Een zomers bezoek aan Park Den Brandt is voor veel jazzliefhebbers jaarlijkse traditie. Vooral dan in augustus, wanneer het meest bekende en gerenommeerde jazzfestival van ons land er haar tenten opslaat voor een lang muzikaal weekend. Tussen 12 en 15 augustus zal Jazz Middelheim er alweer voor de 35ste keer plaatsvinden en dat is geen geringe prestatie in tijden van afkalvende subsidies, vermarkting en commercialisering. Het programma is er weliswaar al jaren eentje van compromissen, waarbij jazz in zijn vele facetten wordt gecombineerd met typische festivalacts of semi-popartiesten. Als bezoeker is goede keuzes maken daarom een must.
Internationaal
Een groot festival heeft grote namen nodig, dat is vandaag meer dan ooit het geval. De vijver waaruit wordt gevist lijkt echter altijd maar kleiner te worden – vooral dan wat de pop- en rockfestivals betreft – waardoor men op enkele jaren tijd vaak dezelfde bekende namen tot vervelens toe ziet terugkeren. Het geeft de organisatoren van jazzfestivals nog een extra argument om in te zetten op verbreding (zoals dat dan noemt), in de hoop zo een nieuw en vooral groter publiek aan te spreken. De aanwezigheid van pianist en componist Ludovico Einaudi in Park Den Brandt is daar een logisch gevolg van. De zweverige, minimalistische composities van deze Italiaan vallen bij jongere generaties duidelijk in de smaak, al kunnen deze soundtracks in zakformaat lang niet iedereen overtuigen. Punkicoon Patti Smith heeft dan weer voldoende bewezen zich staande te houden in heel diverse contexten, zelfs in een halve spoken word-performance zoals ze die in Antwerpen zal brengen.
Van de afsluiters op het hoofdpodium kan enkel het trio Pharoah Sanders/Joachim Kühn/Zakir Hussain op maandag 15 augustus een echte jazzklepper worden genoemd. Sanders vormt samen met John Coltrane en Albert Ayler de heilige drievuldigheid van de freejazzsaxofonisten (dat is althans wat Ayler zelf ooit beweerde) en is te horen op Tranes meest radicale platen zoals Ascension en het alles verwoestende Om. Zelf bouwde hij natuurlijk ook een uitzonderlijke carrière uit met klassiekers voor het Impulse!-label, waarop zijn instant herkenbare overblowing-sound altijd binnen een heel spiritueel kader hanteerde. Op zijn 75ste is Sanders niet langer de meest vitale muzikant op een podium – de echte fire music moet van hem niet meer worden verwacht – maar voor velen is het wel een unieke kans om deze tenorsaxofonist nog eens aan het werk te zien. Samen met de Duitse pianist Joachim Kühn (een gerespecteerde veteraan van de Europese jazz) en de geweldige Indische percussionist Zakir Hussain (die van Shakti, jawel) zal hij een trio vormen dat zich ongetwijfeld over bekend repertoire zal buigen. Dat roept herinneringen op aan enkele jaren geleden, toen Sanders Coltrane-klassiekers als “My Favorite Things” en “Naima” in de tent liet weerklinken, tot groot jolijt van de meesten.
Laten we David Murray toch ook maar een headliner noemen. De Amerikaanse saxofonist en basklarinettist is misschien niet zo’n publiekstrekker maar zijn verdiensten voor de jazz zijn moeilijk te overschatten. Samen met onder meer Julius Hemphill richtte hij in de jaren ’70 het legendarische World Saxophone Quartet op, terwijl hij onder eigen naam een hele rist uitdagende platen opnam met grote en kleine ensembles, van trio en octet tot bigband, met musici als Fred Hopkins, John Hicks en Steve McCall. Het afgelopen decennium is zijn productiviteit wat afgenomen en laat hij zich vooral opmerken met heel uiteenlopende projecten, waaronder eentje met zangeres Macy Gray. In Antwerpen is hij te zien in trio met pianiste Geri Allen en drumster Terri Lyne Carrington, waarvan we vooral die laatste nog kennen van haar passage tijdens het festival in 2013. Samen brengen ze op maandag een programma dat deels hulde brengt aan recent overleden jazzgrootheden, zoals Ornette Coleman en Charlie Haden.
De meer gewaagde jazzacts werden door de organisatie vooral vroeg op de dag geprogrammeerd. De fantastische Amerikaanse pianist Craig Taborn moet op maandag al aan de bak omstreeks het middaguur, terwijl men voor het Nederlandse ICP Orchestra op zaterdag in de vooravond op post moet zijn. Pianist Misha Mengelberg is er dan wel al enkele jaren niet meer bij, het improviserende orkest met onder meer Han Bennink, Ab Baars, Michael Moore en Tristan Honsinger swingt nog altijd zo vrij als een vogel en maakt van elk concert een geweldige belevenis. Maar van ons hadden ze deze bende net als Taborn gerust nog wat hoger op de affiche mogen plaatsen. Zij die het moeten missen krijgen komend seizoen gelukkig nog een herkansing in De Singer.
Trompettist Avishai Cohen (niet te verwarren met de gelijknamige bassist) mag voor de gemiddelde jazzliefhebber geen onbekende meer zijn. De voorbije jaren kon men hem namelijk veelvuldig tegenkomen op de concert- en festivalpodia in ons land, dus verrassingen verwachten we niet van hem. Als artist in residence stelt hij enkele ensembles voor, waaronder zijn kwartet waarmee hij op het ECM-label debuteerde, en een kwintet. Op vrijdag is ook een andere ECM-artiest, de Pool Marcin Wasilewski, van de partij, een vrij lyrische en etherische stem in het peloton van de jazzpianisten, die bij het grote publiek zonder twijfel in de smaak zal vallen. Of dat ook het geval zal zijn voor de Ornette Coleman Tribute van Denardo Coleman (zoon van), daar steken we onze hand niet voor in het vuur. De drummer toonde zich zelden een fijnzinnig muzikant en leidt een ensemble met muzikanten waarmee zijn vader in zijn laatste jaren musiceerde. Een eerbetoon dus, en daar zijn we toch altijd wat voorzichtig mee.
Zowel de Luxemburgse vibrafonist Pascal Schumacher als de Zuid-Afrikaanse zangeres Tutu Puoane kunnen we eigenlijk als halve Belgen beschouwen. De eerste brak door toen hij in onze hoofdstad woonde en zijn kwartet nog bestond uit de toen nog vrijwel onbekende pianist Jef Neve, bassist Christophe Devisscher en drummer Teun Verbruggen (we koesteren hun debuutplaat Change Of The Moon nog steeds). Hij mocht van de festivalorganisatie enkele vrienden uitnodigen waarmee hij het podium in Antwerpen wilde delen, waarbij hij onder meer uitkwam bij pianist Franz von Chossy en fluitist Magic Malik. In tegenstelling tot Schumacher woont Puoane vandaag nog steeds in ons land (ze is getrouwd met pianist Ewout Pierreux) en ze liet zich hier al opmerken met diverse projecten rond Billie Holiday en Joni Mitchell. Deze keer brengt ze vooral eigen werk met een band waarin een glansrol is weggelegd voor de Nederlandse saxofoniste Tineke Postma.
Vertrouwen in eigen kweek
Het aandeel uit eigen land is deze editie alweer bijzonder groot. Net zoals op Gent Jazz krijgen een heel aantal Belgen ook op Jazz Middelheim de kans om hun muziek op een groot forum te presenteren, sommigen zelfs met meerdere groepen of projecten. Voor drummer Erik Thielemans is het een uitgelezen kans om zijn grote leermeester Billy Hart uit te nodigen voor een duoconcert op zaterdag. Diezelfde dag zal hij ook nog een soloconcert brengen en ongetwijfeld voor een onverwachte muilpeer zorgen met zijn nieuwe kwintet The Mechanics, met daarin onder meer Mauro Pawlowski en Rudy Trouvé, een nogal vrijpostige en vooral luide bende die enkele weken geleden DE Studio met veel gitaargeweld met de grond gelijkmaakte. Ook hier zijn echo’s van Ornette Coleman overigens niet uit te sluiten, want ’s mans Dancing In Your Head schijnt een stevige invloed op dit gezelschap te hebben uitgeoefend. Als afsluiter laat Thielemans ook nog eens een groot ensemble opdraven, dat de naam ERF meekreeg.
De jonge garde wordt aangevoerd door gitarist Bert Cools en drummer Stijn Cools. Broers, maar vooral ook muzikale zielsgenoten die via hun Granvat-collectief drie projecten aan de Middelheimbezoeker presenteren. Het meest bijzondere daarvan is ongetwijfeld vvolk, een orkest met achttien leden dat extreem trage muziek brengt en het voorbije jaar op die manier al voor memorabele concerten zorgde. Enkele weken geleden deden ze bijvoorbeeld een nachtje door in de Handelsbeurs, als afsluiter van het concertseizoen. Liggen en wegdromen is tijdens dit concert zeker niet verboden. Met het trio Hoera., met daarin ook nog bassist Dries Lahaye, houden ze het allemaal iets compacter, terwijl de dansbenen worden aangesproken met EOP/AAN. Voor ieder wat wils dus.
Op maandag 15 augustus is het aan altsaxofonist en fluitist Ben Sluijs om enkele bands voor te stellen. Wie de afgelopen twee decennia een jazzclub in eigen land bezocht moet hem ongetwijfeld al eens zijn tegengekomen, met zijn (niet langer actieve?) Ben Sluijs Quartet bijvoorbeeld, waarin ook saxofonist Jeroen van Herzeele, bassist Manolo Cabras en drummer Marek Patrman speelden. Met deze groep heeft Sluijs altijd wat aangeleund tegen de spirituele freejazz, zonder de teugels echter volledig te laten vieren. Op Middelheim stelt hij een nieuw Ben Sluijs Kwartet voor, met ervaren rot Dré Pallemaerts en jonkies Bram De Looze en Lennart Heyndels, en daar zijn we erg curieus naar. De erkenning voor deze geweldige muzikant met zijn prachtige altsaxklank is namelijk wat te veel uitgebleven, hoewel hij met 3/4 Peace de voorbije jaren toch alweer goede punten scoorde. Dit vederlichte trio met bassist Brice Soniano en pianist Christian Mendoza schitterde in 2013 al op Gent Jazz en mag nu ook het Antwerpse publiek komen inpakken. Voorts presenteert hij ook nog zijn Ben Sluijs Trio (het oude kwartet zonder Van Herzeele) en een duo met pianist Erik Vermeulen.
Maar er is op zondag ook nog het Rebirth::Collective, dat zich samen met gitarist Jesse van Ruller over een hoop Billy Strayhorn-composities zal buigen, terwijl STUFF. op zijn beurt kiest voor een onweerstaanbare futuristische elektrojam. Drummer Dré Pallemaerts doet ook nog zijn duit in het zakje met zijn kwintet Seva en dan hebben we alle Belgen wel bijna gehad, zeker? Of neen, er is ook nog Jef Neve in duo met Typhoon, naast de zwoele grooves van Melanie De Biasio, die in de grote festivaltent op zondag mag afsluiten. Met die verbreding valt het al bij al dus mee op Jazz Middelheim, dat daarmee het echte jazzbaken van onze festivalzomer mag worden genoemd.
