Twintig jaar geleden werd hij gedraaid op alle radiozenders, lachte Vlaanderen hem toe, maar zat Tom Helsen zelf diep in de put. Vandaag is hij 49, straalt hij, en brengt hij tegelijk een nieuwe plaat – What’s With The Penguin – én een boek – Zin om je Tom Helsen – uit. “Vroeger had ik alles – succes, geld, tv-shows – behalve geluk. Nu heb ik rust, goesting en een pinguïn.”
enola: Je maakte je plaat “alsof er geen release kwam”. Hoe moet ik me dat voorstellen?
Tom Helsen: “Voor de eerste keer in mijn leven heb ik muziek gemaakt zonder plan. Ik ben alles vergeten wat ik de voorbije 25 jaar geleerd had over singles, radioplugs en releasekalenders. Ik schreef gewoon songs, drieënhalf jaar lang. En dat bleek de beste beslissing ooit. Zonder druk, zonder verwachtingen. De muziekbusiness trekt je voortdurend weg van de essentie: muziek maken omdat je dat graag doet. Dat wilde ik opnieuw.”
enola: Tegelijkertijd breng je ook een boek uit. Wat hebben ze met elkaar te maken?
Helsen: “Eigenlijk zijn plaat en boek niet met elkaar verbonden. Mijn promodame zei: ‘Je plaat is fantastisch, maar in België is je verhaal belangrijker dan je muziek.’ (lacht) Als ik mijn album in een grot in Afghanistan in mijn onderbroek had opgenomen, zat ik nu in De afspraak. Dus dacht ik: ik schrijf een boek. Ik was dat ooit al van plan, en toen heb ik gewoon gezegd: ‘Ik zorg dat dat er ook is op 19 september.’ Voor mij was dat gewoon extra. Ik ging ervan uit dat ik dat ook wel in eigen beheer zou doen, maar toen ik praktische raad zocht bij Manteau, de grootste uitgeverij van het land, sprongen die erop, en zie: vier maanden later ligt het resultaat in de winkel.”
“Ik zie het als een totaalpakket. Mensen die voor de muziek komen, zullen mijn boek leren kennen. En lezers zullen mijn muziek ontdekken. Dat gaat elkaar versterken, en dat vind ik wel goed. Ik had totaal niet verwacht dat het zo zou lopen.”
enola: Je schrijft dat je tien jaar geleden alles had, maar doodongelukkig was. Dat klinkt als een gouden plaat mét een depressie er gratis bij. Waar ging het mis?
Helsen: “Die depressie was al tien jaar aan het sluimeren, en toen kwam het hoogtepunt. Ik ben hoogsensitief, en als kind ben ik op dat vlak niet gehoord of gezien. Dat geldt niet alleen voor mij: iedereen die dat meemaakt, kan later crashen – in een burn-out, depressie, noem maar op. Alleen was mijn situatie extra tricky, want ik was bekend. Dat is de slechtst mogelijke combinatie. Je zoekt negatieve aandacht op, je krijgt duizenden meningen over je heen … Ik had op Twitter 25.000 volgers en voelde me een varken. Worst case scenario.”
“Nu maakt dat niet meer uit. Ik ben 49 en gelukkig. Ik heb het gevoel dat mijn leven nog moet beginnen. Alles is dus exact gelopen zoals het moest lopen. Ik heb geen spijt. Het diep moeten gaan, heeft me gemaakt wie ik nu ben. En ik snap mensen nu veel beter. Als iemand tegen mij zegt: ‘Ik zit in een burn-out’, dan heb ik niet het reflexmatige: ‘Kop op, het komt wel goed.’ Dat is het laatste wat je op dat moment wil horen. Dus nee, ik snap wat ze doormaken.”
enola: Wat wilde je met dat Zin om je Tom Helsen vertellen?
Helsen: “Het is geen handleiding ‘zo word je gelukkig’. Het is mijn verhaal, en ik vertel hoe ik van donker naar licht ben gegaan. Van angst naar liefde. Het is een boek vol ongelooflijke levenswijsheden, waar ik nul verdienste aan heb. Ik heb kennis verzameld uit 2.500 jaar geschiedenis, toegepast op mijn eigen leven, en ik toon wat dat met mij deed. En onder het motto ‘als je één kind redt, red je de hele wereld’: als één lezer zich nadien iets minder slecht voelt, is mijn missie geslaagd.”
“Liefst van al wil ik zoveel mogelijk mensen bereiken. Daarom heb ik de prijs ook zo laag mogelijk gehouden; voor 17,5 euro is het al van jou. En verder moeten mensen zelf kiezen wat ze ermee willen doen. Het is geen dwingend boek dat je vertelt hoe je in het leven moet staan om gelukkig te zijn. Ik doe gewoon mijn verhaal, het is aan de lezer om te zien wat hij eruit haalt.”
enola: Je bent ook daarin opvallend openhartig, ook over je depressie. Was dat nooit moeilijk?
Helsen: “Helemaal niet. Voor mij is dat normaal. Ik heb altijd mijn kwetsbaarheid getoond: mijn spraakgebrek, mijn hoogsensitiviteit, mijn depressie. Dat is niet berekend, dat is gewoon wie ik ben. Andere mensen vinden dat moedig. Ik vind dat maar normaal.”
enola: Je omschrijft je evolutie zelf als: van denken naar zijn. Weet je nog wanneer die klik is gekomen? Of was het meer een verschuiving?
Helsen: “Er is niet één ding. Wel het besef dat er maar één ding is dat ons bindt, en dat is dat we allemaal worstelen met die innerlijke monoloog die van ’s ochtends tot ’s avonds de problemen duizend keer groter maakt dan ze zijn. We zijn voortdurend bezig met wat in het verleden gebeurd is, en om dat toe te passen op de toekomst. Maar daartussen zit het nu, en daar ben ik nu geland. Niet altijd, natuurlijk, misschien maar een kwart van mijn tijd, maar dat is al gigantisch veel.”
“Ik heb er tien jaar voor nodig gehad om connectie te maken met de stilte in mezelf, om dat denken te leren afzetten. Dat was door heel veel zaken in verschillende boeken te lezen en toe te passen. Vandaag kan ik overdag vaak mijn denken afzetten. Gewoon zijn in een ruimte. Terwijl ik vroeger alleen maar worst case scenario’s zat te bedenken. Maar goed, om dat te begrijpen moet je echt het boek lezen, en stapje per stapje zien. Sommige dingen ga je willen gebruiken, andere niet. Het gaat er bijvoorbeeld over hoe ik spiritualiteit in mijn leven heb geïntegreerd, en daar heeft niet iedereen een boodschap aan. Dat is oké: mijn Tien Jaar Jongere Ik vond dat ook bullshit. Er staan daarnaast echter nog veel dingen in die gebaseerd zijn op wetenschap. Het is gewoon zaak jezelf te leren kennen, en eens van een andere kant te bekijken.”
enola: Je hebt ergens laten vallen dat dit een ‘de cirkel is rond’-moment was.
Helsen: (grijnst) “Heb ik dat echt gezegd? De enige keer dat ik die zin volgens mij gebruikt heb, was in een Facebookpost. Maar het klopt wel een beetje: tien jaar geleden zat ik in Liefde voor muziek, en deze week wordt dat seizoen opnieuw uitgezonden. Dus plots zie je op tv een versie van jezelf van tien jaar geleden: iemand die lacht, plezier maakt … en doodongelukkig is. Dat mensen dat nu naast mijn boek kunnen leggen, vind ik straf. Het is een reminder: je ziet nooit aan de buitenkant hoe iemand zich vanbinnen voelt.”
enola: Laten we het over het echte mysterie hebben: wat is dat met die pinguïn?
Helsen: (lacht luid) “Dat is dus compleet toevallig ontstaan. Ik wou als single eigenlijk “She’s Like A Sunday” uitbrengen, maar heb last minute gekozen voor “Rooster”. Daar was echter geen videoclip voor, dus ik dacht: we filmen gewoon wat in de repetitieruimte. Op zolder vond ik een pinguïnknuffel van mijn kinderen, ik zette die achter de drums, want naast mezelf en gitarist Koen hadden we nog een muzikant nodig, en klaar. De regisseur zei: ‘Laat die pinguïn tot leven komen.’ Iemand heeft de halve clip lang achter die pop gezeten om hem te doen bewegen, en plots kreeg die knuffel de hoofdrol in de clip.”
enola: En zo werd dat beest je mascotte.
Helsen: “Ja! Tijdens de fotoshoot zette ik die naast mij in de zetel, de fotograaf drukte één keer af, en dat was het. Eén foto, en heel de campagne is rond die pinguïn gebouwd. Dat is in 25 jaar nog nooit gebeurd. Mensen onthouden dat beeld, en dat vind ik zalig. Typisch last minute, onbezonnen. Vroeger zouden daar honderd meetings over zijn gehouden, waarop iedereen zijn mening moest bijdragen. Hier was het gewoon drukken, en we smijten het online.”
enola: Waarom heb je na Cupcakes zeven jaar geen Engelstalige plaat meer uitgebracht?
Helsen: “Eind jaren 2010 had ik nog één droom. Ik bedacht dat ik al veel airplay had gehad, maar ik vroeg me af of ik dat ook kon bereiken met een liedje dat enkel bestond uit zang en piano. Daarom heb ik een oproep gedaan om een onbekende zangeres te vinden, waarop ik twaalfhonderd inzendingen kreeg. Dat was crazy. Uiteindelijk heb ik daar Janne Blommaert uit geselecteerd, en voor haar schreef ik “If”, dat effectief op zes radiozenders is gedraaid. En ook op Spotify, waar ik doorgaans niet veel luisteraars heb, zit dat nummer boven het miljoen. Daarmee had ik naar mijn aanvoelen alles gedaan wat ik in het Engels wilde doen. Ik werd er ook niet jonger op, en dus heb ik vijf jaar in het Nederlands gezongen, een ander plan dat ik al langer had. Dat is echter behoorlijk onder de radar gebleven.”
“Nadien ben ik huiskamerconcerten beginnen te spelen, en heb ik zo mijn liefde voor optreden opnieuw gevonden. Mensen kwamen naar me toe: ‘Op dit liedje ben ik twintig jaar geleden getrouwd.’ Of: ‘Dat nummer heeft me door een moeilijke periode geholpen.’ En dan besef je: je songs betekenen iets, of je dat nu wilt of niet. Zo ging ik me realiseren dat ik die Engelstalige liedjes ook moest blijven brengen. Drie jaar geleden stopte ik ook met drinken. Niet dat ik veel dronk, maar sindsdien is de muze ontploft. De nummers stromen eruit, en de goesting is er ook weer. Plots had ik zoveel materiaal dat ik niet anders kon dan besluiten dat ik nog eens een album zou maken.”
enola: Daar had je lang geen zin meer in?
Helsen: “Door die depressie heb ik commercieel succes altijd gelinkt aan jezelf heel erg slecht voelen. Dat is bij mij heel diep geworteld, en ik heb lang getwijfeld of ik wel terug wilde naar die wereld. Ik vroeg me af of ik niet beter songs kon schrijven achter de schermen, en daar mijn beroep van maken. Terugkomen, interviews doen en in de spots staan, dat moest voor mij niet meer. Uiteindelijk heeft de liefde voor muziek gewonnen. Ik besefte dat liedjes schrijven mijn leven is. Dat is wat ik graag doe, waarvoor ik op deze planeet ben gezet. En dat zorgt ervoor dat ik er nu anders tegenaan kijk. Nu vertrekt alles vanuit iemand die heel gelukkig is, en graag zingt en speelt. En ik doe gewoon niet meer mee aan al die onnozele jury’s en quizjes waar ik vroeger wel ‘ja’ op zei. Want dat is ook wat je entourage stimuleert. Die willen dat je met je kop op televisie komt, om je verhaal te laten groeien, maar ze vragen zich nooit af of dat wel goed is voor iemand.”
“Nu kies ik enkel voor de muziek, en lig ik nergens meer van wakker. Ik heb een prachtplaat gemaakt, maar mijn laatste drie singles zijn door de radio’s in de vuilbak gegooid. En om eerlijk te zijn: I don’t fucking care. Ik kan van mijn muziek leven, ik ben tevreden. Dat gevoel was ik veel te lang vergeten, terwijl ik me nu elke dag realiseer dat ik eigenlijk de Lotto heb gewonnen door dat leven te kunnen leiden. Ik begin nu pas in te zien wat voor chansard ik ben.”
enola: En nu sta je opnieuw met band op een podium. Was dat een gemis?
Helsen: “Eigenlijk niet. Mijn echte geluk is schrijven. Dat neemt niemand mij af. Mocht iemand zeggen: ‘Je mag vijf jaar niet optreden, maar wel blijven schrijven’, dan zou ik daar vrede mee hebben. Als mijn carrière voorbij zal zijn, en iedereen mij haat, dan nog zal ik dat blijven doen tot ik dood ben. Schrijven is een veilig gevoel. Al de rest – spelen, interviews, naar buiten komen – is daar een bijkomstig gevolg van, geen doel.”
“Vorige week nog had ik mijn eerste festival in jaren. Ik zou er solo spelen, en dan daarnaartoe rijden, wachten, opstellen achter het podium … daar ben ik allemaal niet gek op. Maar eens ik daar sta, en de klank op het podium is goed, dan zit ik wel in de muziek, en is het zalig. Dus ja, ik doe het wel graag.”
enola: Hoe is het om opnieuw je oude nummers te spelen?
Helsen: “Eigenlijk speel ik die pas sinds kort met trots. Ik héb albums gemaakt waar een paar gedrochten op staan, hoor, maar dat heeft elke muzikant. Het laatste wat je gemaakt hebt, is in je eigen ogen altijd het beste. Maar ik ben nog eens door mijn oeuvre gegaan, en ik ben nog altijd heel tevreden. Op de eerste plaat al staan een paar erg goeie dingen, op mijn tweede plaat ben ik enorm fier, maar je vergeet soms wat je allemaal gedaan hebt. Dan hoor je dat terug en weet je het opnieuw, maar dat heeft even geduurd.”
“Ik ben begonnen als een Studio Brussel-artiest, maar ik ben daarna popliedjes gaan schrijven omdat ik dat graag hoor. Nog altijd trouwens. Ik wist gewoon niet goed wat ik wilde: de ene maand dit, de maand daarop iets anders. Ik bekeek mezelf daarbij ook voortdurend door de ogen van anderen. Die hebben niets fout gedaan, ik koos ervoor hen te geloven, en me te schikken naar hun visie op mij. Nu zie ik in hoe absurd dat was. Je bent gewoon verloren als je via anderen naar jezelf kijkt. Pas als je dat kunt afzetten, jezelf vraagt waar je nu zelf gelukkig van wordt, komt het goed. En dat is voor mezelf wel een zoektocht geweest. Nu zit ik eindelijk op het punt waarop al die issues weg zijn, en dan is muziek alleen maar feest. Dan maakt het me niet uit dat ik een nummer speel van 25 jaar geleden of van gisteren.”
enola: Je klinkt alsof je eindelijk vrede hebt gevonden.
Helsen: “Dat klopt. Je kalmeert wat met ouder worden. Je begint te zien wat belangrijk is en wat niet. Tien jaar geleden had ik dat nooit gedacht. Nu loop ik soms rond als een klein kind: ‘Holy shit, gast, je hebt het toch maar gedaan.’ Gelukkig zijn was voor mij lang een vreemd gevoel. Nu voelt alles lichter. Zelfs als de radio’s mijn nieuwe singles niet spelen: who cares? Ik leef van mijn muziek, en dat is een geschenk.”
enola: Geen stress dus over hoe het nu verder moet?
Helsen: “Helemaal niet. Vroeger maakte het niet weten me doodsbang. Nu omarm ik dat. Mijn boek kan 50.000 keer verkocht worden, of vier keer – ik zie wel. Het niet weten geeft rust. En vertrouwen. En dat vertrouwen maakt dat er altijd weer iets komt.”
