op die manier. Mijn vader stierf in dezelfde periode, en terwijl ik aan 24 Uur schreef, werkte ik ook aan wat de kern van Nachtwerk zou worden. Ik heb vorige zomer behoorlijk hard gewerkt, dus. Aangezien ik slechts om de andere week de kinderen had, kon dat ook. In de jaren van gelukkig gezinsleven was ’s nachts doorwerken aan een nummer moeilijk, nu kon dat opnieuw. Noem het een prettig bijproduct: plots kon het snel gaan, en dat het dan inhoudelijk dit is geworden…”
enola: Is dit het soort verhaal dat je bij De Mens niet kwijt kan?
Vander linden: “Toch wel. Wat wel is: als ik voor De Mens schrijf, heb ik toch altijd wat het gevoel dat ik voor het collectief spreek, en dat ik materiaal moet schrijven waarmee we naar de festivaltenten kunnen. Automatisch zoek ik bij solowerk dan naar een kleiner plekje. Je gaat zitten met je gitaar, en dan gebeurt er vanzelf iets dat je die richting uitstuurt en dat de minder jolige dingen bovenkomen.”
“Als schrijver gebruik je ook wat er op je weg komt. “Oh wat ben je mooi als je weer wegloopt”, een nummer dat thematisch geschikt was geweest voor Nachtwerk, heb ik uiteindelijk met De Mens opgenomen. De scheiding is dus niet zo strikt, maar natuurlijk ga je na verloop van tijd toch naar een soort geheel toewerken. Om eerlijk te zijn: tegen de tijd dat ik die nummers begon af te werken, en zeker tegen het opnemen, voelde ik mij al een stuk beter. Ik heb na zes nummers zelfs even getwijfeld of ik het wel kon maken om die op deze manier uit te brengen, of dat geen leugen zou zijn. Er dan maar vijf jolige aan toevoegen voor de balans vond ik ook misplaatst, dus wat doe je dan? De muzikant neem het over, en maakt er een geheel van: je noemt de plaat Nachtwerk — want zo is ze geschreven –, je doet ze zo klinken bij het opnemen, en je kiest voor een donkere hoes. Dat zijn keuzes. Je gebruikt ook al eens een idee dat al jaren klaarligt, zoals die titel “Gebrek aan jou”, of het muzikaal idee achter “Oh wat ben je mooi als je weer wegloopt” dat net als die zin al van 2003 op mijn computer stond. Tja, als je geen twaalf jaar meer bent, gebeuren er sowieso genoeg dingen in je leven die met afscheid en verlies te maken hebben. En dat blijft ook komen. Nachtwerk gaat net zo goed over het overlijden van familieleden en vrienden.”
enola: Voelde je geen schroom om alles open en bloot op tafel te smijten?
Vander linden: “Neen, want ik heb niet het gevoel dat ik zo’n nummers nog nooit geschreven had. Je zou uit oudere Mensnummers en het werk van mijn eerste soloplaten en -EP’s net zo’n terneerdrukkend album kunnen samenstellen. (lacht) Het enige verschil is dat mijn ex-vrouw ook een beetje bekend is door haar werk, waardoor plots ‘geweten’ is wat er achter de nummers schuilgaat. Dus ja: de plaat gaat voor driekwart over die scheiding, maar ook over andere dingen. En schroom? Het is niet dat ik details op tafel smijt, namen en adressen vermeld of ‘Ik was een smeerlap’ of ‘you fucking bitch, had ik je maar nooit ontmoet’ zing. Het valt dus wel mee met het Dag Allemaal-gehalte, denk ik. ”
enola: “Draag het als een man”, zing je: raad die je gekregen hebt of raad aan jezelf?
Vander linden: “Aan mezelf, zoals er nog wel liedjes op Nachtwerk staan. “Trotse pijn”, bijvoorbeeld. En vermannen… iemand zei me dat het eigenlijk ‘Draag het als een vrouw’ moest zijn, aangezien die een hogere pijngrens hebben. (lacht) Ik zag het meer als een tegenstelling met ‘Draag het als een jongen’. Op mijn leeftijd heb je ervaring met ups en downs, dan moet je jezelf zo toespreken.”
“Wat je ook moet weten: “Draag het als een man” is één van de liedjes uit die tweede helft van het schrijven, toen ik op het punt was gekomen dat ik nadacht hoe ik nu verder moest: ook vertellen hoe ik me op dat moment voelde, met een nieuw lief dat me goed deed en alles opnieuw in de plooi. Ik heb ervoor gekozen om hier en daar toch wat lichtstraaltjes binnen te laten in de tekst, en op de hoes. Misschien was dat onbewust, maar het is wat je als mens moet doen: als je wil dat iemand anders er ook iets aan heeft, dan kan er maar beter ook wat goede raad of troost in zitten.”
enola: Was het belangrijk dat de toon toch niet té zwaarmoedig werd en je met “Verdwenen vrienden” of “Weet jij hoe het moet?” ook muzikaal wat lichtpuntjes had?
Vander linden: “Ja, terwijl “Verdwenen vrienden” letterlijk een begrafenisnummer is. En daarnaast had ik inderdaad twee quasi-vrolijke nummers geschreven. Het ene is geschrapt omdat het iets te heftig was, een beetje rockend op zijn Velvet Undergrounds, “Weet jij hoe het moet?” heb ik wel gehouden, niet toevallig als slotnummer: het is de buitenwereld die weer toegelaten wordt. Ook daar weer: de muzikant die iets maakt, en een album wil overhouden, geen losse nummers.”
“Ik weet ook dat ik die nummers live zal moeten spelen: dit voorjaar al zeker veertig keer, en in het najaar nog eens de helft. Ik wil dat ook, en was het dus aan mezelf er verplicht donker én licht in te steken. Zo gaat het gewoon: je maakt soms dingen waar de rauwe emotie in zit, maar het moment dat het muziek wordt is de strijd al gestreden. Zelfs al breng je die nummers dan avond aan avond, het krijgt iets vreugdevols en levenslustig. Zelfs bij het maken is dat al een beetje zo, want als je echt helemaal in de put zit kan ik me niet voorstellen dat je iets geschreven krijgt.”
enola: Je houdt nu een kunstwerk over aan je breuk. Bitterzoet?
Vander linden: (blaast) “Ja, maar dat is gewoon het leven hé. En ook: als er kinderen aan een relatie zijn verbonden, kun je bij het einde je ware gevoelens niet tonen. Je kunt die in eigen huis niet uiten. Als je dan nog verder moet functioneren, dan doe je dat. Vanaf de lente ben ik met De Mens enorm veel gaan spelen, en ik denk niet dat we toen minder energiek of vrolijk waren, integendeel. Ik ben vijvenvijftig, ik weet dat er al veel goeds en slechts is gepasseerd en dat er nog meer zal komen.”
enola: Een vorm van berusting?
Vander linden: “Dat niet, daar vecht je net tegen. Het is eerder dat je de dingen vanop een soort afstand kunt bekijken. Op één van mijn solo-EP’s had ik ooit het nummer “Het is maar verdriet” dat helemaal om dat gevoel draait, bijna cynisch zelfs, ‘Het is maar verdriet, vocht in je ogen / sombere woorden voor simpele pech’ — hoor mij mezelf citeren — maar zo is het. Eigenlijk is verdriet heel gewoon. Oké, ik heb nu een scheidingsplaat gemaakt kun je zeggen, maar er zijn miljoenen scheidingen. Het is zo gewoon.”
enola: Het vraagt toch een onthechte houding om in “Trotse pijn” al te beseffen ‘Niets van wat je nu denkt, denk je volgend jaar’.
Vander linden: “Dat is een zinnetje dat Jan Eelen, bij wie ik de eerste weken na de scheiding om de andere week ging crashen, heeft gezegd: ‘je moet alles voelen wat je voelt, maar weet dat je er over een jaar anders tegenaan zult kijken’. Dat was ook zo, zelfs na een week al, maar dat mag je niet luidop zeggen of je komt als een totale robot over. (lachje) En toch: het is verbazend hoe snel een gevoel kan evolueren. Je zou kunnen zeggen dat je dat gevoel dan niet moet vastleggen in een liedje, maar eigenlijk is het simpel: die liedjes zijn eerlijk in het moment waarop ze bedacht zijn, want tegen dat ze af zijn, zijn ze dat al niet meer. Het gevoel dat erin zit, is dat echter wel. Zo werkt het gewoon.”
“Eigenlijk vind ik het erg moeilijk om daar zo over te praten. In mijn ogen doe ik al mijn hele leven niets anders dan wat ik nu heb gedaan: blues zingen. Misschien is dat nog het beste beeld. Spreekwoordelijk is dat een triestig genre, maar zestig procent van de tijd is dat ook party-muziek. En zo benader ik het ook.”
