Acht jaar geleden hield Andy Yorke het bij zijn groepje Unbelievable Truth voor bekeken. Een middelmatig tweede album, een ongemak met zijn rol als frontman en de druk om de broer van een Radiohead te zijn, eisten hun tol, en Yorke trok de wildernis van het Russische zakenleven in. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en vandaag is er een eerste soloplaat, eenvoudigweg Simple geheten. En er zijn voornemens: "Deze keer doe ik het juist."
enola: Het was lang geleden dat we nog iets van je hoorden.
Yorke: "Ja. Het songschrijven zelf was een langzaam proces. Het duurde even eer ik opnieuw wilde schrijven, en het ging ook niet vanzelf. Elke stap was moeizaam, want muziek maken is nu eenmaal niet meer wat ik fulltime doe. Ik probeerde het in te passen in een leven waarin ik ook een betaalde job moet bolwerken."
enola: In 2000 zwoer je nooit meer iets met de muziekbusiness te maken willen hebben. Wat ging er eigenlijk fout toen?
Yorke: "Een combinatie van factoren. Ik heb me bijvoorbeeld nooit echt op mijn gemak gevoeld in de rol van frontman. Het hoorde niet dat ik dat was, vond ik. Achteraf bekeken denk ik dat het goed was dat ik toen uit de band ben gestapt. Zo kon ik mijn studies afmaken, Russische politiek gaan studeren en doen wat ik nu doe. Ik dacht toen ook dat ik ongelukkig was door de hele muziekindustrie. Nu zie ik in dat daar veel meer fundamentele redenen voor waren. Toch: het was een evolutie die ik moest doormaken en ik ben blij dat ik er even afstand van heb genomen. Nu kan ik terugkeren naar de muziek, in de wetenschap dat het misschien nooit mijn hoofdbezigheid gaat worden. En dat is goed."
enola: Had je hele ongemak er eertijds ook niet mee te maken dat je broer Thom Yorke heet en je onvermijdelijk met hem vergeleken wordt?
Yorke: "Dat was waarschijnlijk wel één van de redenen dat ik het moeilijk vond om een frontman te zijn. Het weegt op je om dag na dag geconfronteerd te worden met vergelijkingen, je optredens aangekondigd te zien als ’broer van’,… Dat is gewoon dom en deprimerend. Moeilijk was het dus zeker, want ik verwacht absoluut niet om groot te worden. Ik wil niet eens op hetzelfde niveau spelen als Thom, al vind ik zijn muziek geweldig. Ik wil mijn eigen niche waar ik wat kan spelen en voor de rest heb ik mijn bezigheden waar ik me tevreden mee stel. "
enola: Hoe voel je je nu over muziek maken en een plaat uitbrengen?
Yorke: "Een stuk meer ontspannen dan vroeger. Het opnemen van de plaat was een fijne ervaring. Ik heb de muziek in 2000 kwaad achter me gelaten, en het is goed dat ik nu kan goed maken. De dingen die ik vroeger niet zo graag deed, storen me niet zo hard meer. Ik ben over dat ongemak. Ik voel me ook bevoorrecht dat ik opnieuw met geweldige muzikanten mag spelen, zelfs al kan ik hen niet betalen wat ze waard zijn."
enola: "Voor het eerst was ik verantwoordelijk voor het hele schrijfproces van begin tot einde. Dat was erg bevrijdend," zeg je in de begeleidende tekst bij het interview. Je voelde je niet op je gemak binnen een groepsdynamiek?
Yorke: "Ik bulkte in die tijd niet echt van het zelfvertrouwen, en al zeker niet op muzikaal vlak, dus liet ik anderen altijd de controle nemen. Ik had wel de ideeën, maar wist nooit hoe ik ze moest afwerken en dus liet ik de andere groepsleden daar mee aan de haal gaan, waardoor ik me minder betrokken ging voelen. Nu werd ik gedwongen om alles zelf te doen, en moest ik een idee dus volledig uitwerken tot een afgewerkte song."
"Nigel speelde zijn producerrol geweldig door me vooral niet te sturen: "Doe het hoe jij het wilt", was zijn aanwijzing. Het was heel fijn om opnieuw met hem te werken. Met iemand anders als producer had ik nooit zoveel geleerd. We kennen elkaar al zo lang dat het heel gemakkelijk werken was."
enola: "Know that it’s simple" zijn de eerste woorden op de plaat. Een nota aan jezelf?
Yorke: "Absoluut. Ik heb het mezelf jarenlang te moeilijk gemaakt in mijn leven. Dat nummer is voor mij een manier om de weg te vinden uit het bos waarin ik verdwaald was. Alsof ik me na jaren ronddwalen plots realiseerde dat de weg naar buiten maar een paar meter verder lag. Dat is wat ik de laatste tijd heb geleerd, en daar gaat het album vooral over."
enola: "Simple" is ook een mooi woord om je muziek te beschrijven, vind ik. Niet in de betekenis van ’eenvoudig’, maar als: ’bescheiden, niet moeilijk om moeilijk te doen, eerlijk’.
Yorke: "Misschien. Er zijn ook mensen die vinden dat het een ironische titel is omdat de plaat complex is. Maar het is eenvoudig, ja. Dat komt omdat ik een erg naïeve songschrijver ben. Ik weet niets van muziektheorie, weet nog altijd niet veel over hoe ik een nummer moet schrijven. Alles gaat erg instinctief bij mij. Je moet niet bij mij zijn voor de ingewikkelde akkoordenschema’s, plotse toonaardwisselingen middenin een song. Ik zou niet eens weten hoe ik dat moet. "
enola: Toen ik je vanavond zag spelen kon ik niet anders dan denken: "Dit is het geluid waar Coldplay stadions mee vult, maar zijn songs zijn wel tien keer beter".
Yorke: "Ja, misschien wel. Maar blijkbaar zijn ze ook tien keer minder toegankelijk. Enfin, de jongens van Coldplay moeten toch ergens iets beter doen als je hun succes bekijkt. Ik herinner me in elk geval hoe ze een paar keer naar onze optredens zijn gekomen toen ze nog maar wat aanmodderden. Ik geloof wel dat ze een soort van fans waren, die indruk kreeg ik toch."
enola: Simple sluit opnieuw meer aan bij het geluid van Almost Here dan de tweede Unbelievable Truth-plaat Sorrythankyou. Heb je het gevoel dat je toen ergens het spoor bijster raakte?
Yorke: "Ja. Voor een deel hadden we gewoon last van het ’tweede albumsyndroom’. We hadden jarenlang geschaafd aan onze eerste songs, omdat we dat nu eenmaal graag deden, niet omdat we een platencontract hadden. En plots vonden we onszelf terug in de positie dat we een tweede plaat moesten maken omdat dat nu eenmaal de bedoeling was, en het was veel moeilijker om zomaar om die reden te gaan schrijven."
"Voor ons debuut leefden we ook samen en dat was dan wel in vrij onromantische, allesbehalve inspirerende omstandigheden, maar het was geweldig om samen te zijn en songs als "Higher Than Reason" te schrijven. Voor Sorrythankyou vonden we diezelfde vonk niet. En we realiseerden ons pas achteraf dat onze songs niet echt je dat waren en dat we beter nog wat wachtten voor we een nieuwe plaat opnamen."
enola: Was er dan niemand die jullie dat vertelde?
Yorke: "Well… Neen, geloof ik… neen. Niet echt." (lachje)
enola: Je woont en werkt al jaren op geregelde tijdstippen in Rusland. Vanwaar komt de passie die je al van jongs af voor dat land hebt?
Yorke: "Toen ik twaalf was ben ik Russisch gaan leren omdat dat op die leeftijd wel iets cool leek om te doen. Zo ben ik een voorliefde voor de cultuur van het land gaan ontwikkelen toen ik vanaf 1987 een aantal keer naar daar ben gegaan. Het was een fascinerende tijd om daar te zijn terwijl de Koude Oorlog ten einde liep, de Berlijnse Muur viel. Er hing een optimistische verwachting dat heel het Oostblok net als ons zou worden; één grote familie. The Scorpions brachten "Winds Of Change" uit; dat vat het zo wat samen, denk ik. (lachje) Nogal amusant achteraf gezien, maar dat optimisme was toen erg tastbaar. Ik heb toen heel wat Russische vrienden gemaakt. Ik zal niet zeggen dat het naïef was, maar je vond mekaar nogal snel als je allebei student was."
"Natuurlijk draaide het zo mooi niet uit. In de jaren negentig ging het allemaal naar de knoppen. Mijn vrienden moesten moeite doen om te overleven. Ik vind het vooral erg deprimerend om te zien hoe tegenwoordig de notie van democratie helemaal weggelachen wordt omdat ze dat associëren met die periode van chaos en verval onder Jeltsin. Het pijnlijke is dat wat je aanvankelijk dacht, dat de Russen de democratie wel zouden omarmen naarmate er een grote middenklasse zou groeien, niet is uitgekomen: ook zij denken dat het woord ’democratie’ een grap is en dat politici verkiezingen en de media toch volledig naar hun hand zetten. Iedereen gaat er van uit dat het zo is, en probeert zijn leven te leiden zonder zich er iets van aan te trekken. Russische politiek is een behoorlijk afschuwelijke zaak om te bestuderen, vrees ik. Het echt interessante om te volgen is het zakenleven daar, en dat is wat ik tegenwoordig doe: ik volg dat en schrijf er rapporten over. "
enola: Er bestaat iets als de Slavische ziel, een heel melancholische ingesteldheid. Voel je daar verwantschap mee?
Yorke: "Ja. Ik hield ervan om tijdens mijn studies die grote negentiende-eeuwse klassieke auteurs te lezen, en dan vooral Dostojevski. Ik veronderstel dat ze wat aansloten bij mijn nogal zwartgallige persoonlijkheid. (lacht) Ik vond het ook geweldig hoe je in het begin van de Jeltsinjaren nachtenlang kon zitten discussiëren in iemands keuken over om het even wat, terwijl heel wat onderwerpen in Engeland taboe blijven. Vriendschappen zijn er een pak intenser. Maar ook dat sterft uit; iedereen probeert nu gewoon rond te komen en heeft de tijd niet meer om zo laat op te blijven. "
enola: In al die jaren dat het stil lag, bleef je wel contact houden met je fans via internet. Was dat belangrijk voor je?
Yorke: "Absoluut. Zo moet het ook gebeuren vandaag de dag. Het heeft mij zelf ook veranderd trouwens. Ten tijde van Unbelievable Truth voelde ik me er ongemakkelijk bij en ging ik de fans na een optreden zeker niet opzoeken. Nu doe ik dat vaak, en ik vind het zelfs fijn. Eigenlijk is het zelfs heel menselijk om dat te doen. Dus ja: ook dat is één van die dingen die ik bewust juist probeer te doen deze keer. "
enola: "Rise And Fall" — niet toevallig het laatste nummer van de plaat veronderstel ik — besluit je hoopgevend met "We’re not just back where we started from/Ready for another rise and fall". Deze keer wordt het anders?
Yorke: "Ja. Het is een kleine reminder aan mezelf dat er niets mis mee is om terug te keren. Dat het niet gewoon het herschrijven van de geschiedenis is. Deze keer wil ik het juist doen. En om de juiste redenen."
