Niet gehinderd door enig respect voor historische feiten hebben tal van kunstenaars en auteurs zich haar leven en dood eigen gemaakt, tot mythe en feit voor het grote publiek niet meer te onderscheiden waren. Tijd om orde op zaken te stellen dus en het mythische kaf van het historische koren te scheiden met behulp van een lijvige biografie die beide hoofdrolspelers binnen hun respectievelijke culturele, maatschappelijke en familiale context plaatst moet Adrian Goldsworthy gedacht hebben toen hij na zijn monumentale werk over Caesar zich boog over de twee namen die een belangrijke rol in zijn leven toebedacht kregen.
In Caesar werd dat laatste al danig op de helling gezet en ook in Marcus Antonius & Cleopatra komt duidelijk naar voor dat in essentie geen van hen beiden de belangrijke historische figuren waren die ze zelf dachten te zijn. De eerste misvatting is dat Marcus Antonius een lompe soldaat zou zijn of een briljante strateeg. Als lid van een van de voornaamste families van Rome was zijn carrière al van bij zijn geboorte uitgestippeld en zou hij verschillende politieke ambten bekleden om zo de faam en naam van zijn familie in stand te houden alsook hun invloed op het politieke forum verder bestendigen. Jammer genoeg was Marcus Antonius net zo min als zijn vader een groot bestuurder en dankte hij zijn snel rijzende politieke carrière aan Caesars succes en vertrouwen in hem.
Cleopatra was op veel vlakken de meerdere van Marcus Antonius maar Egypte was niet meer dan een satellietstaat van Rome en in zowat alles afhankelijk van wat zijn Romeinse broodheren eisten. Ook onder Caesar en Marcus Antonius bleef dit het geval, zij het dat Cleopatra in het bijzonder bij die laatste enige invloed had. Het is overigens een bekend misverstand dat Cleopatra zelf Egyptisch zou zijn. Egypte behoorde immers toe aan Alexander De Grote toe en na zijn dood werd zijn rijk verdeeld onder zijn erfgenamen (inclusief de daarbij horende burgeroorlogen en dies meer). Zijn generaal Ptolemaus wist Egypte voor zich op te eisen en behouden, waarna de Ptolemaische dynastie als farao’s over Egypte heersten terwijl ze de Griekse cultuur aan het hof in stand hielden.
De politieke wespennesten die Rome en Egypte waren, met steeds wisselende allianties en verborgen agenda’s wordt door Goldsworthy treffend in beeld gebracht met opvallend veel oog voor hoe dit alles mee de latere gebeurtenissen zouden beïnvloeden. Opmerkelijk genoeg durft hij ook geregeld te erkennen dat bepaalde zaken niet geweten zijn of dat het overgeleverd materiaal van dubieuze aard is. De propagandamachines draaiden immers op volle toeren en de geschiedenis wordt zoals men weet nu eenmaal door de overwinnaar, in dit geval Octavianus Augustus, geschreven. Net zoals de latere kunstenaars met de geschiedenis aan de haal gingen, dient ook het bronnenmateriaal kritisch bekeken worden.
Waar weinig twijfel over bestaat, is dat de romance tussen Cleopatra en Marcus Antonius ondanks alle politieke belangen (zij had geld en graan, hij was Romeins senator) toch oprecht was. Een belangrijke kanttekening hierbij blijft echter dat Marcus Antonius zelfmoord pleegde toen hij hoorde dat zij de hand aan zichzelf geslagen had (al was dit ook de enige nobele uitweg voor de verslagen artistocraat) terwijl Cleopatra na zijn dood (en het vermoedelijk in gang zetten van zijn “ultieme liefdesdaad”) ervoor koos zich aan Octavianus te onderwerpen. Dat zijn uiteindelijk toch voor de dood koos, had meer te maken met het feit dat ze als gevangene zou fungeren in een triomftocht dan met het feit dat haar geliefde dood was.
Nuanceringen, harde feiten, weerleggingen maar ook veel ruimte voor twijfel en hiaten maken paradoxaal genoeg misschien van Marcus Antonius en Cleopatra het type biografie dat tot voorbeeld kan strekken. Goldsworthy gaat als een secuur academicus te werk die liever erkent bepaalde zaken niet te weten dan zijn eigen verbeelding aan het werk te zetten. Hoezeer de vele kunstwerken en mythes over dit liefdespaar ook tot de verbeelding spreken, Goldsworthy maakt duidelijk dat de feiten op zich al boeiend genoeg zijn, zonder aanvullingen van een overijverige romantische geest.
