Bart Maris, zo prominent aanwezig in de Belgische jazz van de voorbije twintig jaar dat je hem net zo goed kan promoveren tot de mascotte ervan, heeft een nieuwe plaat uit met het Franse kwartet Walabix. Die bewijst nog maar eens dat we met de man een klepper van formaat in huis hebben.
Zelf leerden we hem kennen via die ene plaat van dat machtige Fukkeduk (zegt u dat nog iets?), maar Maris is natuurlijk ook de man die onder meer X-Legged Sally, Flat Earth Society, Think Of One, Moker, Jaune Toujours en duizend-en-één ad hoc projecten op zijn cv vermeld heeft staan. En dan was er vorig jaar ook nog die duoplaat met cellist Lode Vercampt. Kortom, de man is een veelzijdige en onstuitbare muzikant. Dat tv-programma Ja Jan? Het zou ons niks verbazen als er iemand een dezer dagen gaat ophoesten dat het gebaseerd is op de levenswandel van Bart Maris. Die kan vermoedelijk ook geen “nee” zeggen.
Dat is maar goed ook, want Walabix Invite Maris is een prima toevoeging aan de discografie van de betrokkenen. Het Franse kwartet speelde in het voorjaar van 2013 in de Hot Club de Gand en een jaartje later vonden de opnames plaats. Die plaatsen de samenwerking onomwonden in de zone van de vrije jazz, want spelen met vaste structuren en afspraken is voor deze knapen duidelijk geen kernprioriteit. Ze hebben bovendien begrepen dat jazz op zijn best als een elastiek is: je kan er best wel wat aan zitten trekken en sleuren, dat verhoogt de spanning soms alleen maar.
Geen betere manier om dat duidelijk te maken dan met de kloeke opener “Ingram”, elf intense minuten waarin rietblazers Quentin Biardeau (sopraan- en tenorsax) en Gabriel Lemaire (alt- en baritonsax en klarinet) elkaar liggen op te jutten als een stel bronstige bromberen. Cellist Valentin Ceccaldi (laatst nog aan bod gekomen via een album van Luis Vicente en Jari Marjamäki) bespeelt zijn instrument zo’n beetje als Miguel Mira bij het Motion Trio van Rodrigo Amado: de ene keer vingervlug plukkend, in de waan verkerend dat hij een bas in handen heeft, en even later lustig strijkend in kamermuziektraditie. Drummer Adrien Chennebault is dan weer een rammelaar, die door z’n onophoudelijke getimmer haast doet denken aan de furie van een metaldrummer. En Maris, die wordt intussen ingezet als joker, om in rondjes omheen zijn nieuwe vrienden te hollen en hun wedervaren uitgebreid van commentaar te voorzien. Een bijzonder knappe combinatie van vrijheid en directe punch.
Daarna gaat het er iets ingetogener en melodieuzer aan toe, wordt de bariton opzijgeschoven voor lichtere modellen, waardoor de muziek een lichtvoetiger aura krijgt en de zone van de jazz inruilt voor die van een serenere kamermuziek. “Hotclu” is dan weer een festijn voor raad-het-klankje-liefhebbers: vol gesputter, gestommel en volièregetsjilp. In “Astrol” klinkt het dan weer even alsof ze een oudje van Ornette Coleman vanonder het stof halen. Het heeft de frisheid, toegankelijkheid en zonnige elasticiteit die je terugvindt op een plaat als Tomorrow Is The Question!. Het verschil met “Legram”, een terugkeer naar de wereld van aangehouden klanken en fragiele combinaties, kon amper groter.
Het tweede kloeke stuk, “Mat”, is net als de opener een hoogtepunt, maar terwijl “Ingram” een lesje in woelig, vrij verkeer was, wordt hier gekozen voor een veel rechtlijnigere aanpak. Het voelt aan als een gerekte hymne, een reeks aan elkaar geregen uithalen, die steeds meer wrijving en schuring toelaat, geestdriftiger in het rood duikt en een climax bereikt met een even scheve als intense grandeur. “Anve” is ten slotte een terugkeer naar de elegantie, zonder ritmesectie maar met iele uithalen van sopraansax, klarinet en trompet. Erg mooi en een bewijs van de knappe alchemie die de vijf hier bereiken.
Maris gaat deze maand nog uitgebreid op tournee – onder de duidelijke naam “2x Bart Maris” – met JazzLab Series. Zo is hij nog te horen in Mechelen, Oostende, Gent, Borgerhout, Sint-Niklaas en Brugge. Elke avond bestaat uit twee luiken: eerst krijg je het duo Maris/Vercampt te horen, daarna speelt Maris met Walabix. Een aanrader. Meer info op de website van JazzLab Series.