“Sometimes you just can be a man / When you’re living in the darkness of the shadowlands”, zucht Ryan Adams in “The Shadowlands”. Jan Swerts heeft nu zijn eigen schaduwland. En hoewel hij altijd al een postapocalyptische zombieplaat wilde maken, had hij deze keer geen keuze. Schaduwland ís Jan Swerts, in de moeilijkste periode van zijn leven.
Swerts heeft altijd synoniem gestaan voor melancholie, dat was al zo met zijn debuut Weg en nog meer met Anatomie Van De Melancholie, waarop elk nummer verwijst naar een artiest of schrijver wiens werk gekenmerkt wordt door een fikse dosis zwartgalligheid. Jan Swerts op z’n best, schreven we toen: uren achter de piano terwijl hij noten en melodieën blijft herhalen tot er iets magisch ontstaat. Muziek maken, omdat het moét. Wist iemand toen veel dat uiteindelijk Schaduwland de plaat zou worden die hij moest maken, een dagelijkse wandeling over het klavier waaruit hij troost en uiteindelijk misschien aanvaarding kan puren.
We zouden het verhaal aan Dag Allemaal laten, wegens zeer persoonlijk, maar omdat Swerts zelf heeft beslist om er heel open en duidelijk over te communiceren, toch kort de feiten. In 2014 werden zowel bij zijn zoon als bij Jan Swerts neurologische aandoeningen vastgesteld die het heel moeilijk, zelfs onmogelijk maakten om samen te leven. Zijn huwelijk liep er door stuk en op de koop toe verloor zijn moeder haar strijd tegen kanker. Tragische gebeurtenissen op zeer korte tijd die ieder normaal mens niet zomaar doorslikt. Muziek kan dan gelukkig een vorm van escapisme zijn, de minst verwoestende vorm die er is, waarschijnlijk.
“Rustig Martha, Het Is Allemaal Voorbij. Er Is Geen Enkel Gevaar Meer.” klinkt nog hoopgevend, strijdvaardig bijna. Gaandeweg besef je dat die romantische gitaarriedel stilaan wordt vervreemd door een dreigende onderstroom. Helemaal onheilspellend wordt het met “Iedereen Is In Elkaar Aan het Storten, Sara. Iedereen Behalve Jij.”: een heel filmisch nummer met nerveuze strijkers, die als een plotse onweersbui de hemel zwart kleuren. Naarmate de nummers elkaar opvolgen, worden de titels (zoals The Walking Dead, trouwens) korter en de arrangementen kaler. Het is snel duidelijk dat Schaduwland een donkere kuil wordt waar het moeilijk uitklimmen is.
Op het eerste deel van de plaat is het pianospel van Swerts aanvankelijk niet of amper aanwezig. Dat komt pas later naar voren, naarmate de muziek meer sober en donkerder wordt. Het is alsof Swerts aanvankelijk geen vat heeft op de gebeurtenissen die zich als nummers vermommen en het allemaal moet ondergaan. Doordat het verhaal autobiografisch is, voel je je als luisteraar vaak voyeuristisch. Er heerst een bepaalde geladenheid, die het ondanks de verstillende en mooie arrangementen, een beetje ongemakkelijk maakt om ernaar te luisteren.
“Kijk, Jessica, Kijk Naar Al Die Lege Wegen” is een klaagzang waarin het trage pianospel van Swerts aan Satie doet denken. Het lijkt alsof de toetsen zijn vingers naar beneden trekken, in plaats van dat hij ze induwt. “Breng Me Thuis, Raf. Red Me, Red Me.” is het enige nummer dat niet in het Engels maar in het Nederlands gezongen wordt. Waar zang vroeger vooral als extra instrument gezien werd, waarbij het zelfs kon gebeuren dat de tekst nog veranderde, zijn de woorden nu beter te begrijpen. Hoewel de teksten de gebeurtenissen niet letterlijk weergeven, bieden ze wel context.
In het nummer “Jef” (voor zijn zoon) spreekt het klavier vragend, als een soort van eenzijdige dialoog. Het afsluitende “.” is nog minimalistischer. De stilte klinkt zo luid dat elke uitdovende toetsaanslag een krater achterlaat. En helemaal aan het eind: niets meer. Wat anders? Met Schaduwland maakt Jan Swerts ondanks (of ironisch genoeg, dankzij) alle miserie zijn beste album tot nu toe. Zelfs van aan de zijlijn is dit een afdaling die geen luisteraar onberoerd laat.
Jan Swerts stelt zijn album nog voor in diverse zalen dit najaar. Alle info & data op de website.
