Filosofische levenskunst is iets anders dan populaire levenskunst, laat daar geen twijfel over bestaan. Populaire varianten als zelfhulpboeken, hedonisme, positief denken, zelfmanagement of zenboeddhismekunnen enige relevantie hebben. Ware levenskunst heeft echter niets van doen met schaamteloos individualisme, schone schijn, succes, consumptief genot of de valse illusie van de maakbaarheid van het leven; ze is daarentegen bescheiden, zet — in een leven dat onzeker, verwarrend en vaak beroerd en troosteloos is — verantwoordelijkheid, eenvoud en een nooit-aflatend proces van zelfzorg in de verf en bevordert de kunst van het samenleven. Met het prachtige De wonderbox draagt Roman Krznaric bij tot deze ware levenskunsttraditie.
En gelukkig komen er vele andere uitstekende levenskunstboeken op de markt. Even een snelle graai in de recentste publicaties: Guus Kuijer schreef een aantal jaar geleden het blijmoedige Hoe word ik gelukkig?, Joep Dohmen brengt met de regelmaat van de klok mooie werken als Tegen de onverschilligheid, Het leven als kunstwerk of (in samenwerking met Maarten van Buuren) De prijs van vrijheid uit, de filosofie van de Duitse levenskunstenaar Wilhelm Schmid wordt gretig gelezen en Filosofie voor het leven van Jules Evans is terecht een klassieker in het genre.
De cultuurhistoricus Roman Krznaric –via Sydney en Hong Kong in Engeland beland — heeft dan weer heel wat gemeen met die andere bestsellerschrijver over levenskunst, Alain de Botton, die met zijn visie op levenskunst gekoppeld aan filosofie, Proust, religie of architectuur al een groot(s) oeuvre heeft uitgebouwd. Krznaric zette trouwens samen met de Botton en ander goed volk zijn schouders onder The School of Life en schreef voor de Hoe doe je dat-reeks van diezelfde school het boekje Werk vinden dat bij je past. Ook De wonderbox kent de typische de Botton-aanpak: het boek is in duidelijke en hapklare hoofdstukken ingedeeld en — zij het iets schaarser dan in de werken van de Botton — van passende illustraties voorzien. En een pleidooi voor een museum voor een langzame levensstijl, rings a bell, nietwaar?
Krznaric duikt de geschiedenis in om de lezer met behulp van het verleden ettelijke nuttige levenslessen voor te houden. Daarbij veronachtzaamt hij de wijsbegeerte niet helemaal.Denkers als Aristoteles of John Stuart Mill mogen in zijn boek ook eventjes hun zegje doen, maar het zijn nog vaker lessen van beroemde of totaal vergeten –kent u nog ex-Ku Klux Klan-lid C.P. Ellis of de quaker John Woolman?– levensgidsen, inheemse volkeren en kunstwerken. Fijn is ook dat Krznaric de ijkpunten uit zijn eigen leven –beschouwingen over zijn werk in Guatemala of de geboorte van zijn tweeling– inlast en daarmee de levenslessen met een nog steviger fundament uitrust.
Of het nu gaat over de ontmaskering van de alles overheersende romantische liefde, onze eigentijdse slavenmoraal, onze door visuele prikkels gefixeerde maatschappij, De wonderbox stelt ons in staat ons kortetermijndenken of onze conventionele overtuigingen aan de kant te schuiven. Het leert ons nuanceren en beter begrijpen en oefent ons in het relativeren van de eigen tijd of samenleving zonder daarbij — daarvoor is Krznaric veel te verstandig — in de wereldvreemdheid en wolligheid van het cultuurrelativisme te vervallen. Het boek slaat tal van waanideeën aan diggelen en doet ons ons vaak schamen over bepaalde ‘verworvenheden’ van de moderne maatschappij zoals spilzucht of bejaardentehuizen. Je voelt doorheen het boek een mens met heel veel talent voor mededogen aan het woord.
De wonderbox is zo’n boek waarbij je tijdens het lezen driftig gaat onderlijnen of aantekeningen maakt. Nu eens zijn de levenslessen over pakweg werk, reizen, creativiteit of de dood vanzelfsprekend, maar meestal weet Krznaric in dit vlot leesbare boek met zijn inzichten te verrassen. Het is een hoopvol boek zonder te veel rooskleurigheid, want de levenskunstfilosoof laat bij momenten merken dat hij ook de schaduwkanten van zijn medemens kent: voor onbeholpen nostalgie of misplaatst geromantiseer is in De wonderbox geen plaats.
Net voor zijn dood in 1984 gaf de Franse denker Michel Foucault ieder van ons de levensopdracht mee om van het leven een kunstwerk te maken. Wie het bestaan als richtingloos en losgeslagen ervaart, wie avontuurlijker en meer weloverwogen in het leven wenst te staan, wie zelfinzicht wil verwerven en ambieert zijn leven zonder een morzel spijt af te sluiten, kan zichzelf met De wonderbox een grote dienst bewijzen.
8/10
