Holocaust




446 min. / USA /
1978

De verhouding tussen tv en cinema is altijd een erg moeilijke
geweest – tot ergens begin jaren negentig was het quasi ondenkbaar
dat een tv-productie ooit de kwalitatieve standaards kon halen van
een film. Er moest te snel gewerkt worden, voor een te breed
publiek van ettelijke miljoenen kijkers per wekelijkse aflevering
en – zeker in het geval van Amerikaanse producties – waren er te
veel beperkingen wat betreft taalgebruik, seks en geweld. Dat alles
veranderde in de jaren negentig met de opkomst van HBO, een
cable channel dat inhoudelijk nauwelijks beperkingen van
de censuur kende en dan ook al gauw de cinema inhaalde op dat vlak:
‘The Sopranos’, ‘Six Feet Under’, ‘Carnivale’ en zo kun je nog wel
een half uurtje doorgaan. Tot die tijd echter, waren de echte
uitschieters op tv erg zeldzaam – veel ambitieuzer dan pakweg ‘The
A-Team’ of ‘MacGyver’ werd het zelden. Maar af en toe was het toch
raak. David Lynch’s ‘Twin Peaks’ is een voor de hand liggend
voorbeeld, maar nóg veel eerder was er de WO II-reeks ‘Holocaust’,
gemaakt in 1978 voor Amerikaanse zender NBC. De populariteit van de
reeks valt nauwelijks te vatten: imdb meldt dat er in New York
problemen ontstonden met de waterdruk omdat iedereen tijdens de
reclame gelijktijdig naar het toilet ging. Op een ernstiger noot
waren er, bij uitzending in Duitsland, ex-nazisympathisanten die
zichzelf bij de politie gingen aangeven na het bekijken van
bepaalde scènes. De reeks won Emmy’s en Golden Globes, wordt zelfs
nu nog af en toe heruitgezonden op tv en is nu – het ging eens tijd
worden – eindelijk verkrijgbaar op dvd.

Het verhaal draait rond de joodse familie Weiss, die in het
Berlijn van de late jaren dertig weigert om zich te laten
intimideren door de escalerende pesterijen van de nazi-partij.
Vader Joseph (Fritz Weaver) is een minzame arts die gelooft dat het
allemaal wel in orde zal komen, zijn vrouw Bertha (Rosemary Harris,
beter bekend als de oma van Spider-Man) een koppige, trotse
Berlijnse madame die het vertikt om op de vlucht te gaan. Dat
hadden ze natuurlijk beter wel gedaan, want eens WO II in z’n volle
hevigheid losbarst, valt de familie volledig uit elkaar en één voor
één sterven de leden van de familie Weiss in concentratiekampen of
daarbuiten. Parallel aan hun verhaal zien we ook de ervaringen van
Erik Dorf (een schitterende Michael Moriarty), een advocaat die in
1935 uit geldnood voor de nazi’s gaat werken. Aanvankelijk is hij
een a-politiek man en hoegenaamd geen antisemiet, maar over verloop
van tijd speelt hij op topniveau mee bij de politieke en
ideologische beslissingen die aanleiding geven tot de
holocaust.

Het belangrijkste aan de reeks ‘Holocaust’ is simpelweg de
enorme narratieve kracht van de serie. Over een totale lengte van
zeven en een half uur slagen regisseur Marvin Chomsky en scenarist
Gerald Green er in om een verhaal te vertellen dat nauwelijks dode
momenten bevat. Het tempo ligt minder hoog dan wat we tegenwoordig
gewend zijn op tv én in de bioscoop, maar behoudt wel een
voortdurende spankracht. Veel daarvan heeft te maken met een goede
montage: naarmate de verschillende leden van de familie Weiss zich
verspreiden (één van de zonen, gespeeld door een jonge James Woods,
belandt in Buchenwald, een ander loopt weg en komt terecht bij de
partizanen, de ouders eindigen in het getto van Warschau en ten
slotte in Auschwitz en ga zo maar door), vertakt de plot zichzelf
automatisch verder en verder. Uiteindelijk hebben de makers af te
rekenen met ongeveer vijf à zes verschillende verhaallijnen
(waaronder ook die rond Erik Dorf) die allemaal even veel aandacht
moeten krijgen en allemaal in leven moeten worden gehouden voor het
publiek, zodat we ze niet vergeten zijn tegen de tijd dat we ze nog
eens zien. En die truc spelen Chomsky en Greene op magnifieke wijze
klaar. Vanuit het oogpunt van eenvoudige storytelling is
‘Holocaust’ een bijzonder knappe prestatie.

Niet dat die prestatie zonder gebreken is. De makers hadden
zichzelf klaarblijkelijk als doel gesteld om zo veel mogelijk
verschillende aspecten van de holocaust in beeld te brengen, opdat
ze aan hun reeks een air van allesomvattendheid zouden kunnen
geven. We krijgen zowel de hoogste rangen van de nazitop te zien,
als zowat alles dat een jood maar kon overkomen tijdens WO II,
inclusief opsluiting in getto’s, deelname aan het verzet en het
leven en sterven in verschillende concentratiekampen. De ambitie om
zo veel mogelijk verschillende locaties en historische
gebeurtenissen in beeld te brengen, zorgt er voor dat Gerald Greene
als scenarist (en schrijver van het originele boek) soms serieus
aan zijn plot moet trekken en sleuren, met onwaarschijnlijkheden
als gevolg. Het wilt bijvoorbeeld toch wel net lukken dat
opstandige zoon Rudi Weiss, die bij het verzet gaat, ergens in een
verloren boerengat nabij Kiev uitgerekend zijn nazi-schoonbroer
tegenkomt, zeker. Dat soort van truken van de foor, die
waarschijnlijk gewoon nodig waren om de personages overal te
krijgen waar ze moesten zijn, gaan op den duur behoorlijk opvallen.
Wat daarom nog niet betekent dat ze per sé afbreuk doen aan de
kracht van de reeks.

Want die kracht ligt voor een groot deel in de manier waarop
‘Holocaust’ de geschiedenis kan terugbrengen tot een persoonlijk,
menselijk niveau. De personages zijn overtuigend genoeg om er voor
te zorgen dat er een menselijk gezicht wordt geplakt op zowel de
slachtoffers als de boosdoeners. Een anonieme groep joden en een
anonieme groep nazi’s wordt hier sterk geïndividualiseerd, wat er
voor zorgt dat we ook emotioneel iets gaan voelen bij wat we
zien.

Visueel is ‘Holocaust’ dan weer minder indrukwekkend. De sets en
de kostuums zijn in orde en weten een vrij authentiek tijdsbeeld te
creëren, maar het camerawerk is eerder doordeweeks (wat natuurlijk
ook een gevolg kan zijn van budgetbeperkingen). Die indruk wordt
overigens niet verholpen door de kwaliteit van de huidige
dvd-release: kon er nu echt geen digitale poetsbeurt van af? In
ieder geval is de keuze van shots en het kleurengebruik maar weinig
geïnspireerd.

Blijven er nog de acteurs, waarvan enkelen (James Woods, Meryl
Streep) later nog bijzonder succesvolle carrières zouden uitbouwen,
terwijl anderen in de relatieve obscuriteit bleven. Het niveau van
het acteerwerk is haast unaniem hoog, met als absolute uitschieter
Michael Moriarty, die een gewaagd ingehouden vertolking geeft als
nazi Erik Dorf. Hij toont zelden openlijke emotie, maar suggereert
in de plaats daarvan een man die zichzelf emotioneel en moreel
helemaal platlegt – die alle gevoelens in zichzelf vermoordt, omdat
hij ergens diep vanbinnen best weet hoe fout hij wel zit. De
subtiliteit van Moriarty’s vertolking is zo goed dat je het gelijk
jammer begint te vinden dat hij nooit is doorgebroken tot de
mainstream.

‘Holocaust’ is en blijft hoe dan ook een krachtig stukje
historische fictie, voortdurend fascinerend en met een sterke
emotionele slagkracht. En daarbij: een tv-serie er voor kan zorgen
dat half New York tegelijk gaat plassen, kàn toch niet slecht
zijn?

8
Met:
Fritz Weaver, James Woods, Meryl Streep, Michael Moriarty, Joseph Bottoms, Iam Holm, David Warner, Rosemary Harris
Regie:
Marvin Chomsky
Duur:
446 min.
1978
USA
Scenario:
Gerald Greene

verwant

The Laundromat

Hoewel Steven Soderbergh de afgelopen jaren al een paar...

Mamma Mia! Here We Go Again

Het songbook van Abba bevat voldoende liedjes die zich...

The Post

Steven Spielberg is wellicht de invloedrijkste nog levende regisseur:...

Into the Woods

Het trauma van Les Misérables was nog maar net...

August: Osage County

Tracy Letts kent u misschien als senator Andrew Lockhart...

aanraders

La Bête

De naam Bertrand Bonello laat misschien niet bij iedereen...

Dune Part Two

Na het opvallende succes (de film haalde een allesbehalve...

The Iron Claw

Regisseur Sean Durkin is een kei in het evoceren...

Human Forever

“Hoe ga je met dementerende mensen om?” moet plaats...

Dream Scenario

‘Nicolas Cage is de enige acteur sinds Marlon Brando...

recent

Ilja Leonard Pfeijffer :: Alkibiades

Bekroond, gelauwerd, alom gelezen en geprezen: zonder overdrijven mogen...

¥$ :: Vultures 1

Doorheen zijn hele carrière zijn twee elementen altijd dominant...

Talk Show

27 maart 2024Botanique, Brussel

Eind jaren tachtig sloegen alle rockers plots aan het...

Arthur The King

Uitgerekend in de week dat Joe Camp – de...

Hors-saison

Met zijn sociaal bewogen films past Stéphane Brizé binnen...
Vorig artikel
Volgend artikel

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in