De naam Chris Marker roept in de kunstwereld vele associaties op. Hij valt in de categorie fotograaf, musicus, filmmaker, schrijver en informaticus — om er maar enkele te noemen. Bij het grote publiek heeft Marker niet zo onmiddellijk een klinkende naam. Heel anders ligt dat in de kunstwereld, waar ontelbare iconen met hem samengewerkt hebben en hem als inspiratiebron namen. Bozar nam de uitdaging aan om een overzicht van zijn oeuvre te brengen.
De Fransman Christian Bouche-Villeneuve werd in 1921 in Neuilly-sur-Seine bij Parijs geboren. Met dergelijke naam breek je niet door in de kunstwereld, het acroniem Chris Marker werd geboren. Bij Bozar diende men zo maar eventjes vier curatoren samen op het oeuvre te zetten dat deze naam bekend maakte. Christine Van Assche, Raymond Bellour, Jean-Michel Frodon en Florence Tissot klaarden de klus. Eerste constante in het leven van Marker: hij was een verwoed reiziger. Van in de jaren vijftig tot in 2004 trok hij onvermoeibaar met een fototoestel in de hand door Europa, Amerika, China, Japan en Noord-Korea. Terecht opent de expo dan ook met een grote dwarsdoorsnede van het fotomateriaal dat uit al deze reizen kwam. Voor ieder land werd alle materiaal destijds gebundeld in kleine reisgidsen: de collectie Petite Planète bij Seuil. Zijn lens kwam tot in Cuba en Israël.
Tweede constante: Marker was een verwoed documentairemaker. Zijn documentaires gingen bijna altijd dwars in tegen regeringsstandpunten. In 1953 maakte hij samen met de Franse cineast André Renais de documentaire Les statues meurent aussi, een overzicht van de status van Afrikaanse maskers en riten. Zeer gewaagd in het Frankrijk met een nog uitgestrekt koloniaal rijk in Afrika. De documentaire bleef elf jaren verboden in de metropool, maar kan op de expo integraal bekeken worden.
Derde constante: vanaf de doorbraak van de informatica in 1980 was Marker er steeds als de kippen bij om nieuwe vormen van technologie in installaties te integreren. Deze installaties maakten hem bijzonder gevraagd bij andere kunstenaars. Hij werd op dat moment dan ook een Artists’ artist, een kunstenaar veel meer geliefd bij andere kunstenaars dan bij het grote publiek. Onderhuids was er echter steeds een waarschuwing aanwezig: de nieuwe technologie gaat ons leven vorm geven en domineren. Denkend aan de sociale media, een voorspelling die uitkwam?
Vierde constante: Chris Marker was een activist. Zo hield hij zijn filmcamera strak in de aanslag tijdens en na mei ‘68 in Parijs, of tijdens Praag ‘68. Op een haast geniepige manier werd het machtstelsel gedeconstrueerd en werden de bevelslijnen blootgelegd. Zijn activisme voelt echter nooit belerend aan, het opent enkel ogen van mensen.
Chris Marker was op persoonlijk vlak ook een archivist en een verzamelaar, hele kabinetten vol met objecten waren het resultaat. Er werd door vele nieuwszenders een beroep op hem gedaan. En vooral, bekende kunstenaars over de hele wereld noemden zijn werk als een inspiratiebron. David Bowie was er slechts een van. Ook na zijn overlijden in 2012 blijft zijn naam en faam constant.
De expo heeft niet voor niets Memories of the future als ondertitel. De expo geeft een gevoel alsof Marker door zijn lens de toekomst kon inschatten. Een waardiger eerbetoon kon moeilijk gerealiseerd worden.
Chris Marker. Memories of the future loopt nog tot 6 januari 2019 in Bozar in Brussel.
