Het lijkt wel alsof de Vooruit een patent heeft op concerten van virtuozen op de Arabische luit (oud), want volk als Anouar Brahem en Rabih Abou-Khalil verschijnt er met de regelmaat van de klok, terwijl de Palestijnse zangeres en oudspeelster Kamilya Jubran een paar maanden geleden ook al tekende voor een van de knapste en meest originele concerten van het voorjaar. Nu was het opnieuw de beurt aan Abou-Khalil, die deze keer zijn ‘Mediterranean Quintet’ voorstelde.
Dat het concert deel uitmaakte van de ‘Jazz & Beyond’-reeks is bovendien geen vergissing, want Abou-Khalil is een ambassadeur van de Arabische traditie die zich nooit heeft gehouden aan zelfopgelegde beperkingen en genregrenzen. Wat hij in de Vooruit liet horen in het gezelschap van twee Italianen, een Fransman en een Amerikaan, waarvan er enkele al jaren tot zijn meest loyale begeleiders behoren, was dan ook een verademing die vaak het beste van meerdere werelden bij elkaar bracht: de mysterieuze melodieën en klankkleuren uit de traditionele volksmuziek, maar ook de improvisatie en het verrassingseffect van de jazz.
Voor een groot stuk wordt die jazzinsteek bepaald door de Amerikaanse drummer Jarrod Cagwin, die een wervelende prestatie leverde met een steeds in beweging blijvende ondergrond die tegelijkertijd erg complex was (hij maakt veel gebruik van ongewone maatsoorten) en toch nooit z’n stuwende puls verloor. Dat hij ook in de rustiger passages soms iets te hard van leer trok, was soms een storende factor, maar dat werd dan moeiteloos gecompenseerd door de gedrevenheid die hij in de vurige composities wist te steken. En die werden gebracht op een heel aparte manier.
De samenstelling van het kwintet zorgde er vanaf de eerste seconde voor dat je iets te horen kreeg dat volledig nieuw klonk. De combinatie van oud, accordeon (Luciano Biondini), tuba (Michel Godard) en sopraansax (Gavino Murgia) zorgde voor een erg rijke, organische klank en creëerde haast oneindige mogelijkheden, waardoor het concert een reis doorheen verschillende culturen en regio’s werd, met melancholie en mystiek uit het Midden-Oosten, sensualiteit uit Zuid-Europa en swing uit de jazz. Erg mooi, en cruciaal voor het slagen van het concert, was ook de dosering. Hoewel vaak gezegd wordt dat Abou-Khalil berucht is omwille van z’n duizelingwekkende snelheid op de oud, was dat iets dat niet op de voorgrond stond.
Integendeel. Het ging eerder om een spontane, vloeiende aanpak, waarbij de nadruk lag op sfeerschepping en een zinnelijk klankenspel, waarbij elke nuance, elke klik en elke vingerverschuiving over de hals van de oud in de verf gezet werd. Dat gold evenzeer voor Cagwin, die regelmatig overschakelde op frame drum, en de diversiteit en intensiteit van Godards spel op de tuba. Die legde hij regelmatig opzij voor de bas, al was dat niet de meest opmerkelijke wissel, want die ging naar Murgia, die soms vocalen voor z’n rekening nam die iets hadden van Mongoolse keelzang, diep brommend en ronkend als een overstuurde bas.
De stukken verschoven tussen statig en elegant, vurig en meeslepend, waarbij nu eens gezorgd werd voor een lome trance en dan weer een eclectische ideeënuitwisseling tussen Oost en West. Meest verrassend van al was echter de humor die Abou-Khalil stopte in zijn bindteksten en voorstelling van de muzikanten. Van de wat goedlachse naïviteit die je vaak in wereldmuziekmiddens hoort, was hier geen sprake. Hij trok resoluut de kaart van het zwartgeblakerde sarcasme (Amerikanen trekken naar het Midden-Oosten op muzikale zoektocht, en “Stand By Your Man” is eigenlijk gebaseerd op een Iraakse folksong) en ronduit absurde onzin (de laatste compositie heette veelzeggend “Shaving is boring, waxing is painful”).
Die eigenaardigheid betekende alleen maar dat het concert er nog opmerkelijker op werd, want dit was een voorbeeld van doorgedreven genrevermenging die met klasse in elkaar gestoken werd. Dat is zeker een gevolg van het feit dat Abou-Khalil einde jaren zeventig vanuit Beiroet verkaste naar Duitsland en zo kon werken aan een hybride tussenvorm dankzij dat perspectief van buitenaf. Het was alleszins een bruisend resultaat waarmee je wereldmuziek- als jazzliefhebbers bij elkaar kon brengen. Ze kunnen nooit genoeg van hun eiland afkomen.
