Wie de boerentoestanden in Nederland volgt, heeft weinig positieve associaties bij het woord stikstof. Stikstof mag gelukkig ook geassocieerd worden met goede dingen.
Brussel is een stad in de snelkookpan, en steden waar zoveel wrijft en schuurt produceren doorgaans kunst die vaak goed en minstens interessant is. En als er veel te vertellen valt, dan kan het hard gaan: Moeras volgt wel heel kort op Familie boven alles, dat afgelopen najaar uitkwam. En toch blijkt dit niet gewoon deel twee.
Politiesirenes, geroep, pistoolschoten en dan Jazz Brak (Jasper de Ridder) die keihard binnenvalt: “Half acht, alles mistig in de achterruit/ kansen moet ge grijpen als ge kansen ruikt” en dat doen ze. Stikstof is stadsantropoloog, met Zwangere Guy (Gorik van Oudheusden) die oreert: “Dag en nacht verschil dan hoe die reisgids het beschreef/ nee geen Lonely Planet maar een Planet of the Apes”. Als Brussel verhalen heeft die naar buiten willen maar er via de grote en bewandelde paden niet uit komen, dan vertolkt Stikstof zijn stad.
Op “L’univers” zijn de Nederlandse Winne en Brusselse Smahlo te gast, en dat doet de kwaliteit van de teksten geen deugd: “Trainen is voor hersens/ net als werken aan een lichaam/ benen worden sterker”. Het is jammer dat Jazz hier net niet tot de toppen komt die hij elders op het album bereikt, want ook het verse van Winne is verre van origineel “Niet altijd slim, man ik deed ook dom/ better yet; ik was een vlinder in een cocon”. Smahlo die het refrein zingt valt evenmin op.
Veel sterker is de feature van undergroundicoon RonnyHuana, de Antwerper rapt in het vierde verse zo sterk dat het schreeuwt om meer: “Eén en twee maakt drie/ vierde jerry laat m’n hoofd spinnen/ vijfentwintig zes punt zes/ ik drink alsof we dood willen/ zeven zondes dagelijks” en dan “Niet achterlijk als negen wijven/ jullie met z’n tienen drinken elf/ laat m’n lever lijden/ ik moet meer vermijden/ beter dat ik twaalf laat/ klimmen tot iets beter is/ hetgene wat een hater maakt/ sinds dertien was ik vaak op straat/ pas niet in de wereld, sorry Heb geen Tony’s/ niemand hier is lost als Ronny.” Ronny uit. Hij rapt het zo soepeltjes op de harde beat dat je alleen maar omver geblazen kunt worden.
“Door vuur” springt het meest in het oog, met de 26-jarige Gentse Demi Lou die een compleet ander pad inslaat dan op de rest van het album. Ze performt een bijzonder zwoele, zachte ballade aan de familie. Ze zingt: “Jij bent platonisch het mooiste wat mij is overkomen/ Als fundering onder bodem hou je me steeds boven” dan “En d’r in ik sta, ik ken je deur ik vraag je eet je mee/ Zit ik aan m’n laatste euro breek ik die in twee”. Het zijn rake teksten die een aangenaam contrast met de rest van het album opleveren en de deur openzetten om vaker nieuwe dingen te doen.
“Onderweg” voelt als een filler track. Stikstof heeft Hef te gast maar daar komt helaas weinig spannends uit. Net als bij Winne komt ook de belevingswereld van het Nederlands rapicoon niet overeen met die van hun gastheren, en dat leidt tot lyrics die niks nieuws zeggen. “Echte mannen kijken niet in spiegel/ wil je drinken voor me halen/ laat me kijken hoe het wiebelt/ ik weet dat ik kan slaan op de manier waarop je giechelt”. Jazz tapt van de weeromstuit net zo’n dood bier: “Kom ik naar de stu dan staar ik naar papier/ stel nie graag de vragen laat de deur altijd nog op een kier/ kunt mij niet verleiden met wa jonko’s of paar glazen bier.”
Dan brengen Ronny en Demi, twee andere gasten, het er beter van af. RonnyHuana blijft dicht bij zijn beleving, is introspectief en schrijft zijn Nederlandse collega’s eruit. Demi Lou omarmt juist de warme familiebanden die Stikstof ondertussen zo eigen zijn. Zij vertolkt het broederschap van Stikstof in zachtere taal.
Op de titeltrack wordt het collectief opnieuw meer dan zijn individuele leden. Haarscherp wordt het leven in Brussel op papier gezet: “Alleen bouwvakkers maken hier hun kleren vuil/ paars groen waarvoor een zot hier zo zijn leven ruilt” en dan “Place Duchesse hier, Recyclart, geen merk bier/ scherp mes in de nekspier/ dit is Brussel-West, weey”. Deze jongens leven hun stad.
Naar het einde toe stelt Stikstof zich kwetsbaar op. In “Broos” blijft vooral Zwangere Guy niet buiten schot. Van de doorgaans stoere gast blijft op een voicemail weinig over, en misschien leidt net die kwetsbaarheid tot de sterkste delivery van het hele album: “We willen de jonge die rapte over wat hij heeft gezien / de Zwangere die ons leerde, doe het samen met uw team/ ja, de jongen die dat de deuren open deed voor heel de scene”.
Moeras is consistent goed en op veel momenten zelfs meer dan dat. Dat niet alle features even waardevol zijn, en zeker de Nederlandse features de originaliteit van de tracks soms wat in de weg zitten, is jammer. De features die er wel toe doen, en de tracks die ze solo uitvoeren, zijn vaak echter zo krachtig dat je ze die misstappen graag vergeeft.
