De legendarisch tegendraadse Billy Wilder heeft altijd
verkondigd dat hij films tégen zijn gevoel in maakte. Wanneer hij
zich slecht voelde, dan had hij zin in een komedie. Wanneer hij
vrolijk was, dan draaide hij liever het soort harde films die hem
het label ‘The Great Cynic’ opleverde. Als dat waar is, dan moet de
naar Hollywood uitgeweken Oostenrijks-Duitse regisseur zowat de
gelukkigste mens ter wereld zijn geweest tijdens het maken van ‘Ace
in the Hole’, de meest cynische film uit zijn oeuvre. En dat wil al
wat zeggen voor iemand die zwartgallige klassiekers als ‘Double
Indemnity’ en ‘Sunset Boulevard’ op z’n naam had staan.
Een fenomenale Kirk Douglas speelt Chuck Tatum, een arrogante
journalist die na een mislukte carrière in het grote New York aan
de slag gaat als reporter bij een regionale krant in het kleine
Albuquerque in New Mexico. Tatum heeft een scoop nodig om terug aan
de top te geraken en ziet een gouden kans wanneer een zekere Leo
Minosa (Richard Benedict) vast komt te zitten in een grot. Met de
hulp van de corrupte sheriff en de verbitterde vrouw van Leo (Jan
Sterling) creëert Tatum een ongezien mediacircus dat hem terug in
de schijnwerpers brengt. En de arme sukkel die vast zit in de grot?
Die kan nog wel even wachten tot het nieuws is uitgemolken.
De door merg en been bijtende mediasatire ‘Ace in the Hole’ mag
vandaag dan wel geprezen worden als één van de beste films van
Billy Wilder, zestig jaar geleden waren de reacties zo negatief dat
het Wilders eerste flop uit zijn carrière zou worden. Het verhaal
van een sensatiegeile journalist die een ongeluk naar zijn hand
zette werd door de Amerikanen absoluut niet gepikt. “Billy Wilder
zou beter gedeporteerd worden”, foeterde een recensent. Nou zeg,
waarom zo cynisch?
Ze hadden nochtans beter moeten weten. Wilder kwam net van
‘Sunset Boulevard’ en had zijn cynische kantje al eerder laten zien
met ‘Double Indemnity’ en ‘The Lost Weekend’. Het bewijst dat ‘Ace
in the Hole’ toch net iets too close to home aanvoelde
voor meneer en mevrouw America. Wilder had de Amerikaanse
waarden al eerder ontmanteld (en zou dat later nog een paar keer
met veel plezier overdoen), maar ‘Ace in the Hole’ was gewoon een
te bittere pil om te slikken. Studio Paramount probeerde het tij
nog te doen keren met een jolijtige naamsverandering (‘The Big
Carnival’), maar het mocht niet baten, ‘Ace in the Hole’ werd
gedoemd tot een paar decennia bankzitten vooraleer zijn waarde werd
ontdekt en erkend.
De film mag dan bij de release als ongeloofwaardig bestempeld
zijn, we zullen eens vragen aan de Chileense mijnwerkers of ‘Ace in
the Hole’ zo overdreven ver van de realiteit zit. Billy Wilder
geeft een vlammende kritiek op de tabloidcultuur, die met de jaren
alleen maar actueler en relevanter is geworden. Yup, we
kijken naar u, News of the World en consoorten. Wilder haalt zowel
de sensatielust van de massa als het opportunisme van de media
(bad news sells best!) onderuit en doet dat op een even
meedogenloze als zwartkomische wijze. William Holden zei ooit
‘Billy Wilder has a mind full of razor blades.’ In ‘Ace in
the Hole’ waren ze op hun scherpst geslepen.
‘Ace in the Hole’ was niet alleen de eerste film die Wilder zelf
produceerde, het was ook de eerste keer dat hij het scenario zonder
zijn vaste partner in crime Charles Brackett schreef. Er
werd altijd gezegd dat Brackett de ‘zachtste’ en meest beschaafde
van de twee was, misschien daarom dat ‘Ace in the Hole’ één van de
meest pessimistische films van Billy Wilder is geworden. De onder
de gordel gemikte dialogen vliegen je tegen honderd per uur om de
oren (“I met a lot of hard-boiled eggs in my life, but you –
you’re twenty minutes.”), terwijl de donkere ironie als een
onheilspellende storm in de lucht hangt. En centraal staat Chuck
Tatum, een misantroop en opportunist die pas een glimp van zijn
geweten laat zien wanneer het – uiteraard – veel te laat is. ‘Ace
in the Hole’ is de meest Wildereske films van Billy Wilder, of
zoals Chuck Tatum het verwoordt: “even for Albuquerque, this is
pretty Albuquerque“.
Maar eigenlijk is ‘Ace in the Hole’ niet alleen een satire, maar
ook een stiekeme film noir. Eén die zich niet afspeelt in de
schaduwen van donkere steegjes in een grootstad, maar in open
daglicht onder de brandende zon van New Mexico. Chuck Tatum is de
cynische antiheld, Jan Sterling de medeplichtige femme fatale,
Richard Benedict het slachtoffer dat erin wordt geluisd en de rest
van de personages zijn toch ook vooral corrupte wezels met een
egoïstische agenda. Zo loopt de sheriff rond met een ratelslang in
een schoendoos (!) en zijn de ramptoeristen meer geïnteresseerd in
de kermis (inclusief reuzenrad en hotdogkramen) dan in de
reddingsoperatie. Enkel de hoofdredacteur van de regionale krant
gaat vrijuit. Hij is de verpersoonlijking van de journalistieke
integriteit: een man die tegelijk bretellen en een riem draagt, om
toch maar zeker te zijn. De manier waarop Wilder speelt met de
conventies van de film noir en ze integreert in een pijnlijk
accurate satire, maakt ‘Ace in the Hole’ alleen maar rijker en
scherper.
Ook visueel staat ‘Ace in the Hole’ sterk. Wilder onderschatte
maar al te vaak zijn eigen regietalent (‘just tell the
story!’ was zijn motto), maar hij speelt subtiel met de
metaforen van gevangenschap (Leo zit niet alleen vast in die grot,
maar ook in de manipulaties van Tatum) en ook de massascènes ogen
indrukwekkend. Let maar eens op scène waarin de ramptoeristen uit
de trein springen en als mieren naar de kermis lopen. David Lean is
er niks tegen. En dan is er nog die iconische eindshot waar
regisseur Spike Lee zo dol op was dat hij ‘m, als hommage,
gebruikte in ‘Malcolm X’.
Het nagelharde ‘Ace in the Hole’ is het vergeten meesterwerk van
Billy Wilder. Een profetische mediasatire die nu dichter bij de
realiteit aansluit dan zestig jaar geleden. Een geweldig compliment
voor de film, een bedroevende vaststelling voor onze maatschappij.
Klinkt cynisch, maar zo zou een sardonisch grijnzende Billy Wilder
het ongetwijfeld zeer graag gehad hebben.
