Performances in de kunstwereld zijn door ieder van ons gekend. Stromingen zoals minimal art en action painting zijn ook doorgedrongen in het collectieve bewustzijn van de kunstminnaar. Maar kan design ook als performance opgevat worden ? Design by performance, in Z33 te Hasselt, tracht er een antwoord op te geven. Zelf zaken uitproberen staat er centraal.
Je zou het niet vermoeden, maar eigenlijk kom je in de eerste educatieve ruimte van de tentoonstelling een probeervoorwerp uit de designwereld tegen: een onopvallende zwarte lederen zetel. Bruno Munari maakte rond 1950 een fotoserie Seeking comfort in an uncomfortable chair, een reeks van twaalf zwart-wit foto’s waarin hij zich in allerlei bochten wringt in een stoel om toch maar zijn krant te kunnen lezen, dit alles als kritiek op het modernistische design uit die tijd. Iedere bezoeker mag zichzelf ook eens in een al dan niet comfortabele positie hijsen, je foto kan bijgeplakt worden aan de muur en je wordt dus zelf onderdeel van een performance rond design.
De tentoonstelling zet aldus de toon: er wordt je als toeschouwer enerzijds een unieke inkijk in het métier van het zelf scheppen van design geboden, maar anderzijds wijst het je ook op de beperkingen van het productieproces. Je kan de performance echter niet altijd zelf sturen: soms moet je het geheel gewoon ondergaan en wordt het eindresultaat zo duidelijk.
Een van de bedoelingen van de tentoonstelling is dan ook juist om aan te tonen dat design een performance kan worden. Zo schiep architect Laurent Liefooghe een woonmachine, je ziet als toeschouwer een glazen huis van ongeveer 10 vierkante meter waarin de basisfuncties van een huis zoals een eettafel, een bed, een relaxzetel, een fornuis en een keuken in eenvoudige vorm zichtbaar zijn. Gedurende een looptijd van 37 minuten wordt de evolutie tijdens een dag uitgebeeld: de lichten in de keuken flitsen aan op het moment dat het dag wordt, je hoort de vogeltjes fluiten op de achtergrond, je hoort het wegverkeer zijn geluiden maken, ’s avonds zie je de gordijnen automatisch dichtgaan in de slaapkamer. Nochtans is er geen bewoner aanwezig, maar het geeft je als toeschouwer het gevoel dat je zelf deel uitmaakt van het ontwerp. Het huis wordt bewoond terwijl er geen bewoner is.
Maar je kan als toeschouwer ook onderhevig zijn aan het spel van het kunstwerk zonder het zelf te beïnvloeden. Neem bijvoorbeeld de intrigerende installatie van Studio Glithero uit Londen, die een variant ontwierp van Panta Rei: in een volledige cirkel vol met emmers was hangen lonten aan haken, de lonten worden in de was gedoopt en uiteindelijk verworden ze tot een kaars, maar enkel wanneer de performance start kan het design worden. Atelier NL laat zelfs het object ter plaatse ontstaan: een grote lamp wordt er draadje na draadje door haar eigen beweging opgebouwd, de lamp breit namelijk haar eigen lampenkap. Het object ontwerpt zichzelf tot design.
Machines kunnen ook design ontwerpen, zoals bij de installatie van Edhv. waarbij insecten -zoals kevers door drie verschillende logo’s wandelen, hun instinctieve wandelroutes op geregelde tijdstippen vastgelegd worden op foto en het resultaat daarna uitgeprint en als design op bijvoorbeeld een handtas kan gedrukt worden. Het Z33-logo werd zo geactiveerd, door bewegingen van insecten binnen letters en cijfers. De insecten zijn de sterren van het design.
De tentoonstelling geeft je dus macht als designer maar toont tegelijkertijd je onmacht. Design by Performance biedt daarenboven een antwoord op de vraag of design en performance verweven zijn: enkel met de toeschouwer zelf als interveniënt, als performer, als hij ingrijpt in het tot dan wezenloze kunstwerk, als hij het leven erin blaast, of het een andere richting uitstuurt. Enkel de mens kan performance en design verenigen, via grootse ontwerpen.
Design by Performance is nog tot 30 mei te bezichtigen in Z33 te Hasselt.
