Weinig hedendaagse artiesten weten zoveel controverse op te roepen als de drieëndertigjarige Joanna Newsom. De harpiste neemt nochtans geen controversiële standpunten in noch leidt ze een liederlijk leven. Het grote struikelblok voor velen blijft haar aparte stemgeluid dat — tot haar eigen ongenoegen overigens — meer dan eens kinderlijk genoemd wordt, en dat zowel in negatieve als positieve zin.
Het leidt er dan ook toe dat haar grootste “vijanden” misschien wel onder haar eigen fans zitten, in het bijzonder wanneer deze haar elfachtige kwaliteiten toeschrijven of op het ridicule af lyrisch worden over haar muziek. Zo zou een fan na het horen van de single “Sapokanikan” afgelopen zomer de volgende tenenkrullende opmerking gemaakt hebben: “ik huilde in de bibliotheek toen ik het hoorde”. Het is Gefundeness Fressen voor wie Newsom nog steeds wenst weg te zetten als een leeg hipsterfenomeen, terwijl het de artieste op alle vlakken oneer aandoet. Want ook wie vanuit een positieve invalshoek Newsom (nog steeds) beschouwt als een “naïef kindvrouwtje” of “moderne hippie-incarnatie”, gaat volledig voorbij aan de maturiteit die ze al meerdere albums tentoon spreidt.
Compositorisch kent Newsom onder haar tijdgenoten immers weinig concurrentie zoals Ys en Have One On me al afdoende bewezen. De grote troef die Divers op de vorige albums heeft, is dat Newsom ditmaal ook voor zichzelf niets meer te bewijzen heeft en bijgevolg elke ambitie ondergeschikt maakt aan de songs op zich. Paradoxaal genoeg betekent dit niet dat de nummers zelf minder complex worden of de arrangementen achterwege gelaten worden. Zo blijft de harp weliswaar het referentie-instrument bij uitstek maar breidt Newsom haar pianopalet uit met klavecimbels, mellotrons, marxofoons en andere citers (snaarinstrumenten). Meer nog dan op haar vorige albums wou ze elke song immers een eigen identiteit geven met een individueel klankenpalet en verhaal, waardoor het behouden van een eenheid doorheen het album op zich al als een huzarenstuk beschouwd mag worden.
Een belangrijke rode draad daarbij zijn de teksten waarbij de liefde en eindigheid centraal staan, zij het dat Newsom zich verre van goedkoop sentiment houdt. Zelfs een zin als “I can’t claim that I loved you first/But I loved you best” uit “Divers” krijgt een poëtischere invulling door het te flankeren met “And in an infinite regress/Tell me why is the pain of birth/Lighter borne than the pain of death?” De tekstflard verwijst bovendien naar zowel “Sapokanikan” als “Leaving The City”, die beide vanuit een andere invalshoek net zozeer de centrale thema’s benaderen. In “Sapokanikan” weet ze tekstueel overigens ook te verwijzen naar Shelleys gedicht “Ozymandias”, dat eveneens het voortschrijden van de tijd en eindigheid als thema heeft.
Dit spelen met referenties en verwijzingen had in de handen van een mindere artiest snel kunnen leiden tot een zelfgenoegzaam of beschamend (schaamteloos) etaleren van de eigen belezenheid. Het is evenwel Newsoms verdienste dat ze ook hier, net als in haar muziek, een speelsheid weet te bewaren, wat zich in “Waltz of the 101st Lightborne” amusant genoeg vertaalt in een verhaal over een oorlog in de verre toekomst, waarbij de liefde slechts zijdelings vermeld wordt (“It was there that I called to my true love/Who was pale as millennial moons/Honey, where did you come by that wound?/When I woke, he was gone/And the War had begun “). Muzikaal zit de mooiste zelfverwijzing overigens subtiel verborgen in de laatste uitstervende noten van het afsluitende “Time, As A Symptom” die zichzelf opnieuw tot leven wekken in opener “Anecdotes”. Daardoor wordt het album zelf een ouroboros die het thema van eindigheid en herhaling ook in zijn muziek opneemt en via de songs verschillende tijdperken met elkaar verbindt.
Wie een grondige analyse maakt van Divers merkt op hoezeer Newsom in woord en klank dezelfde thema’s in verschillende varianten en interpretaties opnieuw aan bod laat komen, en daarbij gretig maar steeds subtiel uit een lange traditie en geschiedenis plukt. Toch staat de beladenheid (en ambitie) van het album het pure luisterplezier nergens in de weg. Divers is weliswaar geen licht verteerbaar album, maar het blijft nog steeds aan de luisteraar zelf om te bepalen hoe diep deze zich in de wereld van de Newsoms laatste plaat wenst te begeven en of h/zij zich tevreden stelt met een “oppervlakkige” beluistering dan wel de diepste schatten opgraven wil. Hoe dan ook ligt voor beiden een opmerkelijke schoonheid in het verschiet.
