Waarom Hölderlin? Voor wie Brahms’ Schicksalslied kent, is deze vraag overbodig. Voor de anderen is er nu een overtuigend nieuw deel in de Perpetuareeks verschenen. Wie aan deze dichter begint, gaat een relatie aan voor het leven. Deze uitgave met een selectie van zijn Gedichten zal hierbij een fel gesmaakt attribuut blijven.
Dat Friedrich Hölderlins Gedichten tot “de honderd beste boeken aller tijden” behoren, daaraan kan niet getornd worden. Doch grote bekendheid geniet deze vroeg-romantische Duitse dichter niet. Des te meer is het een zegen dat uitgeverij Athenaeum nu een juweel van een uitgave aan hem wijdt. De vertaling van Hölderlins poëzie is een problematisch gegeven, wat ervoor zorgt dat er nooit sprake kan zijn van een definitieve versie. Vandaar ook dat het geen probleem is dat de originele Duitse tekst niet is opgenomen
Toch is er hier naar Perpetuaanse traditie alles aan gedaan om te verwonderen. Vertaler Ad den Besten levert niet alleen parels af, bovendien voegt hij een heuse handleiding tot Hölderlins ritmiek toe, samen met een beknopte synopsis van elk gedicht met minstens het jaar van ontstaan en het type poëzie. Het zijn handvatten die een eerste contact minder energie-eisend maken en de kans op een levenslange liaison vergroten. Ook het nawoord van Kester Freriks draagt bij tot de euforie. Zelf vertaalde hij al Hölderlins brieven voor Privé-domein, gebundeld als Onder een ijzeren hemel en schreef hij een roman met als titel Hölderlins toren. Niet moeilijk voor te stellen dat zijn enthousiasme en eruditie besmettelijk werken.
Het Schicksalslied van Johannes Brahms is een grootschalige werk voor orkest en koor en tevens de enige muzikale zetting die de componist maakte op poëzie van de visionaire dichter rond wiens figuur tot vandaag een mystiek van krankzinnigheid hangt. Het gedicht maakt eigenlijk deel uit van de gepoëtiseerde briefroman Hyperion en beschrijft de kloof tussen de zaligheid van het genie dat niet onderworpen is aan het noodlot en het desolate lijden van de alledaagse mens, speelbal van allerhande krachten. Dat Brahms’ compositie een paar radicale keuzes bevat met betrekking tot het tonale plan, is indicatief voor de mate waarin hij door Hölderlin geïnspireerd werd. Het typische Hölderliniaans element is de grote contrastwerking die Brahms op meesterlijke wijze in de muziek vertaalt. Overigens zijn Brahms en Hölderlin wel verwant aan elkaar in hun zin voor strenge vormvastheid en uitgedachte constructen. In Hyperion wordt er continu met contrasten gewerkt: tussen de getroebleerde moderne wereld en de heroïsche wereld van de klassieke Oudheid, tussen cultuur en natuur, tussen heden en verleden. Ook in de rest van Hölderlins oeuvre vinden we de tegenstelling tussen het hemelse en het aards-menselijke.
Je kan je simpelweg door Hölderlins poëzie laten ontroeren, of je kan op zoek gaan naar de invloed die hij op later perioden uitoefende. Zo is niet alleen Nietzsche ondenkbaar zonder Hölderlin, ook twintigste-eeuwse filosofen als Martin Heidegger lieten zich levenslang inspireren door deze figuur. Niet verwonderlijk dat Hölderlin een blijvende bron is van wetenschappelijke studies. Ook Stefan Hertmans droeg hieraan bij door de dichter als vertrekpunt te nemen voor zijn doctoraatsverhandeling “Hölderlin en de goden van onze tijd”. Een hele wereld gaat dus schuil achter deze Gedichten, een wereld die de lezer niet meer zal loslaten.
