Journalist DIRK STEENHAUT snijdt zich wekelijks aan de scherpste kantjes van de rockmuziek.
De term Underground wordt bij ons vaak gebruikt om te verwijzen naar kunstenaars die, gewild of ongewild, buiten de mainstream opereren en het dus zonder noemenswaardige aandacht van de media moeten stellen. De economische consequenties daargelaten, verkeren undergroundartiesten in de westerse wereld doorgaans in een comfortabele positie, omdat ze precies kunnen doen wat ze willen. Voor de val van het communisme was dat in het vroegere oostblok wel even anders. Daar werd het maken van rockmuziek door de autoriteiten ontmoedigd door het als een strafbaar feit voor te stellen. Muzikanten werden er lastig gevallen en geïntimideerd door de geheime politie, voor de rechtbank gedaagd wegens ‘verstoring van de openbare orde’ en vervolgens in de gevangenis gestopt of het land uitgezet.
Een groep die dat allemaal aan den lijve ondervond, was Plastic People of the Universe, een even legendarische als invloedrijke Praagse band die actief was tussen 1968 en 1989 en, uit noodzaak, vooral een ondergronds bestaan leidde. De zopas verschenen dubbele complilatie Magical Nights put uit acht lp’s van het gezelschap en geeft dus een representatief beeld van wat de Plastics op muzikaal vlak, in hun verschillende bezettingen, hebben betekend.
De groep, opgericht door de inmiddels overleden bassist Milan Hlavsa, ontleende haar naam aan een song van The Mothers of Invention en was aanvankelijk sterk beïnvloed door Frank Zappa, The Velvet Underground en The Fugs. Gaandeweg ontwikkelde ze echter een eigen stijl, zeker zodra ze songs in het Tsjechisch ging schrijven. Wat begon als een in extravagante kostuums gehulde psychedelische band, groeide uit tot een avantgardistisch progrockcombo met jazz-invloeden en een unieke sound.
Plastic People of the Universe maakten het zich niet makkelijk: ze gebruikten teksten van de dichter-filosoof Egon Bondy, die bij de communistische regering in ongenade was gevallen. Na de Russische militaire invasie ten tijde van de Praagse Lente werden alle vrijheden teruggeschroefd. Daar was vooral de jongerencultuur, die onder invloed van ‘het decadente westen’ stond, het slachtoffer van. Plastic People verloren hun vergunning om op te treden en werden zo in de illegaliteit gedwongen. Concerten dienden clandestien in privéhuizen te worden georganiseerd. Bij die gelegenheden liepen zowel de muzikanten als het publiek het risico te worden opgepakt.
De compromisloze houding van de groep was de communistische censor een doorn in het oog, vooral omdat Plastic People of the Universe erin slaagden tapes het land uit te smokkelen, zodat platen als Egon Bondy’s Happy Hearts Club Banned, Leading Horses, Passion Play en Midnight Mouse ook hun weg vonden naar westerse oren. Toen meerdere bandleden werden gearresteerd, vormde dit voor Vaclav Havel, een fan van het eerste uur, de directe aanleiding tot het schrijven van Charta ‘77, een manifest dat de dissidente kunstenaarsbeweging in het toenmalige Tsjechoslowakije extra munitie gaf. Na de fluwelen revolutie hielden Plastic People of the Universe ermee op en stichtten de overblijvers een nieuwe band, Púlnoc (‘middernacht’). De muzikanten hielden altijd staande dat ze geen politieke activisten waren: hun enige ambitie was de muziek te maken die ze zelf wilden en zoals ze dat wilden. Magical Nights laat een groep horen die soms een beetje lofi klinkt, maar door haar brutale speelsheid, muzikaliteit en klankkleur (met altviool, klarinet en sax) ook na al die jaren nog ruimschoots het ontdekken waard blijft.
Eveneens buiten het gezichtsveld van het grote publiek, maar dichter bij huis, viert het Nieuwerkerkse postpunkgezelschap Perverted (By Desire) dezer dagen zijn vijfentwintigste verjaardag. Dat doet het met Vote Reverend Greed, zijn negende langspeler, die andermaal blijk geeft van een grote maatschappelijke betrokkenheid. Zo verwijst de cd-titel naar de bedenkelijkste aspecten van politiek, religie en economie in onze samenleving. Daarmee worden meteen een aantal thema’s blootgelegd die ook in de songs aan bod komen. In “The Buzz of the Silent Show” worden de uitwassen van de machocultuur op de korrel genomen, in “Planet Fear” wordt uitgehaald naar de schijnheiligheid van politici die de angst voor minderheidsgroepen doelbewust exploiteren om hun eigen, doorgaans bedenkelijke, agenda door te drukken. Maar Perverted staat voor méér dan ideologische beeldenstormerij. Zanger-gitarist Genis U., het enige bandlid dat tot dusver de hele rit heeft uitgezeten, komt net zo goed met persoonlijke nummers op de proppen, type “Tenderness” of “Night on Earth”.
In stilistisch opzicht blijft de groep trouw aan haar roots: stevige leftfield-rock, aangedreven door kregelige gitaren en een ritmesectie die in staat is bunkers te slopen. Wèl valt op dat Genis U zijn plaats achter de microfoon steeds vaker afstaat aan zangeres 2M, die overigens veel passie en overtuigingskracht in haar voordracht weet te leggen. “Lorsqu’il devient rouge” wordt dan weer gezongen door de Waalse theatermaker Patrick Duquesne. Met Vote Reverend Greed bewijzen de dame en drie heren van Perverted dat de punkethiek nog lang niet dood is en dat je ook in Nieuwerkerken een cosmopoliet kunt zijn. Zo hoor je “Jindabyne” gesamplede Pakistaanse (?) stemmen en mondt “Brilliant Idea” uit in akoestische tablareggae met dubingrediënten. Naar goede gewoonte klinkt het kwartet donker en bijtend en knallen de songs als granaten je huiskamer binnen. Een kwarteeuw koppigheid en volharding: zoiets verdient respect. Van ons mag Perverted er best nog een paar decennia bijdoen.
Van een heel andere orde is Learning, het indringende debuut van een 26-jarige songwriter die in het bevolkingsregister van Everett (bij Seattle) staat ingeschreven als Mike Hadreas, maar zich aan de wereld openbaart als Perfume Genius. Zo te horen heeft de man tijdens zijn jonge leven al veel duisternis gezien én serieuze fysieke en mentale beschadigingen opgelopen, maar is, zoals wel vaker gebeurt, het muziekmaken voor hem een goede therapie gebleken. Op zijn melancholische debuut, dat ons, qua intensiteit nú al doet denken aan klassiekers als Music for a New Society, Tonight’s The Night of Sister Lovers, hoor je hem geleidelijk uit een zeer diep dal omhoogklimmen.
Hadreas sloot zich een jaar op in het huis van zijn moeder, met zijn piano als enige gezelschap, en het resultaat is het journal intime van een labiele kerel uit een gebarsten familie, die voortdurend moest vechten om aandacht en affectie en, getuige “Mr. Peterson”, als tiener seksueel misbruikt werd door de leraar naar wie hij het meest opkeek. De andere songs op Learning handelen over druggebruik (“Perry”), de worsteling met zijn homoseksuele geaardheid (“Gay Angels”), (zelf)moord (het al weken door ons hoofd spokende “Look Out, Look Out”), pijn en onbehagen (al de rest). Het klinkt allemaal uiterst kwetsbaar, maar gelukkig vervalt Perfume Genius nooit in zelfbeklag. Bovendien weet hij precies hoe hij een verhaal moet vertellen: meestal houdt hij zijn -bondige- teksten zo vaag dat ze veel suggereren zonder de interpretatie van de luisteraar een al te specifieke richting uit te sturen.
Wat Learning zo onontkoombaar maakt, zijn Hadreas’ gave voor melodieën die zich recht naar je geheugen boren, zijn broze stem (die afwisselend herinnert aan die van Jason Lytle, Neil Young, Sufjan Stevens of Mark Linkous op zijn druilerigst) en de eenvoud van zijn spaarzaam aangeklede liedjes. Zoals gezegd staat de piano in de songs centraal, al komen daar in “No Problem” ook nog een synth en een orgeltje bij. De sound is lofi, want de cd werd in een huiskamer opgenomen, maar tegelijk ook warm. Learning is een slechts 29 minuten durende trip van afgrond naar katharsis: een collectie songs die je, zeker na enkele beluisteringen, niet meer loslaat. Wat ons betreft: één van de hoogtepunten van het jaar. Perfume Genius is op 25 oktober te zien in de Brusselse Botanique. U vindt ons op de eerste rij.
Sea Oleena, tenslotte, is de artiestennaam van Charlotte Loseth, een chanteuse uit Montréal die enkele maanden geleden voor het eerst van zich liet horen met de sobere ep Smudges. Inmiddels heeft ze de zes songs herwerkt en gepimpt met de hulp van haar broer-producer Luke en er een extra liedje aan toegevoegd. De atmosfeer op de nu titellloze verzameling blijft even etherisch en dromerig, maar de nieuwe, verfijnde versies klinken gelaagder. Er zijn een baslijn, wat percussie of hanclaps en een extra stem toegevoegd, waardoor de songs meer tot de verbeelding spreken. Sea Oleena experimenteert graag door verschillende vocale en instrumentale partijen op elkaar te stapelen, wat bijzonder goed uitpakt in “Swimming Story” en “Island Cottage”.
Net als Beach House en CocoRosie gebruikt ze folk als uitgangspunt, maar hult ze haar melodieën in een waas, waardoor je snel het gevoel krijgt naar de soundtrack bij je eigen dromen te luisteren. “Asleep at the Wheel” klinkt dan weer subtiel en breekbaar. Charlotte Loseth bedient zich uitsluitend van akoestische instrumenten, maar schrikt er niet voor terug haar partijen met een laptop te bewerken en te manipuleren. Deze kortspeler is een fraaie intyroductie tot haar artistieke universum. Alleen: bij de platenboer zul je Sea Oleena voorlopig niet aantreffen. Je kunt haar werk wel downloaden bij www.bandcamp.com en daarbij mag je zelf bepalen welk bedrag je ervoor over hebt. Een buitenkans die u niet mag laten liggen.
-
- The Plastic People of the Universe::
Magical Nights
- , Munster Records. www.myspace.com/plasticpeopleoftheuniverse
- Perverted:: Vote Reverend Greed, My First Johnny Weissmuller Recordings. www.myspace.com/pervertedbydesire
- Perfume Genius:: Learning, Matador. www.myspace.com/music/perfume-genius
- Sea Oleena:: Sea Oleena, Bandcamp. www.myspace.com/music/sea-oleena
