Game of Thrones, de televisiehype van het moment vertrok vanuit een reeks kolossale fantasy-boeken. Ook de boeken worden mee deel van de hype. George R.R. Martin haalt het genre uit het hoekje van de nerds.
In 1996 verscheen met Het Spel der Tronen het eerste deel van George R.R. Martins fantasy-cyclus Het Lied van IJs en Vuur. In het Engels heet de reeks overigens A Song of Ice and Fire, maar ach, een kneus die daar op let … Met het eerste boek zette Martin meteen de toon. Hij stelt de belangrijkste personages voor, met hun eeuwige conflicten. De huizen van Stark en Lannister staan centraal in de oorlogen die de wereld van de zeven koninkrijken treffen. Wanneer koning Robert Baratheon overlijdt, begint het werkelijke spel om de ijzeren troon. In alle hoeken van het rijk komen ambitieuze heersers op het voorplan die de kroon ook wel wensen te dragen. Ook Daenerys, nazaat van de laatste vroegere Targaryen koning, volgen we op haar pad in verafgelegen landen. Dit eerste deel is alleszins één van de sterkste delen uit de reeks. De auteur slaagt er in om op een duidelijke manier een volledig nieuwe wereld te scheppen en deze te bevolken met intrigerende personages. Na afloop van dit eerste deel zitten we al volop in de schermutselingen en vijandigheden en is het voorstellingsrondje duidelijk afgelopen.
In het tweede deel, De Strijd der Koningen (1999), breidt het verhaal verder uit en nieuwe personages worden geïntroduceerd. Martin is er een meester in om het grote verhaal lange tijd te laten stilvallen, ten voordele van kortere episodes uit het leven van zijn personages. Hierdoor valt het tempo in de boeken te vaak helemaal stil, met hoofdstukken die weinig meerwaarde lijken te hebben binnen het grotere plaatje. Geen enkel van de boeken uit de serie ontsnapt aan dat mankement, maar het zijn toch vooral delen drie (Een Storm van Zwaarden) en vier (Een Feestmaal voor Kraaien) die er het zwaarst onder lijden. Een Storm van Zwaarden, dat in 2000 verscheen, was overigens het eerste deel dat in vertaling opgedeeld werd in twee aparte volumes. De omvang van elk boek lijkt bijna systematisch toe te nemen, waardoor deel drie voor het eerst op die manier opgedeeld werd. Toch hebben wij dit deel als één grote aflevering gelezen. Het eerste van beide volumes heeft geen echt einde, terwijl de auteur toch steeds tracht om aan het einde van elke aflevering in zijn reeks op te bouwen naar een grootse cliffhanger of een grote ontknoping, die alle verwachtingen weer op losse schroeven zet.
Net dat spelen met de verwachtingen is een van de grote kwaliteiten van Het Lied van IJs en Vuur. Geen enkel personage is veilig, werkelijk iedereen kan er plots het bijltje bij neerleggen of zwaar gewond van het voorplan verdwijnen. Wij waren bijvoorbeeld erg onder de indruk van het lot dat Eddard Stark aan het einde van het eerste boek meteen al te beurt valt. Martin heeft een groot talent om met zijn plot te experimenteren en via omwegen en rookgordijnen toch bij zijn voorziene doel uit te komen. Op die manier onderscheidt deze serie zich van het gros van de fantasy-literatuur. Martin neemt zijn lezers ernstig en maakt het ons niet altijd makkelijk. De lijst met gebruikte namen die aan het einde van elk boek staat is in die zin typerend. Aan het einde van boek vijf telt die al meer dan 100 bladzijden. Het overzicht van adellijke huizen, misdadige groepen en andere figuren is indrukwekkend en Martin deinst er niet voor terug af en toe zelfs een miniem personage opnieuw ten tonele te voeren en dan ook een belangrijker rol toe te bedelen.
In 2011 verscheen het voorlopig laatste deel in de reeks. Een Dans met Draken werd in het Nederlands, net als deel drie, opgedeeld in twee aparte delen. Martin koos ervoor om in delen vier en vijf telkens andere personages parallel aan elkaar te blijven volgen. Achteraf liet hij blijken niet zo blij geweest te zijn met die keuze, aangezien vele lezers bepaalde favoriete personages hierdoor erg lang moesten missen. Daarom vloeien in het tweede deel van boek vijf langzaamaan alle verhaallijnen chronologisch terug samen en volgen we opnieuw een meer uitgebreide cast. Martin maakt er immers een gewoonte van om elk hoofdstuk op te hangen aan één personage. Via alle hoofdstukken samen krijgen we op die manier de complete puzzel, door de vele onderlinge verbanden die erin gelegd worden.
Het vijfde deel speelt zich grotendeels af buiten Westeros, in Valyria en de vrijsteden, een ander deel van de hoofdstukken focust op de verhalen aan de Muur. Zo wordt ontdekt dat Daenerys niet de enige afstammeling van de Targaryens is die nog leeft. Verschillende personages proberen Daenerys, die de vrijstad Meereen probeert te regeren, te bereiken om zich bij haar aan te sluiten. Ondertussen moet Jon Sneeuw alle moeite van de wereld doen om zich aan de Muur als opperbevelhebber te handhaven. Jons inspanningen om het volk van de wildlingen voor zijn zaak te winnen, gaan immers gepaard met een groeiende argwaan van zijn eigen manschappen. Ook in Meereen stapelen de ontwikkelingen zich verder op, wanneer Daenerys’ draken ontsnappen en het volk in angst dompelen. Het uitkijken naar boek zes zal lang kunnen duren. Net in de aanloop naar twee grote conflicten stopte dit voorlopig laatste deel met een serieuze cliffhanger.
George R.R. Martin werkt weliswaar hard aan zijn volgende boeken, maar hij maakt er wel een gewoonte van om elk nieuw deel van de reeks langer op zich te laten wachten. Het is voor de auteur steeds een puzzel om te kiezen welke hoofdstukken hij in welk deel wil laten verschijnen. Hij schrijft immers niet alle hoofdstukken chronologisch. Alles wordt achteraf samen gelegd en er wordt gezocht naar een goede structuur voor elk nieuw deel. De succesvolle tv-serie zit ondertussen aan een derde seizoen (dat ook het derde boek als inspiratie neemt). Hopelijk zorgt die extra stress om de laatste twee delen af te ronden niet bij een writer’s block voor de miljoenen lezers van Het Lied van IJs en Vuur. Ondanks de gebreken waaraan deze boeken lijden, kunnen we niet ontkennen dat George R. R. Martin met deze reeks een vernieuwend fantasy-epos gecreëerd heeft, dat ruimte laat voor meer nuances en complexiteit.
