In 1998 trad de Amerikaanse filmmaker Terrence Malick na een dikke twintig jaar terug in de schijnwerpers met zijn verfilming van James Jones` oorlogsroman The Thin Red Line (1962). De eerder teruggetrokken regisseur hanteerde niet alleen de hakbijl tijdens de montage (tot ongenoegen van sommige acteurs die zo volledig uit de film geschrapt werden), maar ook bij het uitschrijven van het script zelf dat meer nog dan een oudere, eerste verfilming (1964) het hele verhaal tot zijn essentie reduceert.
Net als in zijn debuut From Here To Eternity neemt Jones immers de tijd om zijn verhaal te vertellen (zij het ditmaal in een behapbare 525 pagina`s) via een resem personages en hun visie op het gebeuren. Maar waar zijn debuut zich nog afspeelde aan de vooravond van de oorlog, speelt de roman zich ditmaal volop in de waanzin ervan af. In de jaren 1942-1943 (Jones noemt geen specifieke datum) landen twee transportschepen op het eiland Guadalcanal met als doel de aanwezige troepen te versterken bij de verovering van het eiland op de Japanners. Meer bepaald staat de inname van de (fictieve) heuvels “Dansende olifant” en “Rivierkreeft” voorop vanwege hun strategische belang.
Het verhaal start met het uitschepen van enkele compagnieën. Onder meer C-staat-voor-Charlie, waaronder Jones` belangrijkste personages vallen, zoals mess sergeant Storm, eerste sergeant Welsh en soldaat Witt. Naar eigen zeggen wou Jones de personages Stark, Warden en Prewitt uit zijn debuut opnieuw aan bod laten komen, ware het niet dat de verhaallijn van dat boek dit onmogelijk gemaakt had. Bijgevolg opteerde Jones ervoor om zijn nieuwe personages de karaktertrekken en persoonlijkheden van hun voorgangers te geven. Die wetenschap staat een eigen ontwikkeling van de karakters evenwel niet in de weg, waardoor ze zowel op zichzelf staan als passen binnen de oorlogstrilogie die afgesloten werd met Whistle (1978), waar de drie aantraden onder de namen Strange, Winch en Prell.
Deze roman, of een van de andere twee, reduceren tot het wedervaren van Jones’ schijnbaar favoriete personages, doet de verhalen onrecht aan. Want Jones geeft wel degelijk een resem aan romanfiguren de kans zich te onderscheiden van hun kompanen, zonder hen daarbij eenduidig neer te zetten. De (tijdelijke) lafheid of overmoed van deze of gene soldaat wordt met evenveel begrip en mededogen neergeschreven als de onvermijdelijke meedogenloosheid gekoppeld aan ambitie van de (hogere) officieren, een vaak blinde ambitie die door de soldaten zonder meer aanvaard wordt. Want ook dat is opvallend binnen The Thin Red Line, eenieder lijkt haast zonder morren zijn rol te aanvaarden binnen het bredere schouwtoneel. Wanneer een officier het leven van zijn mannen hoger stelt dan zijn orders wordt hij zelfs zonder pardon overgeplaatst wegens te betrokken bij de manschappen.
Het is een kille oorlogslogica die Jones beschrijft en die door alle personages tot op zekere hoogte als dusdanig erkend en gevolgd wordt. Zo wordt net zo goed aanvaard dat iedereen bang is om te sterven, maar mag die angst het opvolgen van bevelen niet in de weg staan en komt de eer van een gewonnen gevecht de officier toe, zelfs al zijn het enkele soldaten die zich hebben onderscheiden. De onderlinge verhoudingen worden helder en krachtig weergegeven, waardoor de lezer al snel het gevoel krijgt een observerend lid van de compagnie te zijn, en zo ook beter de soms tegenstrijdige gedachten en handelingen van de personages te begrijpen, inclusief de harde oorlogslogica die naargelang de omstandigheden A dan wel B propageert (zo sturen de legerartsen aanvankelijk soldaten onverbiddelijk terug naar hun compagnie om hen later om dezelfde kwetsuren ongeschikt voor dienst te verklaren).
Het uitgesponnene van From Here To Eternity is minder aanwezig in The Thin Red Line doordat deze laatste zich zowel wat plaats als tijd betreft op een beperkter veld afspeelt. Maar die beperking wordt gecompenseerd door de spanning en terreur van de dagelijkse strijd op een broeierig tropisch eiland, en de nood om een strategische overwinning te behalen. De continue angst voor aanvallen, de dreiging van het Japanse leger, de spartaanse leefomstandigheden, het onbekende terrein, de hete adem van de hoge officieren gebrand op een overwinning, en de onderlinge verhoudingen en conflicten verlenen aan de roman een geheel eigen dynamiek die niet alleen het verhaal voorstuwt, maar ook aan de verschillende personages een eigen identiteit geeft. Net als bij zijn debuut putte Jones voor The Thin Red Line uit eigen ervaringen, wat de roman pregnanter en dwingender maakt. Op geen enkel moment wordt de oorlog dan ook verheerlijkt of verguisd, hij wordt louter in zijn kille en logische ontwikkeling geschetst.
