Cultband. Dat is het wat luie etiket dat soms op een groep wordt geplakt wanneer ze in hun eigen niche tot de top behoren. Cultband is ook het enige etiket dat op The Necks past. Dat bewezen ze gisteren opnieuw in Gent.
Chris Abrahams op piano, Tony Buck op drums en Lloyd Swanton op bass. Dat zijn de drie gidsen van een auditieve oddysee die zijn weerga niet kent. Als The Necks bezetten ze al zo’n vijfendertig jaar een uniek stukje van het jazzlandschap en bieden, zoals het dorp van Asterix en de Galliërs, weerstand aan alle mogelijke modegrillen van buitenaf.
Zowat kwart na negen stapten de drie er wat sloom uitziende opa’s – de heren zijn ondertussen de zestig voorbij – op het podium van de majestueuze Zaal Miry in de Gentse Muziekacademie. Lumberjack shirt of zwarte rolkraag, alle drie afgedragen jeans. Swanton stemde zijn bass en plots – zonder dat je het doorhad – waren we op weg. Nooit zou een onwetende passant kunnen vermoeden dat dit een retestrakke jazzoutfit is. Een tiental harde rukken aan de bas was het begin van de nieuwste Neckscompositie.
De avond werd aangekondigd als werk uit het nieuwe album. Dat album zal dan nog in de maak zijn, want hun meest recente album, Travel, bestaat – en dat is on-Necksiaans – uit vier vrij hapklare (wat een zeer relatief begrip is in Necks-land) brokken van zo’n twintig minuten.
Buck vergezelde Swanton na zowat een minuut met wat gedempt getokkel op de cymbalen en gewrijf op de high hats. Ook Abrahams speelde een aantal motieven. Een concert of album van The Necks is een constante oefening in ‘zoek de zeven verschillen’. De evoluties zijn subtiel, ogenschijnlijk onbestaande en als vanzelf. Maar wie één, twee, laat staan vijf minuten terugspoelt, beseft dat hij ondertussen in een andere wereld is terechtgekomen.
Het duurde zo’n twintig minuten voor Buck op de basdrum een ondersteunende, gedempte beat begon te spelen. De beat was er eerst niet, dan wel. Dat was niks wereldschokkends. Maar het was wel op het juiste moment. Necks-muziek is Kairos, geen Chronos. Buck putte uit een tas met verschillende tientallen slaginstrumenten om zijn drums te bestieren. Niet gekunsteld, wel uit de kunst. Abrahams had ons net daarvoor verrast met een aantal Jarrettiaanse frases, maar ook die waren van voorbijgaande aard. Niets is blijvend, alles is daar, in het moment. Swanton was de mentor van het driespan, nu eens hard, nu eens zacht, meestal pizzicato, soms met strijkstok. En altijd in het moment, zowat drievierden van het ruim driekwartier durende experiment met de ogen dicht.
Al is het belichten van de individuen per definitie een tekortkoming. Wie vooraan in de zaal zat, ondervond dit aan den lijve. De drie zaten relatief ver uit elkaar, Abrahams keek ook weg van zijn compagnons de route. Als kijker-luisteraar was het zo onmogelijk om alle drie de spelers tegelijk in het gezichtsveld te houden. Het zorgde ervoor dat je, wanneer je op Buck fixeerde, je vijf minuten later pas doorhad dat Abrahams ondertussen de volledige andere kant van zijn klavier aan het bewerken was. Een kleine stap voor elk individu, blijkt telkens weer een reuzensprong voor de compositie.
Travel, het meest recente album van The Necks, werd opgenomen in Studio 301, Alexandria, Australia. Daar werd ook het laatste, postume en naar de studio genoemde album van Esbjörn Svensson Trio opgenomen. Laat dat een houvast zijn als u wilt weten wat te verwachten in Necks-land.
Als jazz een dame is – en wie durft het tegendeel te beweren – dan zijn de heren Abrahams, Buck en Swayton drie volleerde minnaars, die gisteren de dame driekwartier bespeelden, tijd namen om de spanning rustig en meticuleus op te drijven om te besluiten met een spetterende climax. Cultband met een grote C. Kunst met een grote K.
