Wie de man van Chicago op de voet volgt, wordt de voorbije jaren op z’n wenken bediend. Dit jaar alleen al verscheen Vandermark in Vlaanderen met Christof Kurzmann en Martin Brandlmeyer, in Brussel met Fire Room (Nilssen-Love en Lasse Marhaug) en voor een soloconcert in het Waalse Bergen (waar een wil is,…). Dit was echter het eerste, en dus langverwachte, duoconcert met de Noorse geweldenaar in deze contreien. Dat het er nu en dan zou stuiven viel te voorspellen, maar vermoedelijk hadden weinigen een oplawaai van dit kaliber verwacht.
Maar eerst een debuut van twee gitaristen uit de Scheldestad. Mauro Pawlowski, aanvoerder/lid van 1001 bands en projecten, is geen onbekende binnen de vrije improvisatie, gezien zijn achtergrond in o.m. Othin Spake, het project met Jozef Dumoulin en Teun Verbruggen. Bert Dockx, de laatste tijd vooral in het nieuws met Dans Dans en Flying Horseman, evenmin. Bij beide bands, zij het in verschillende mate, is Dockx’ liefde voor de geïmproviseerde muziek overduidelijk. Bovendien heeft hij ook in andere contexten muziek van het onbeschreven blad gemaakt. Het was dan ook uitkijken naar wat deze combinatie zou opleveren.
Het eerste dat opviel is dat geen van de gitaristen de behoefte had om tegemoet te komen aan het lawaaierige snarengetrek dat velen waarschijnlijk verwacht hadden. Bij Dans Dans gaat Dockx zich regelmatig te buiten aan extatische solo’s waarmee hij de extase van Ribot koppelt aan de ruimteambities van Sun Ra, verbasterde blues, psychedelica en meer. Niets van dat op het podium van het Zuiderpershuis, waar de twee resoluut kozen voor het spelen met ingetogen effecten, abstracte klieders en naar binnen gekeerde prikkels.
Het leidde tot een kort samengaan dat geduldig werd afgewerkt. Pawlowski, met een plankje effecten op schoot, zat er schijnbaar onbewogen bij, terwijl Dockx net iets expressiever in de weer was, speelde op fluisterniveau om nu en dan een grillige ruk aan de gitaarhals te geven. De interactie was subtiel en vrij van pretentie, een beetje in de lijn van wat Christophe Albertijn eerder liet horen in enkele Sound In Motion-concerten, en dus meer in het verlengde van de idiosyncratische werelden van John Russell en Derek Bailey dan die van Ribot en Cline. De lijm pakte niet altijd even goed, daarvoor was het soms iets te vrijblijvend, werd het iets te weinig met een gezamenlijke focus uitgevoerd, maar nu en dan was er wel een knappe, eigenzinnige wereld binnen handbereik. Snel een vervolg?
Het eerder bedeesde zoeken van het eerste concert werd door het tweede duo meteen overboord gegooid. Nilssen-Love en Vandermark openden met een verschroeiend directe rechtse en beten zich vast met een verbetenheid die ze voor 80% van het concert zouden aanhouden. Dat leidde tot een energiek en explosief, zelfs agressief concert dat de kaart van de overrompeling trok, maar dan wel zonder de inhoud uit het oog te verliezen. De zes duoalbums van het stel bevatten ook van die hyperintense momenten met meeslepende ritmes, maar net zo vaak abstracter werk, zeker als Vandermark de klarinet hanteert. Dit concert was doorgaans een pak brutaler en meeslepender.
Vandermark gaf het al mee voor het concert: spelen met een razende wervelwind als Nilssen-Love is een uitdaging. De drummer geeft altijd het volle pond, is na een minuut of tien razernij steevast nat van het zweet en dan heb je als partner weinig keuze: je moet mee, want opgeven is geen optie. Gelukkig staat Vandermark z’n mannetje, kan hij zowel op tenor- als op baritonsax met vlammende power spelen. Dat nam niet weg dat hij, door het feit dat er volledig akoestisch gespeeld werd, soms bijna weg gerammeld werd door het volume van de Noor. Maar wat die liet horen — zet-het-kot-overhoop-geratel, dwingende en kromme rockritmes, Ethiopisch getinte grooves, flarden opduikende funk – had al volstaan om de keet op z’n kop te zetten.
Ritme staat binnen een groot deel van Vandermarks oeuvre centraal en nergens is dat duidelijker dan in de samenwerking met Nilssen-Love. Het spel van de saxofonist maakt binnen die context ook vaak een back-to-basics-beweging, waardoor hij soms lang kan variëren op motiefjes en staccatotactieken, om van daaruit verpletterende climaxen op te bouwen. Er werden hier en daar knappe rustpunten ingelast, waarbij de drummer zijn imposante controle over klankkleur kon tonen en Vandermark met o.m. tongue slapping ritmisch kon variëren op microniveau, maar het leidde steeds weer naar zo’n verzengende climax. Was het eerste stuk, een binnenkomer van een klein half uur, het visitekaartje dat uitbundig onthaald werd, dan liet het tweede stuk, waarvoor de blazer startte op klarinet, een verfijnder en completer verhaal horen. Het korte bisnummer was dan weer een stukje melancholie dat in geen tijd onder de huid kroop.
Heeft Vandermark buiten de wereld van de vrije improvisatie vaak de reputatie een krachtpatser te zijn, dan valt er een heel ander verhaal te horen voor wie de man en beetje volgt – zijn composities en methodes lijken steeds experimenteler, radicaler en vrijer te worden. Met deze duoperformance, die niet de theoreticus of componist Vandermark liet zien, maar de gedreven blazer, werd echter nog eens onderstreept dat de man een multitalent is, en nog lang niet aan het einde van z’n Latijn. Volgend jaar wordt hij vijftig. Een goede reden om hem opnieuw een paar keer uit te nodigen.
