Kristin Hersh behoeft weinig introductie. Ze wist in haar
ondertussen al meer dan 20 jaar overspannende carrière
verschillende generaties aan te spreken: medio jaren tachtig maakte
ze furore met Throwing Muses, een decennium later begon ze ook
onder eigen naam potten te breken en in 2003 richtte ze mee het
punkensemble 50 Foot Wave op. Eerder dit jaar bracht ze het fijne
‘Learn To Sing Like A Star’ uit en deze plaat presenteert ze nu op
een nieuwe tour als solo-artieste. In België aangekomen plaagt een
griepje haar, maar daar viel op een iets lagere stemtoon en enkele
hoestbuien weinig van op te merken. Haar uitgesproken mening stak
ze niet onder stoelen of banken, maar daarmee samen weergalmde ook
haar aanstekelijke lach rijkelijk doorheen de ruimte. Prettig
gestoord en non-conformistisch, zo hebben we het graag!
enola: Vanavond sta je hier gewapend met Learn To Sing Like A
Star, je eerste soloplaat in vier jaar tijd. Voelt het goed om
terug eens alleen plaats te nemen op het podium na enkele jaren die
hoofdzakelijk gevuld waren met 50 Foot
Wave?
Eigenlijk speel ik nu met meer bandleden dan ooit tevoren: er nemen
nu vijf mensen plaats op het podium! De gecontroleerde chaos van 50
Foot Wave verschilt dus niet zozeer van de gecontroleerde chaos van
enkele strijkers én de leden van 50 Foot Wave, die bij deze tour
dienst doen als mijn ritmesectie. Toch heb ik het verschil gevoeld
toen ik me niet meer kon verschuilen achter de band, of het nu om
de naam, het geluid of het veiligheidsnet van een rockclub gevuld
met gierende dronkaards gaat. Wanneer de naam de mijne wordt, de
locaties verschuiven naar theaters en de druk op mijn schouders
terecht komt, word ik dat gewaar.
enola: Alle ogen zijn weer op jou gericht.
Zo is het, en ik ben verlegen. Daarom speelde ik graag in een
punkrockband. Het was moeilijk, maar ik ben teruggekeerd naar mijn
dagelijkse job en ben eigenlijk vereerd dat ik dat kan doen. Klagen
mag ik niet, maar ik voel niet de impuls om een show te geven die
andere artiesten wel hebben. Ik zou liever in mijn kamer zitten met
mijn muziek en die van daaruit versturen. Maar dat is geen job,
juist?
enola: Na The
Grotto, je vorige plaat en een zeer intiem album, is dit een
terugkeer naar de rock. Was deze switch gepland?
Ik maak blijkbaar geen uitgekiende beslissingen; ik probeer, maar
het lukt me nooit. Toen ik eraan bezig was, begreep ik niets van
‘The Grotto’. Ik vroeg me steeds af waarom die plaat zich nooit wou
laten afwerken. Met overdubs probeerde ik de productie af te
ronden, maar dit resultaat was nooit zo geslaagd als de
onaangeroerde song en dus deletete ik ze steeds opnieuw. De enige
overdubs die ik in ere liet waren Andrew Birds viool en Howe Gelbs
piano. Er staan zelfs geen backing vocals op de plaat! Maar op een
bepaald moment moet je de attitude aannemen die je tegenover je
kinderen gebruikt: “Wat je ook wil dragen, ik zal steeds van je
blijven houden”. Ik bracht ‘The Grotto’ uit op dezelfde dag als de
Throwing Muses-plaat en schonk er verder eigenlijk geen aandacht
meer aan. Het was duidelijk dat het materiaal te fragiel was om mee
op tournee te gaan. Nu ja, ik trok de baan op met Andrew en Howe
maar speelde geen enkel nummer van de plaat omdat ze te vreemd en
poreus klinkt. Daarna ging ik maar de wereld rond met de Muses. Pas
vorig jaar, nadat 50 Foot Wave drie platen had uitgebracht en een
miljoen tours had ondernomen, begon ik opnieuw naar ‘The Grotto’ te
luisteren en toen werd het de plaat van het jaar voor mij. Ik
studeerde alle nummers opnieuw in en deed er live-sessies mee.
Wanneer ik dan aan deze plaat begon, dacht ik dat ze zeker en vast
zou klinken als mijn geliefde ‘Grotto’. Natuurlijk weigerden deze
songs opnieuw de kleren te dragen die ik voor hen in gedachten had.
Ze respondeerden niet op de vloeiende timing of eigenaardige
schoonheid die mij zo dierbaar geworden was. Het klonk alsof ik
niet meer in het juiste tempo kon spelen. Wanneer Dave Narciso, de
drummer, gedetailleerde emotionele passages probeerde te spelen,
leek het alsof hij de mist in ging. Naar mijn mening is productie
dus niet meer dan een reeks fouten tot je één ding goed doet en
daarmee verder gaat. Het enige wat we goed konden doen, was afgaan
op een clicktone. Eens we die gevonden hadden, moest al het
materiaal maar overeenkomen met dit grote, opgekuiste geluid. Zo
gingen de nummers bijna als anthems klinken. Ik blijf het een rare
plaat vinden, het is net een Broadway soundtrack. Toch wist ik dat
de tracks er waren en dat er in de studio romantiek in de lucht
hing. Dus waar de songs ook maar naar vroegen, weer moest ik
zeggen: “Ik zal steeds van jullie blijven houden!”.
enola:
Het is een natuurlijk proces.
En ik ben steeds verrast! Ik moet het zien als een elegante
productie, maar ik merkte dat ik mezelf er bijna begon voor te
excuseren door de korte instrumentals er tussen te steken: een
klein beetje vreemde chaos zoals op ‘The Grotto’.
enola: Ze zijn er dus om onze aandacht even af
leiden.
Ik denk dat ze er voornamelijk zijn om mezelf beter te doen voelen.
Ook voor mij voelde het groots en verwarrend aan. Ik hou niet van
uitgebreide producties, maar dit werkte nu eenmaal het best. En nu
tour ik met een ritmesectie en strijkers, maar dit is hoe het
materiaal moet klinken. Op een podium is het alsof er een tornado
voorbij raast.
enola:
Wat iedereen meteen opviel, was hoeveel variatie er op deze plaat
te vinden was. Niet alleen tussen de verschillende tracks, maar ook
binnen de songs zelf. Een rocktrack als ‘Peggy Lee’ krijgt
bijvoorbeeld een fragiel kantje door hem te laten eindigen in een
zee van strings. Hou je van deze muzikale
contastwerking?
Niet alleen ikzelf, het materiaal houdt hier ook van. De mens is
ook een complex wezen waarbij je in de loop van een dag extremen op
het vlak van gedragingen zal zien. Een song moet complex genoeg
zijn om deze extremen te tonen, want anders wordt het
eendimensionaal. Anders zal het niet lang meegaan en zal niemand
het ook oppikken. Ik kan me ook eendimensionaal voelen en vaak
zelfs op het moment dat ik een nummer aan het schrijven ben, maar
dat nummer is pas afgewerkt wanneer ik het verder aanvul met de
andere dimensies.
“Je
moet teksten de kans geven even mooi te zijn als water”
Deze twists zijn ook merkbaar in de teksten, die bol staan
van volta’s en duistere woordspelletjes. Ze lezen als een stream of
consciousness. Ontstaan ze zo of moet je je er soms toch enkele
uren over buigen om de woorden te wikken en te
wegen?
Ik probeer er niet bij na te denken, wat toelaat dat je
beslissingen maakt op basis van schoonheid. Ik denk dat deze
schoonheid het meest noodzakelijke element is, zoals een dorstige
in de woestijn een plas water ziet. Je moet teksten dus de kans
geven om even mooi te zijn als water, wanneer dit je grootste
noodzaak is. Wat een tekst lelijk maakt, is wanneer je hem
neerhaalt tot het niveau van je persoonlijke onderbewustzijn. Met
je eigen psychologische bagage zal een song niet lang meegaan. Ken
je de uitdrukking ’telling a dream to at
watercooler’?
enola:
Neen, maar je maakt me nieuwsgierig.
We zeggen dit soms in Amerika. Het verwijst naar de situatie waarin
een bediende bij de waterbidon op kantoor een droom aan zijn
collega’s vertelt en iedereen die kan analyseren behalve hijzelf.
Je vertelt meer over jezelf dan zou mogen en dit verveelt mensen.
Dergelijke songs zullen ook alleen maar ergernis opwekken. Een
nummer dat daarentegen te situeren valt in het collectieve
onderbewustzijn zal iedereen kunnen aanspreken. Ik denk niet na
over editing, het enige proces dat gebeurt is het weghalen van de
persoonlijke schoonheidsfoutjes. Zelf ben ik er beter mee af, want
de woorden stokken niet langer in mijn keel en ook de anderen zijn
erdoor beroerd. Natuurlijk zijn ze steeds op een manier
autobiografisch, anders zou ik er niet de geschikte performer voor
zijn.
enola: Dat is waarschijnlijk dan ook de reden waarom op de plaat
zoveel meer you’s dan I‘s
voorkomen?
Inderdaad. Als je de you’s zou volgen zou het heel moeilijk zijn om
er een lijn in te vinden want ik spreek heel veel verschillende
personen aan, die me allemaal wat bijgeleerd hebben. Als ik iets
tegen hen zeg, moet dit het effect hebben van een song af te
werken. Ik zal iets opsteken van een bevriende junkie en zijn
woorden of daden zullen van respons voorzien worden in mijn
materiaal. De muziek zelf selecteert de ervaringen en werkt zo naar
een pointe toe. Ik schrijf geen nummers voor iemand of over mezelf;
de personages komen en gaan en zo kan het nodige gezegd
worden.
enola: Op je blog viel me in het kader van je teksten iets
merkwaardigs op. Wanneer je Trina Schoemaker ontmoette nadat ‘Learn
To Sing Like A Star’ uitgebracht was en haar een exemplaar
overhandigde, begon ze onmiddellijk de teksten te lezen. Je schreef
dat dit je heel ongemakkelijk deed voelen. Vanwaar deze
reactie?
Ze is bovendien ook een van de producers en had de plaat gemixt,
dus ze had alle teksten ondertussen wel al gehoord. Wanneer de
teksten buiten de context van de song neergepend worden of wanneer
een naaste ze kan aanzien als een venster naar mijn psyche, voel ik
me er niet langer op mijn gemak bij. Het lijkt dan alsof ik deze
woorden ook in een gesprek zou kunnen zeggen, waardoor ik wel
volstrekt waanzinnig moet lijken. Ik print die woorden alleen maar
in het boekje omdat, hoewel ik ze enkel hoor als een fonetische
melodie, anderen ze als lyrics aanzien. Natuurlijk is dat wat ze
zijn, maar ik kan ze niet buiten de context van de song horen: voor
mij is het een instrument dat samen met de muziek bespeeld wordt.
Wanneer ik in de studio zeg dat ik onder geen beding de teksten bij
de plaat laat drukken, beginnen mijn bandleden en mijn echtgenoot
bovendien eigen versies van de tracks te maken die zo beledigend
mogelijk klinken.
enola: Er wordt druk op jou uitgeoefend.
En elke keer winnen ze omdat ze de meest zinloze ideeën krijgen die
me ofwel als een idioot ofwel als een neonazi afschilderen.
enola:
En toch, bij veel artiesten zijn de teksten naast de song
nietszeggend. Bij jou kan je vaak de lyrics uit de context nemen en
als poëzie serveren.
Dat moet wel, want ze moeten geanalyseerd kunnen worden. Zoals een
nummer van Vic Chestnut, dat je even goed als een gedicht kan
aanzien. Als één woord op de verkeerde plaats staat of als ikzelf
te aanwezig word, dan valt de hele constructie in duigen. Ik
beschouw ze gewoon als een eigen bezit, hoewel ik het helemaal niet
erg vind als mensen die me niet kennen ze lezen. Bij vrienden is
het een andere zaak, want mijn songs laten me dingen zeggen die ik
eigenlijk helemaal niet wil uiten. Ze zijn zonder twijfel mooi,
maar ik wil niet teveel blootgeven of iemand ermee kwetsen.
enola: Enkele jaren geleden zei je in een interview: “If I
don’t turn ideas into songs, they get stuck in my head and can make
me sick”.
‘Idee’ is hier niet het juiste woord, eerder ‘song’. Als een song
in mijn hoofd vast komt te zitten, dan is het als een
stuiptrekking: er komt een verhoogd bewustzijn van wat belangrijk
is en wat niet. Als bij elektriciteit komt mijn haar recht te staan
en word ik alert. Ik zou het niet meteen met één bepaalde emotie
verbinden, op dat moment moet ik vrij zijn van gevoelens zodat het
nummer zichzelf kan vormen. Het is alsof je met een blok klei
begint en eindigt met een standbeeld. Ik zou nooit beginnen
schrijven als ik me depressief voel, want dan begin je gewoon te
zagen.
enola:
Dit is het tegenovergestelde van wat veel artiesten als de
therapeutische kracht van songwriting omschrijven.
Het voelt niet aan als een catharsis. Het is daar en heeft nood aan
mijn verhalen. Wat er is, is er maar ik ben er om er muziek van te
maken. Als ik een standbeeld zou kunnen maken, zou het een
standbeeld worden, maar ik kom nu eenmaal uit bij een song. Velen
lijken zelfexpressie te verkiezen, maar dan zou het op den duur een
dagboek worden. Daarenboven ga je er dan van uit dat de luisteraar
echt om je geeft en dat is verkeerd. Het moet niet mijn soundtrack
zijn, maar die van anderen.
“Ik
ben een persoon, wat dan nog dat ik een vrouw ben?”
Nog een anekdote die me bijbleef uit je blog: na een
concert ontmoette je een meisje van elf dat je kwam vertellen dat
ze haar eigen rockgroep ging opstarten. Je eerste reactie was
letterlijk: “Noooo!”. Nochtans ben je zelf begonnen songs
neer te pennen toen je negen was. Vind je dit achteraf beschouwd te
jong?
Mijn grootste probleem was dat het ging om een kamp waarbij jonge
meisjes rockgroepjes vormden en dan aan het einde een show ineen
staken voor een hele hoop toeschouwers. Dit is niet de bedoeling,
het moet steeds om muziek gaan. Ik begon inderdaad op mijn negende
te schrijven, maar het duurde vijf jaar vooraleer ik op een podium
stond en nog was dat te vroeg. We waren veertien en traden op in
clubs waar we gezien onze leeftijd normaal niet binnen mochten.
Binnenkomen langs de achterdeur en beweren dat muziek draait om de
show is zo fout. Je moet je in stilte terugtrekken en geobsedeerd
zijn door muziek. Het showelement kan er later bijkomen, maar is
dan een noodzakelijk kwaad om je naam als muzikant te verkopen. Bij
het elfjarig meisje begon iedereen erop te hameren dat het om
vrouwelijke emancipatie ging. Waarom zouden ze haar daarop attent
maken? Laat haar daar later over nadenken. Laat haar met jongens
spelen. Laat haar op zichzelf een kind zijn en niet dingen doen
waarover ze zich binnen tien jaar misschien schaamt. Ik had niet de
juiste reactie, want voor het meisje moest ik als rockheldin
fungeren terwijl haar begeleiders “girl power” scandeerden. Ik
vroeg ze of er ook jongens bij de groep waren en ze schreeuwden uit
dat zelfs de leiding volledig uit vrouwen bestond. Dan denk ik bij
mezelf: ik heb vier zonen en ik zal ze nooit de rug toekeren omdat
muziek een uitlaatklep voor onderdrukte vrouwen is. Ik ben geen
onderdrukte vrouw! Ik ben een persoon, wat dan nog dat ik een vrouw
ben?
enola:
In het begin van de jaren negentig werd je nochtans aanzien als één
van de pioniers in het doorbreken van de geslachtspatronen door aan
te tonen dat een vrouw op een podium meer kan uitdrukken dan
kwetsbaarheid of opstandigheid. Wat vind je dan van dergelijke
opmerking?
Het is een goede zaak, maar ik wou eigenlijk dat men niet hoefde te
zeggen dat mannen en vrouwen op een bepaalde manier van elkaar
verschillen. In mijn ervaring is dit niet juist. We moeten er
natuurlijk over blijven spreken, maar dit is wel een spijtige zaak
want het verandert niets aan het substantiële van muziek. Een song
van Memphis Minnie werd door Led Zeppelin onsterfelijk gemaakt. We
hebben allemaal een zelfde respons op de menselijke conditie denk
ik. Het is alsof je zou beweren dat iemands huidskleur bepalend is
voor het karakter. Dit is geen goede basis om de mens te begrijpen.
Ik kan niemands gedragingen inschatten afgaand op het geslacht en
ik loop hier per slot van rekening al veertig jaar lang rond met de
bedoeling te voorspellen wat mensen gaan doen. Als het lukt, enkel
afgaand op het geslacht, dan is het omdat de persoon in kwestie een
zware fout maakt door zich te houden aan stereotypen.
enola: We zijn terug bij de eendimensionaliteit.
Dan kom je terecht bij de bimbo’s, wat werkt in de muziekindustrie.
In de business moet je gemakkelijk te begrijpen zijn zodat de
marketingverantwoordelijke van het label zijn job niet verliest. Je
moet daar in een bepaald aantal maanden een bepaald aantal platen
kunnen verkopen. Er is geen plaats meer voor de ontwikkeling van
een artiest, je kan iemand geen twee of drie jaar meer laten
rijpen, want dan zouden er banen sneuvelen. De business is overal
dezelfde: ze verkoopt suiker. Ken je het concept ‘planned
obsolescence’? Het gaat erom dat bedrijven een product
verkopen waarvan ze weten dat het slechts een bepaalde tijd meegaat
zodat je nadien een nieuw exemplaar moet kopen. Daarrond draait ook
de muziekindustrie. Een band krijgt een contract, maar scoort
slechts één hit en verdwijnt daarna. Dit is niet altijd zo, maar
het is een cyclisch proces. Mij deert het niet, want ik heb altijd
al in een hoekje gewerkt. In de business helpt eendimestionaliteit:
gemakkelijk te begrijpen, gemakkelijk te verkopen, gemakkelijk om
er wat aan te verdienen, gemakkelijk om te laten vallen. Echte
muziek heeft echter behoefte aan echte personen en pas dan kan het
jarenlang meegaan. Als ik arm ben en bezig met iets waarvoor ik
dagelijks tweemaal de ruimte moet invliegen, dan voel ik me daar
goed bij. Ik kan ’s nachts tenminste slapen.
“Muzikanten zouden niet rijk mogen zijn”
In de titel van je laatste plaat refereer je naar die
celebrity-cultuur. Wat is voor jou een ster?
Ik denk dat het kwam van een spammail van American Idol die ik
steeds weer kreeg toegestuurd toen ik een mix probeerde te
downloaden. Een ster is alles wat een muzikant nooit wil zijn, het
is vreselijk. Het is make-up en niets meer. En toch hebben ze de
term ‘ster’ ervoor genomen, wat eigenlijk de reden was waarom men
vroeger muziek begon te maken: om het heelal in te vliegen. Dat
zullen we altijd blijven doen, we gaan uit van spontane impulsen.
De echte muzikanten worden niet verkocht, maar spelen in garages,
kelders, zolders, kerken en bars. Ze zijn eender waar spontaneïteit
heerst. Dit heeft niet te maken met de tussenpersoon die muzikant
en luisteraar samen brengt. Het gaat erom de kosmos te verkennen en
dat zal je gelukkig maken, niet de make-up en het geld. Iedere
intelligente persoon weet dat, maar het is opmerkelijk hoe lang de
industrie kan overleven op geld en zonder intellect.
enola: Business is business.
En toch denk ik dat ze niet noodzakelijk het slechte materiaal
moeten verkopen, ze zouden even goed een marketing kunnen bedenken
voor degelijk werk. Ik denk niet dat de mensen zo dom zijn als men
hen aanziet.
enola:
Denk je niet dat de marketing net het pure van een goede muzikant
aantast?
Slechte marketing doet dat, want dan verkoop je het aan wie op zoek
is naar rommel. Er is een subbusiness onder deze lelijke, grote
industrie die dezelfde constructie vertoont maar zich bezig houdt
met goede publicisten, goede radiostations, goede labels, goede
promotors en goede bands. Ze werken op dezelfde manier, maar
niemand houdt er een hoop geld aan over en zo zou het moeten zijn.
Muzikanten zouden niet rijk mogen zijn en rijke mensen zouden onze
songs niet mogen schrijven. Ze weten niet wat een normaal leven
inhoudt. Ik heb er geen probleem mee dat we allemaal in een
undergroundcircuit werken, maar het is spijtig dat er heel wat
jongeren zijn die het nooit leren uitzoeken. Ze kunnen beroerd worden door muziek, maar zullen het nooit mogen meemaken.
“Ik ben de koningin van mijn democratie”
enola: In je carrière heb je steeds vele opties open gehouden, solowerk ging gecombineerd met Throwing Muses of 50 Foot Wave. Hoop je deze wegen in de toekomst verder te bewandelen?
Samen met de Appalachian Folk Songs zijn er vier projecten die ik gaande moet houden, want ik hou van contrast. We hebben op de website net een poll gehouden om na te gaan wat men hierna wil horen en ik denk dat Throwing Muses daarvan de winnaar was. Spijtig genoeg, want ik weet niet of daar nog een nieuwe plaat inzit, ik heb er nog geen materiaal voor liggen.
enola: En ga je de democratische geest in ere houden?
Misschien, maar ik ben wel de koningin van die democratie! (schaterlacht) Ik maak mijn eigen beslissingen, maar het was interessant, want mijn nieuw Amerikaans label zei net hetzelfde. Ik ben opgegroeid in Throwing Muses en ben bijna samen met het project gestorven. Ik dacht niet dat er zonder hen een wereld kon bestaan, maar realiseerde me dan dat het niet de naam maar de muziek is die telt. Op dit moment sta ik hier met Throwing Muses: Bernard (Georges) is hier en Dave speelde mee op de plaat. Het is maar een naam, maar spijtig genoeg omvat deie een levensstijl, een familie en een religie. Er is de verbintenis met New Orleans en al de dingen die zo belangrijk waren voor mij zijn op één dag tijd van de kaart geveegd. Het zou geweldig zijn om dit terug te hebben.
enola: Heel wat fans zullen blij zijn dit te lezen.
We hebben die fake demo op de markt gebracht en daaraan onze grootste tour ooit gekoppeld. Momenteel is er ook het muzikale revisionisme dat ons kan helpen. We hebben dat al gedaan voor onder andere de Pixies en Dinosaur Jr. opnieuw samenkwamen. Misschien kunnen we nu ook wel nog een plaat opnemen daarmee wat werken, het zou grappig zijn.
enola: Je zei het al: “Music’s fun, right?”
Zo is dat en ik ben vereerd dat ik hier mag staan!
‘Learn To Sing Like A Star’ is uit bij 4AD/V2.
