William Faulkner staat bekend als een complex en veeleisend schrijver. Dit heeft hij vooral te danken aan werken zoals The Sound and the Fury of Absalom, Absalom!. De drempel tot zo’n werk verlagen, begint bij een goede vertaling. De prestatie van Bartho Kriek in deze vertaling is nauwelijks overschat. Hij verleent ons toegang tot een van de belangrijkste romans van de twintigste eeuw. Een mooier cadeau had hij ons vijftig jaar na Faulkners dood niet kunnen geven.
William Faulkner (1897-1962) leefde in Mississippi, een zuidelijke staat van de VS die in het begin van de twintigste eeuw nog geassocieerd werd met achterlijkheid, racisme en slavernij. Veel van zijn verhalen spelen zich ook in deze regio af, vaak onder de fictieve naam Yoknapatawpha County, een Indiaans woord dat ‘verdeeld land’ zou betekenen. Zijn bekendste romans, naast Absalom, Absalom!, zijn The Sound and the Fury en As I lay dying. Waar As I lay dying verwijst naar de Odyssee van Homerus en de titel van The Sound and the Fury ontleend is aan Macbeth van Shakespeare, zo bevat Absalom, Absalom! verregaande structurele verwantschap en verwijzingen naar het Bijbelverhaal van Koning David uit het boek Samuel. Referenties die in de diepte bijdragen aan de complexiteit van deze werken. Absalom, Absalom! was Faulkners negende roman, geschreven in 1936. In die tijd was Faulkner al een beroemd schrijver. In 1949 zou hij de Nobelprijs voor de literatuur krijgen. Samen met James Joyce en T.S. Eliot wordt hij tot de belangrijkste modernistische schrijvers gerekend.
Hoewel hij zelf niet aan het woord komt, draait het in Absalom, Absalom! allemaal rond Thomas Sutpen, een self-made man die zich opwerkt tot een respectabele positie. Zijn verhaal wordt geconstrueerd door drie vertellers. Eigenaardig genoeg zijn twee van deze drie vertellers, vader en zoon Compson, eerder gestorven in een vroegere roman van Faulkner, namelijk The Sound and the Fury. Terwijl dat laatste boek verhaalt over het verval van de familie Compson, gaat Absalom, Absalom! over de neergang van Thomas Sutpen en waarom die onvermijdelijk was. Opnieuw speelt het verhaal zich af in de Zuidelijke staten van Amerika, na de burgeroorlog. Wie de titel van het boek traceert, afkomstig uit het boek Samuel, beseft dat Thomas Sutpens zoon Henry deel moet hebben aan deze tragedie.
Het boek opent met de stem van Rosa Coldfield, een bittere en vreemde vrouw die op haar manier gestalte geeft aan de legende van Thomas Sutpen. Haar versie van de feiten is meteen goed voor gefragmenteerd en associatief-emotioneel geladen leesvoer. Wie Faulkner niet kent, haakt hier in het slechtste geval al af. Maar zoals in The Sound and the Fury wisselen hectische stukken af met meer ordelijke. Deze worden verteld door de stem van Mr. Compson die meer zin voor chronologie heeft en feitelijker van aard is. Het lijkt om subjectief tegenover objectief te gaan, maar hoe betrouwbaar is die meer objectieve stem, als we de mening van Rosa Coldfield over Mr. Compson horen? En wat leren we over Sutpen als we merken wat Rosa Coldfield weglaat in haar relaas? In het ontrafelen van de waarheid schuilt voor de lezer een moeilijke opdracht. Tot slot is er nog Quentin Compson, die zijn verhaal vertelt aan een vriend op de universiteit als voorbeeld voor het donkere, soms immorele Zuiden. Dit tweede deel van het verhaal speelt zich later af en wordt gekenmerkt door speculatie en ironie. Hierin komt het personage Sutpen tevens het best tot leven en krijgen we inzicht in de keuzes die hij maakte.
Wisselende perspectieven voor eenzelfde verhaal die aantonen hoe anders de geschiedenis kan worden. Niet alleen hierin schuilt de grote complexiteit van het boek, ook de cirkelvormig-gefragmenteerde vertelstijl draagt hiertoe bij. Stilistische versatiliteit is verantwoordelijk voor gedesoriënteerd lezen, een door Faulkner bewust gecreëerd effect. Ook de aan- of afwezigheid van interpunctie wordt ingezet om betekenis toe te voegen. Zien we het hele verhaal eigenlijk al verteld in de eerste twee hoofdstukken, dan beseft de lezer dat Absalom, Absalom! niet drijft op plot of karaktervorming, maar wel op de thematiek van de onbetrouwbaarheid van herinnering, de kneedbaarheid van de geschiedenis, de afhankelijkheid van perceptie en interpretatie. Een latent personage, overigens ook in andere boeken van Faulkner, is het Zuiden van de VS. De erfenis van slavernij, het tragische verleden dat nog blijft doorwerken. Minder het schetsen van de feitelijke gebeurtenissen, wil Faulkner de emotionele weerklank proberen te vangen.
Dat Bartho Kriek een uitstekend Faulkner-vertaler is, bewees hij twee jaar geleden al met Het geluid en de drift, zijn vertaling van The Sound and the Fury. De veelstemmigheid van deze roman en de stream of consciousness-passages vergen een weergaloos gevoel voor stijl. Niet voor niets kreeg Kriek voor zijn volharding de Letterenfonds Vertalersprijs 2011. Ook in Absalom, Absalom! bewijst hij zijn meesterschap. Dat hij een chronologie, een overzicht van de personages en een woordenregister toevoegt is een grote meerwaarde. Een verhelderend nawoord vormt het sluitstuk van de krachttoer die deze vertaling is. Dat aan leeshulp zoveel belang wordt gehecht, is indicatief voor de uitdaging die het voor de lezer blijft om Faulkner te lezen. De moeilijkheid schuilt hem er vooral in dat je als lezer zelf moet invullen, zoeken en interpreteren. Doorlezen is de boodschap en telkens opnieuw terugkomen op je stappen.
